Trước thực trạng hàng nghìn tỷ đồng vốn của doanh nghiệp bị "chôn chân" và thủ tục hoàn thuế gặp vướng mắc, Chính phủ đề xuất 3 nội dung sửa đổi cấp bách nhằm giải phóng nguồn lực tài chính cho lĩnh vực nông nghiệp và đơn giản hóa điều kiện hoàn thuế.
Ngày 8/12, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT). Dự luật tập trung giải quyết cấp bách các bất cập trong lĩnh vực nông nghiệp và quy định hoàn thuế, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sau thiên tai.
Báo cáo trước Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, sau khi Luật Thuế GTGT (được Quốc hội thông qua tháng 11/2024, có hiệu lực từ 1/7/2025) được ban hành, cộng đồng doanh nghiệp và các hiệp hội đã phản ánh nhiều vướng mắc lớn. Thực tế cho thấy, quy định hiện hành đang tạo ra gánh nặng tài chính và sự bất bình đẳng giữa hàng hóa sản xuất trong nước với hàng nhập khẩu.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình. Ảnh: Quốc hội.
Cụ thể, các ngành hàng nông sản xuất khẩu chủ lực đang bị đọng vốn lớn do cơ chế "nộp trước, hoàn sau". Theo số liệu báo cáo, ngành chè và cà phê đang phải ứng khoảng 5.000 tỷ đồng, ngành lương thực khoảng 2.016 tỷ đồng, và ngành hồ tiêu, gia vị khoảng 2.162 tỷ đồng để nộp thuế GTGT.
Doanh nghiệp phản ánh tình trạng "lãng phí cơ hội" khi phải nộp thuế 5% đầu vào, sau đó chờ hoàn thuế. Trong thời gian chờ đợi, các tổ chức tín dụng không giải ngân khoản vốn này, gây áp lực lớn lên dòng tiền lưu động. Bên cạnh đó, nông sản và thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế GTGT, trong khi sản phẩm nội địa phải chịu thuế đầu vào nhưng không được khấu trừ hoặc phải tính vào giá thành, làm giảm sức cạnh tranh ngay trên sân nhà.
Để tháo gỡ điểm nghẽn và hỗ trợ khôi phục sản xuất, đặc biệt là sau ảnh hưởng của bão lũ, Chính phủ đề xuất sửa đổi 3 nội dung chính.
Thứ nhất, khôi phục cơ chế không tính thuế với nông sản chưa chế biến. Dự thảo đưa lại quy định (từng áp dụng ổn định từ năm 2014) đối với doanh nghiệp, hợp tác xã mua bán sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường. Theo đó, các đơn vị này không phải kê khai, tính nộp thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào.
Quy định này giúp doanh nghiệp không phải ứng vốn nộp thuế rồi lại làm thủ tục hoàn thuế, giảm thủ tục hành chính và khơi thông dòng tiền cho xuất khẩu.
Thứ hai, đảm bảo bình đẳng cho thức ăn chăn nuôi nội địa: Chính phủ đề xuất lược bỏ nội dung áp thuế suất 5% đối với sản phẩm nông nghiệp chưa chế biến được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi. Việc này nhằm đảm bảo tính đồng bộ với pháp luật chuyên ngành và tạo sự bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu (vốn không chịu thuế). Điều này sẽ giúp giảm chi phí đầu vào, hỗ trợ người nông dân và doanh nghiệp chăn nuôi trong bối cảnh khó khăn.
Thứ ba, bãi bỏ điều kiện "người bán phải nộp thuế mới hoàn cho người mua": Dự thảo đề nghị bỏ quy định người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai, nộp thuế.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, quy định hiện hành đẩy rủi ro về phía doanh nghiệp xuất khẩu, vì họ không có công cụ pháp lý để kiểm tra việc nộp thuế của đối tác. Việc kiểm soát gian lận và thu đúng, thu đủ sẽ được thực hiện thống nhất, chặt chẽ hơn thông qua Luật Quản lý thuế (sửa đổi) thay vì đặt ra rào cản trong Luật Thuế GTGT.
Thẩm tra tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phan Văn Mãi cho biết, dù có ý kiến băn khoăn về thời điểm trình dự án luật, nhưng để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét ngay tại kỳ họp này.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh yêu cầu Chính phủ phải đánh giá kỹ lưỡng, lường trước các rủi ro về gian lận hóa đơn và trục lợi hoàn thuế. Cần quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và có chế tài xử lý nghiêm minh nếu phát sinh thất thu ngân sách khi nới lỏng các quy định này.
