6 cuộc khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh to&#224;n cầu

Những th&#244;ng tin gần đ&#226;y về OPEC+ cắt giảm sản lượng, bong b&#243;ng đầu cơ chứng kho&#225;n, bong b&#243;ng bất động sản, FED thi h&#224;nh ch&#237;nh s&#225;ch “Diều h&#226;u” hay tin đồn về sự sụp đổ của Credit Suisse g&#226;y ra nỗi hoang mang cho rất nhiều người, nh&#236;n lại c&#225;c cuộc khủng hoảng trong lịch sử cho ch&#250;ng ta thấy sự tương đồng.

1. Cuộc khủng hoảng t&#237;n dụng năm 1772
Cuộc khủng hoảng xuất ph&#225;t từ Anh khi c&#225;c ng&#226;n h&#224;ng mất khả năng thanh to&#225;n. V&#224;o những năm 1760 – 1770, c&#225;c ng&#226;n h&#224;ng Anh c&#243; ch&#237;nh s&#225;ch cho vay dễ d&#224;ng nhằm mở rộng t&#237;n dụng.
Ng&#224;y 8/6/1772, một đối t&#225;c lớn của c&#225;c ng&#226;n h&#224;ng Anh - Alexander Fordyce bỏ trốn sang Ph&#225;p để trốn một khoản nợ khổng lồ. Sau sự kiện đ&#243;, h&#224;ng ng&#224;n người xếp h&#224;ng trước cửa c&#225;c ng&#226;n h&#224;ng đ&#242;i r&#250;t tiền mặt ngay lập tức. 20 ng&#226;n h&#224;ng sau đ&#243; đ&#227; tuy&#234;n bố ph&#225; sản, cuộc khủng hoảng lan ra c&#225;c nước Ch&#226;u &#194;u v&#224; c&#225;c thuộc địa của Anh.

2. Đại khủng hoảng 1929 – 1939 - thảm họa t&#224;i ch&#237;nh v&#224; kinh tế tồi tệ nhất của thế kỷ 20
Cuộc khủng hoảng xảy ra do bong b&#243;ng đầu cơ chứng kho&#225;n từ đầu năm 1920. H&#224;ng ngh&#236;n người đổ x&#244; v&#224;o thị trường chứng kho&#225;n với mong muốn l&#224;m gi&#224;u nhanh ch&#243;ng. Họ đổ tất cả t&#224;i sản, thậm ch&#237; vay ng&#226;n h&#224;ng để đầu tư.
Ng&#224;y 24/10/1929, bảng ni&#234;m yết gi&#225; chứng kho&#225;n bất ngờ sụp đổ, thị trường chứng kho&#225;n Mỹ hỗn loạn. Sự hoảng loạn nhanh ch&#243;ng lan rộng tr&#234;n khắp đường phố New York v&#224; to&#224;n nước Mỹ. H&#224;ng trăm ng&#224;n nh&#224; đầu tư mất trắng, nhiều ng&#226;n h&#224;ng v&#224; doanh nghiệp ph&#225; sản.
Cuộc khủng hoảng k&#233;o d&#224;i gần 10 năm l&#224;m thất tho&#225;t một lượng thu nhập khổng lồ, tỷ lệ thất nghiệp kỷ lục v&#224; đầu ra sản xuất giảm kỷ lục. Năm 1933, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ l&#234;n tới 25%.

3. C&#250; sốc gi&#225; dầu OPEC năm 1973
Cuộc khủng hoảng xảy ra khi OPEC (Tổ chức c&#225;c nước xuất khẩu dầu mỏ) quyết định trả đũa Mỹ nhằm đ&#225;p trả việc Mỹ cung cấp vũ kh&#237; cho Israel trong Chiến tranh Ả Rập - Israel lần thứ tư.
Sự kiện n&#224;y g&#226;y ra t&#236;nh trạng thiếu dầu trầm trọng, gi&#225; dầu tăng cao đột biến, thiếu nguồn cung năng lượng, gi&#225; năng lượng tăng cao, nền kinh tế bị đ&#236;nh trệ, lạm ph&#225;t xuất hiện v&#224; ng&#224;y một trầm trọng hơn g&#226;y ra khủng hoảng kinh tế ở Mỹ v&#224; nhiều nước ph&#225;t triển.
Thuật ngữ Đ&#236;nh lạm (chỉ sự đ&#236;nh trệ - do khủng hoảng kinh tế kết hợp với lạm ph&#225;t – do sự tăng vọt của gi&#225; năng lượng) cũng xuất ph&#225;t từ đ&#226;y.
4. Cuộc khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh ch&#226;u &#193; năm 1997
Cuộc khủng hoảng n&#224;y bắt nguồn từ Th&#225;i Lan v&#224;o năm 1997, khi d&#242;ng tiền đầu cơ đổ về c&#225;c nền kinh tế Đ&#244;ng &#193; như Th&#225;i Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore, Hồng K&#244;ng v&#224; H&#224;n Quốc, đặc biệt l&#224; thị trường t&#224;i ch&#237;nh đ&#227; tạo ra một kỷ nguy&#234;n lạc quan qu&#225; độ dẫn đến t&#236;nh trạng qu&#225; mức t&#237;n dụng v&#224; bong b&#243;ng nợ khổng lồ.
V&#224;o thời điểm đ&#243;, gi&#225; trị đồng nội tệ gắn chặt v&#224; phụ thuộc v&#224;o đồng đ&#244; la Mỹ, sản xuất cũng tập trung xuất khẩu đến thị trường Mỹ. Điều n&#224;y gi&#250;p nền kinh tế tăng trưởng nhanh ch&#243;ng nhưng bị động trước sự thay đổi của đ&#244; la Mỹ.
Giữa năm 1990, FED tăng l&#227;i suất, đồng đ&#244; la tăng gi&#225;, d&#242;ng tiền đầu cơ đổ về Mỹ. Để giữ ch&#226;n d&#242;ng tiền, c&#225;c quốc gia Đ&#244;ng &#193; tiếp tục tăng l&#227;i suất, gi&#225; nội tệ v&#236; thế cũng tăng theo. Tuy nhi&#234;n, do sự ph&#225;t triển kinh tế trước đ&#243; phụ thuộc ho&#224;n to&#224;n v&#224;o Mỹ, cũng như năng lực sản xuất trong nước yếu n&#234;n từ th&#225;ng 7/1997, đồng Baht (Th&#225;i Lan) bị giao b&#225;n tr&#224;n lan tr&#234;n thị trường. Mặc d&#249; Ch&#237;nh phủ Th&#225;i Lan cố gắng mua v&#224;o đồng Baht nhưng kh&#244;ng giải quyết được vấn đề do thiếu nguồn lực ngoại tệ. Sau đ&#243;, Th&#225;i Lan đ&#227; phải từ bỏ tỷ gi&#225; hối đo&#225;i cố định so với đồng USD đ&#227; c&#243; từ trước đ&#243; rất l&#226;u.
Điều n&#224;y đ&#227; khơi nguồn cho l&#224;n s&#243;ng hoảng loạn tr&#234;n khắp thị trường t&#224;i ch&#237;nh ch&#226;u &#193; v&#224; nỗi lo về một cuộc khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh to&#224;n cầu bắt đầu lan rộng. Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ Th&#225;i Lan, sau đ&#243; lan rộng sang c&#225;c nước ASEAN rồi đến H&#224;n Quốc v&#224; Nhật Bản. IMF (Quỹ tiền tệ Quốc tế) đ&#227; phải can thiệp bằng c&#225;c g&#243;i cứu trợ cho c&#225;c nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất, tuy nhi&#234;n phải mất rất nhiều năm để mọi thứ trở lại b&#236;nh thường.

5. Bong b&#243;ng Dot–com 2000
Cuộc khủng hoảng tại Mỹ xuất ph&#225;t từ sự ph&#225;t triển ch&#243;ng mặt của Internet v&#224;o cuối những năm 1990. D&#242;ng tiền đầu cơ chảy v&#224;o thị trường chứng kho&#225;n, gi&#225; trị của một số c&#244;ng ty c&#244;ng nghệ được định gi&#225; qu&#225; cao so với thu nhập thực tế, c&#225;c doanh nh&#226;n c&#244;ng nghệ trở th&#224;nh triệu ph&#250;, c&#242;n c&#225;c “nh&#224; đầu tư” đua nhau đi mua cổ phiếu với tỷ lệ margin cực cao, nhiều c&#244;ng ty Dot-com được định gi&#225; h&#224;ng tỷ đ&#244; la.
Cuối th&#225;ng 10/2002, khi c&#225;c b&#225;o c&#225;o chứng minh sự thật rằng nhiều doanh nghiệp Dot-com đang l&#224;m ăn kh&#244;ng c&#243; lời, gi&#225; trị cổ phiếu lao dốc, bong b&#243;ng Dot-com tan vỡ. Cuộc khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh n&#224;y khiến nước Mỹ rơi v&#224;o t&#236;nh trạng suy tho&#225;i kh&#244;ng l&#226;u sau đ&#243;.

6. Cuộc khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh năm 2008 – Đại suy tho&#225;i
Cuộc khủng hoảng độc hại n&#224;y xảy ra tại Mỹ khi d&#242;ng tiền đầu cơ đổ về thị trường chứng kho&#225;n v&#224; thị trường nh&#224; đất trong khi c&#225;c ng&#226;n h&#224;ng cho vay thế chấp mua nh&#224; l&#227;i suất cao đối với những người kh&#244;ng c&#243; khả năng chi trả.
Bong b&#243;ng nổ khi gi&#225; nh&#224; đất bắt đầu chạm đ&#225;y trong khi h&#224;ng triệu người mất nh&#224; cửa, thị trường chứng kho&#225;n sụp đổ, thất nghiệp bắt đầu tăng cao.
Cuộc khủng hoảng dẫn đến sự sụp đổ của Lehman Brothers (một trong những ng&#226;n h&#224;ng đầu tư lớn nhất thế giới), khiến nhiều tổ chức t&#224;i ch&#237;nh v&#224; doanh nghiệp quan trọng đến bờ vực sụp đổ, buộc Ch&#237;nh phủ phải giải cứu với những tiền lệ chưa từng c&#243;.
Cuộc khủng hoảng nhanh ch&#243;ng lan sang c&#225;c đất nước kh&#225;c, tạo th&#224;nh một thảm họa t&#224;i ch&#237;nh đối với những quốc gia kh&#244;ng đủ khả năng chống cự v&#224; khiến nhiều quốc gia một lần nữa rơi v&#224;o t&#236;nh cảnh suy tho&#225;i.

st.

6 cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu

Những thông tin gần đây về OPEC+ cắt giảm sản lượng, bong bóng đầu cơ chứng khoán, bong bóng bất động sản, FED thi hành chính sách “Diều hâu” hay tin đồn về sự sụp đổ của Credit Suisse gây ra nỗi hoang mang cho rất nhiều người, nhìn lại các cuộc khủng hoảng trong lịch sử cho chúng ta thấy sự tương đồng.

1. Cuộc khủng hoảng tín dụng năm 1772
Cuộc khủng hoảng xuất phát từ Anh khi các ngân hàng mất khả năng thanh toán. Vào những năm 1760 – 1770, các ngân hàng Anh có chính sách cho vay dễ dàng nhằm mở rộng tín dụng.
Ngày 8/6/1772, một đối tác lớn của các ngân hàng Anh - Alexander Fordyce bỏ trốn sang Pháp để trốn một khoản nợ khổng lồ. Sau sự kiện đó, hàng ngàn người xếp hàng trước cửa các ngân hàng đòi rút tiền mặt ngay lập tức. 20 ngân hàng sau đó đã tuyên bố phá sản, cuộc khủng hoảng lan ra các nước Châu Âu và các thuộc địa của Anh.

2. Đại khủng hoảng 1929 – 1939 - thảm họa tài chính và kinh tế tồi tệ nhất của thế kỷ 20
Cuộc khủng hoảng xảy ra do bong bóng đầu cơ chứng khoán từ đầu năm 1920. Hàng nghìn người đổ xô vào thị trường chứng khoán với mong muốn làm giàu nhanh chóng. Họ đổ tất cả tài sản, thậm chí vay ngân hàng để đầu tư.
Ngày 24/10/1929, bảng niêm yết giá chứng khoán bất ngờ sụp đổ, thị trường chứng khoán Mỹ hỗn loạn. Sự hoảng loạn nhanh chóng lan rộng trên khắp đường phố New York và toàn nước Mỹ. Hàng trăm ngàn nhà đầu tư mất trắng, nhiều ngân hàng và doanh nghiệp phá sản.
Cuộc khủng hoảng kéo dài gần 10 năm làm thất thoát một lượng thu nhập khổng lồ, tỷ lệ thất nghiệp kỷ lục và đầu ra sản xuất giảm kỷ lục. Năm 1933, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ lên tới 25%.

3. Cú sốc giá dầu OPEC năm 1973
Cuộc khủng hoảng xảy ra khi OPEC (Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ) quyết định trả đũa Mỹ nhằm đáp trả việc Mỹ cung cấp vũ khí cho Israel trong Chiến tranh Ả Rập - Israel lần thứ tư.
Sự kiện này gây ra tình trạng thiếu dầu trầm trọng, giá dầu tăng cao đột biến, thiếu nguồn cung năng lượng, giá năng lượng tăng cao, nền kinh tế bị đình trệ, lạm phát xuất hiện và ngày một trầm trọng hơn gây ra khủng hoảng kinh tế ở Mỹ và nhiều nước phát triển.
Thuật ngữ Đình lạm (chỉ sự đình trệ - do khủng hoảng kinh tế kết hợp với lạm phát – do sự tăng vọt của giá năng lượng) cũng xuất phát từ đây.
4. Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997
Cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ Thái Lan vào năm 1997, khi dòng tiền đầu cơ đổ về các nền kinh tế Đông Á như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore, Hồng Kông và Hàn Quốc, đặc biệt là thị trường tài chính đã tạo ra một kỷ nguyên lạc quan quá độ dẫn đến tình trạng quá mức tín dụng và bong bóng nợ khổng lồ.
Vào thời điểm đó, giá trị đồng nội tệ gắn chặt và phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ, sản xuất cũng tập trung xuất khẩu đến thị trường Mỹ. Điều này giúp nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng nhưng bị động trước sự thay đổi của đô la Mỹ.
Giữa năm 1990, FED tăng lãi suất, đồng đô la tăng giá, dòng tiền đầu cơ đổ về Mỹ. Để giữ chân dòng tiền, các quốc gia Đông Á tiếp tục tăng lãi suất, giá nội tệ vì thế cũng tăng theo. Tuy nhiên, do sự phát triển kinh tế trước đó phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ, cũng như năng lực sản xuất trong nước yếu nên từ tháng 7/1997, đồng Baht (Thái Lan) bị giao bán tràn lan trên thị trường. Mặc dù Chính phủ Thái Lan cố gắng mua vào đồng Baht nhưng không giải quyết được vấn đề do thiếu nguồn lực ngoại tệ. Sau đó, Thái Lan đã phải từ bỏ tỷ giá hối đoái cố định so với đồng USD đã có từ trước đó rất lâu.
Điều này đã khơi nguồn cho làn sóng hoảng loạn trên khắp thị trường tài chính châu Á và nỗi lo về một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt đầu lan rộng. Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ Thái Lan, sau đó lan rộng sang các nước ASEAN rồi đến Hàn Quốc và Nhật Bản. IMF (Quỹ tiền tệ Quốc tế) đã phải can thiệp bằng các gói cứu trợ cho các nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất, tuy nhiên phải mất rất nhiều năm để mọi thứ trở lại bình thường.

5. Bong bóng Dot–com 2000
Cuộc khủng hoảng tại Mỹ xuất phát từ sự phát triển chóng mặt của Internet vào cuối những năm 1990. Dòng tiền đầu cơ chảy vào thị trường chứng khoán, giá trị của một số công ty công nghệ được định giá quá cao so với thu nhập thực tế, các doanh nhân công nghệ trở thành triệu phú, còn các “nhà đầu tư” đua nhau đi mua cổ phiếu với tỷ lệ margin cực cao, nhiều công ty Dot-com được định giá hàng tỷ đô la.
Cuối tháng 10/2002, khi các báo cáo chứng minh sự thật rằng nhiều doanh nghiệp Dot-com đang làm ăn không có lời, giá trị cổ phiếu lao dốc, bong bóng Dot-com tan vỡ. Cuộc khủng hoảng tài chính này khiến nước Mỹ rơi vào tình trạng suy thoái không lâu sau đó.

6. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 – Đại suy thoái
Cuộc khủng hoảng độc hại này xảy ra tại Mỹ khi dòng tiền đầu cơ đổ về thị trường chứng khoán và thị trường nhà đất trong khi các ngân hàng cho vay thế chấp mua nhà lãi suất cao đối với những người không có khả năng chi trả.
Bong bóng nổ khi giá nhà đất bắt đầu chạm đáy trong khi hàng triệu người mất nhà cửa, thị trường chứng khoán sụp đổ, thất nghiệp bắt đầu tăng cao.
Cuộc khủng hoảng dẫn đến sự sụp đổ của Lehman Brothers (một trong những ngân hàng đầu tư lớn nhất thế giới), khiến nhiều tổ chức tài chính và doanh nghiệp quan trọng đến bờ vực sụp đổ, buộc Chính phủ phải giải cứu với những tiền lệ chưa từng có.
Cuộc khủng hoảng nhanh chóng lan sang các đất nước khác, tạo thành một thảm họa tài chính đối với những quốc gia không đủ khả năng chống cự và khiến nhiều quốc gia một lần nữa rơi vào tình cảnh suy thoái.

st.