I. Đầu tư – đầu cơ l&#224; g&#236;?
Ch&#250;ng ta c&#243; thể dễ d&#224;ng t&#236;m kiếm rất nhiều l&#253; thuyết về hai thuật ngữ tr&#234;n, n&#234;n trong b&#224;i viết n&#224;y, em chỉ bắt đầu bằng c&#225;c định nghĩa đơn giản dưới đ&#226;y.
Một c&#226;u n&#243;i của nh&#224; đầu tư huyền thoại Warren Buffett được coi l&#224; “một b&#224;i kiểm tra thực sự” để ph&#226;n biệt hai kh&#225;i niệm nh&#224; đầu tư v&#224; nh&#224; đầu cơ: “Khi t&#244;i mua một cổ phiếu, t&#244;i sẽ kh&#244;ng bận t&#226;m đến chuyện họ c&#243; đ&#243;ng cửa thị trường chứng kho&#225;n trong một v&#224;i năm nữa hay kh&#244;ng. T&#244;i quan t&#226;m đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, quan t&#226;m đến việc liệu doanh nghiệp ấy c&#243; mang lại lợi suất cho m&#236;nh trong tương lai hay kh&#244;ng”. (Warren Buffett)
Hẳn l&#224; vậy, đầu tư l&#224; giống như việc bỏ tiền g&#243;p vốn v&#224;o một doanh nghiệp nhằm thu lại lợi nhuận v&#224; c&#243; chấp nhận rủi ro hợp l&#253; với thời gian nắm giữ t&#224;i sản d&#224;i (thường l&#224; tr&#234;n 1 năm).
Nh&#224; đầu tư l&#224; người ph&#226;n t&#237;ch kỹ lưỡng một c&#244;ng ty, quyết định về gi&#225; trị hợp l&#253; của n&#243;, v&#224; sẽ kh&#244;ng mua cổ phiếu trừ khi n&#243; được giao dịch với ở mức gi&#225; thấp hơn so với gi&#225; trị nội tại.
V&#237; dụ, “C&#244;ng ty X đang giao dịch với gi&#225; 20.000 đồng/ cổ phiếu, nhưng theo ph&#226;n t&#237;ch đầu tư, gi&#225; trị của n&#243; l&#224; 30.000 đồng/cổ phiếu”. Nh&#224; đầu tư sẽ đưa ra quyết định đầu tư dựa tr&#234;n dữ liệu thực tế v&#224; ho&#224;n to&#224;n kh&#244;ng cho ph&#233;p cảm x&#250;c của họ tham gia.
Trong khi đ&#243;, đầu cơ l&#224; hoạt động t&#236;m kiếm lợi nhuận trong một khoảng thời gian ngắn (thậm ch&#237; 1 tuần), chấp nhận rủi ro cao hơn đầu tư v&#224; mối quan t&#226;m ch&#237;nh l&#224; biến động của gi&#225; cổ phiếu.
Nh&#224; đầu cơ chỉ quan t&#226;m tới những yếu tố trong ngắn hạn như kết quả kinh doanh qu&#253; hay việc tăng/giảm cổ tức chi trả m&#224; kh&#244;ng quan t&#226;m đến kế hoạch d&#224;i hạn.
Thậm ch&#237;, nh&#224; đầu cơ họ chỉ ra quyết định mua/b&#225;n cổ phiếu ho&#224;n to&#224;n dựa tr&#234;n yếu tố kỹ thuật
Sự kh&#225;c biệt r&#245; rệt nhất giữa 2 phương ph&#225;p đầu tư v&#224; đầu cơ: Đ&#243; l&#224; liều lượng rủi ro. Rủi ro của đầu cơ cao hơn rất nhiều so với đầu tư. V&#236; vậy, cần lưu &#253; l&#224; đầu tư c&#243; thể dễ d&#224;ng trở th&#224;nh đầu cơ, khi ta tăng liều lượng rủi ro l&#234;n, như “all in full margin” (đầu tư tất cả tiền v&#224; d&#249;ng cả đ&#242;n bẩy từ vay) th&#236; lập tức khoản đầu tư của ch&#250;ng ta sẽ th&#224;nh đầu cơ. Trong thực tế th&#236; ranh giới giữa đầu cơ v&#224; đầu tư l&#224; rất mong manh, v&#224; thường th&#236; một giao dịch cụ thể rất dễ ch&#237;nh l&#224; sự pha trộn của cả hai yếu tố.
II. Mối tương quan giữa đầu tư v&#224; đầu cơ.
Như em đ&#227; nhắc đến ở tr&#234;n, ranh giới giữa đầu tư v&#224; đầu cơ rất mong manh, chẳng hạn gần đ&#226;y c&#243; sự nhầm lẫn giữa cụ Warren Buffet l&#224; đầu tư v&#224; chị Cathie Wood l&#224; đầu cơ (Cathie Wood - người d&#225;m đặt cược v&#224;o những lĩnh vực được xem l&#224; của tương lai như tiền số, khai ph&#225; vũ trụ v&#224; &#244; t&#244; điện,..).
Tuy nhi&#234;n, phải chẳng đ&#226;y chỉ l&#224; c&#225;c trường ph&#225;i đầu tư kh&#225;c nhau!?
Đầu tư v&#224; đầu cơ – ai hay hơn?
Đầu tư th&#236; tất nhi&#234;n l&#224; gi&#224;u hơn đầu cơ. Số tỷ ph&#250; thuộc trường ph&#225;i đầu tư lu&#244;n lu&#244;n lớn hơn rất nhiều lần so với những người thuộc trường ph&#225;i đầu cơ. V&#224; họ c&#242;n gi&#224;u hơn. V&#237; dụ như Warren Buffet th&#236; gi&#224;u phải gấp 3 lần George Soros.
Ngược lại, phe đầu cơ, oai hơn rất nhiều. L&#253; do l&#224; rủi ro nhiều hơn th&#236; “l&#234;n voi xuống ch&#243; nhiều hơn”, dễ tạo ra “drama” cho b&#224; con h&#237;t h&#224;. Đ&#250;ng vậy! Chẳng thấy ai l&#224;m phim về nh&#224; hiền triết xứ Omaha - Warren Buffet, nhưng ai rồi cũng xem bộ phim The Big Short khi thị trường đỏ lửa, với thần tượng Michael Burry kiếm được gần 1 tỷ đ&#244; với c&#250; b&#225;n khống thần th&#225;nh. V&#224; Michael Burry hiện c&#243; t&#224;i sản chỉ bằng 0,3% cụ Buffet.
Th&#244;ng thường sẽ lu&#244;n l&#224; đầu tư kiếm tiền tốt hơn trong d&#224;i hạn, c&#242;n ngắn hạn th&#236; đầu cơ lại tốt hơn. Nhận định n&#224;y, kiểm chứng l&#224; kh&#243;, v&#236; những bằng chứng thường chỉ mang t&#237;nh đơn lẻ.
C&#243; một điểm m&#224; nh&#224; đầu tư thường băn khoăn l&#224; giữ cổ phiếu d&#224;i hạn l&#224; c&#243; lời m&#224; sao kh&#243; thế? Nh&#236;n xung quanh cổ phiếu đầu cơ l&#234;n ầm ầm c&#242;n h&#224;ng đầu tư th&#236; chẳng thấy l&#234;n thậm ch&#237; c&#242;n xuống. Kh&#244;ng kh&#243; để thống nhất với nhau về triển vọng của doanh nghiệp, nhưng t&#226;m l&#253; sốt ruột muốn b&#225;n v&#236; đủ mọi l&#253; do l&#224; điều m&#224; một nh&#224; đầu tư thường cảm thấy kh&#243; khăn trong qu&#225; tr&#236;nh đầu tư của m&#236;nh.

Em đồng &#253; rằng đầu cơ kh&#244;ng ho&#224;n to&#224;n xấu. Đầu cơ tạo ra thanh khoản cho thị trường, m&#224; thanh khoản ch&#237;nh l&#224; “&#244;–xy” của thị trường chứng kho&#225;n. Một thị trường chỉ to&#224;n c&#225;c nh&#224; đầu tư gi&#225; trị, sẽ kh&#244;ng c&#243; được thanh khoản cần thiết để hoạt động. Tuy nhi&#234;n, khi m&#224; đầu cơ trở th&#224;nh động lực ch&#237;nh, chi phối thị trường, th&#236; n&#243; sẽ l&#224; xấu v&#224; thậm ch&#237; c&#242;n cản trở hoạt động đầu tư.
C&#226;u hỏi đặt ra, nh&#224; đầu tư n&#234;n lựa chọn l&#224; nh&#224; đầu tư d&#224;i hạn hay nh&#224; đầu cơ ngắn hạn?

I. Đầu tư – đầu cơ là gì?
Chúng ta có thể dễ dàng tìm kiếm rất nhiều lý thuyết về hai thuật ngữ trên, nên trong bài viết này, em chỉ bắt đầu bằng các định nghĩa đơn giản dưới đây.
Một câu nói của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett được coi là “một bài kiểm tra thực sự” để phân biệt hai khái niệm nhà đầu tư và nhà đầu cơ: “Khi tôi mua một cổ phiếu, tôi sẽ không bận tâm đến chuyện họ có đóng cửa thị trường chứng khoán trong một vài năm nữa hay không. Tôi quan tâm đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, quan tâm đến việc liệu doanh nghiệp ấy có mang lại lợi suất cho mình trong tương lai hay không”. (Warren Buffett)
Hẳn là vậy, đầu tư là giống như việc bỏ tiền góp vốn vào một doanh nghiệp nhằm thu lại lợi nhuận và có chấp nhận rủi ro hợp lý với thời gian nắm giữ tài sản dài (thường là trên 1 năm).
Nhà đầu tư là người phân tích kỹ lưỡng một công ty, quyết định về giá trị hợp lý của nó, và sẽ không mua cổ phiếu trừ khi nó được giao dịch với ở mức giá thấp hơn so với giá trị nội tại.
Ví dụ, “Công ty X đang giao dịch với giá 20.000 đồng/ cổ phiếu, nhưng theo phân tích đầu tư, giá trị của nó là 30.000 đồng/cổ phiếu”. Nhà đầu tư sẽ đưa ra quyết định đầu tư dựa trên dữ liệu thực tế và hoàn toàn không cho phép cảm xúc của họ tham gia.
Trong khi đó, đầu cơ là hoạt động tìm kiếm lợi nhuận trong một khoảng thời gian ngắn (thậm chí 1 tuần), chấp nhận rủi ro cao hơn đầu tư và mối quan tâm chính là biến động của giá cổ phiếu.
Nhà đầu cơ chỉ quan tâm tới những yếu tố trong ngắn hạn như kết quả kinh doanh quý hay việc tăng/giảm cổ tức chi trả mà không quan tâm đến kế hoạch dài hạn.
Thậm chí, nhà đầu cơ họ chỉ ra quyết định mua/bán cổ phiếu hoàn toàn dựa trên yếu tố kỹ thuật
Sự khác biệt rõ rệt nhất giữa 2 phương pháp đầu tư và đầu cơ: Đó là liều lượng rủi ro. Rủi ro của đầu cơ cao hơn rất nhiều so với đầu tư. Vì vậy, cần lưu ý là đầu tư có thể dễ dàng trở thành đầu cơ, khi ta tăng liều lượng rủi ro lên, như “all in full margin” (đầu tư tất cả tiền và dùng cả đòn bẩy từ vay) thì lập tức khoản đầu tư của chúng ta sẽ thành đầu cơ. Trong thực tế thì ranh giới giữa đầu cơ và đầu tư là rất mong manh, và thường thì một giao dịch cụ thể rất dễ chính là sự pha trộn của cả hai yếu tố.
II. Mối tương quan giữa đầu tư và đầu cơ.
Như em đã nhắc đến ở trên, ranh giới giữa đầu tư và đầu cơ rất mong manh, chẳng hạn gần đây có sự nhầm lẫn giữa cụ Warren Buffet là đầu tư và chị Cathie Wood là đầu cơ (Cathie Wood - người dám đặt cược vào những lĩnh vực được xem là của tương lai như tiền số, khai phá vũ trụ và ô tô điện,..).
Tuy nhiên, phải chẳng đây chỉ là các trường phái đầu tư khác nhau!?
Đầu tư và đầu cơ – ai hay hơn?
Đầu tư thì tất nhiên là giàu hơn đầu cơ. Số tỷ phú thuộc trường phái đầu tư luôn luôn lớn hơn rất nhiều lần so với những người thuộc trường phái đầu cơ. Và họ còn giàu hơn. Ví dụ như Warren Buffet thì giàu phải gấp 3 lần George Soros.
Ngược lại, phe đầu cơ, oai hơn rất nhiều. Lý do là rủi ro nhiều hơn thì “lên voi xuống chó nhiều hơn”, dễ tạo ra “drama” cho bà con hít hà. Đúng vậy! Chẳng thấy ai làm phim về nhà hiền triết xứ Omaha - Warren Buffet, nhưng ai rồi cũng xem bộ phim The Big Short khi thị trường đỏ lửa, với thần tượng Michael Burry kiếm được gần 1 tỷ đô với cú bán khống thần thánh. Và Michael Burry hiện có tài sản chỉ bằng 0,3% cụ Buffet.
Thông thường sẽ luôn là đầu tư kiếm tiền tốt hơn trong dài hạn, còn ngắn hạn thì đầu cơ lại tốt hơn. Nhận định này, kiểm chứng là khó, vì những bằng chứng thường chỉ mang tính đơn lẻ.
Có một điểm mà nhà đầu tư thường băn khoăn là giữ cổ phiếu dài hạn là có lời mà sao khó thế? Nhìn xung quanh cổ phiếu đầu cơ lên ầm ầm còn hàng đầu tư thì chẳng thấy lên thậm chí còn xuống. Không khó để thống nhất với nhau về triển vọng của doanh nghiệp, nhưng tâm lý sốt ruột muốn bán vì đủ mọi lý do là điều mà một nhà đầu tư thường cảm thấy khó khăn trong quá trình đầu tư của mình.

Em đồng ý rằng đầu cơ không hoàn toàn xấu. Đầu cơ tạo ra thanh khoản cho thị trường, mà thanh khoản chính là “ô–xy” của thị trường chứng khoán. Một thị trường chỉ toàn các nhà đầu tư giá trị, sẽ không có được thanh khoản cần thiết để hoạt động. Tuy nhiên, khi mà đầu cơ trở thành động lực chính, chi phối thị trường, thì nó sẽ là xấu và thậm chí còn cản trở hoạt động đầu tư.
Câu hỏi đặt ra, nhà đầu tư nên lựa chọn là nhà đầu tư dài hạn hay nhà đầu cơ ngắn hạn?