&nbsp;&ldquo;C&aacute;c con rồng ch&acirc;u &Aacute; như Nhật Bản hay H&agrave;n Quốc đ&atilde; lựa chọn con đường lấy chất lượng l&agrave;m động lực tăng năng suất lao động&rdquo;, PGS.TS. Phan Ch&iacute; Anh, Viện trưởng Viện Quản trị kinh doanh, trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia H&agrave; Nội, trao đổi với Kinh tế S&agrave;i G&ograve;n.

Chất lượng l&agrave; động lực tăng năng suất

KTSG: Thưa &ocirc;ng, nền kinh tế Việt Nam đang nhắm đến việc đạt tốc độ tăng năng suất lao động trung b&igrave;nh 8,5%/năm trong giai đoạn 2026-2030. Từ g&oacute;c độ của một người nghi&ecirc;n cứu về vấn đề năng suất chất lượng, &ocirc;ng b&igrave;nh luận như thế n&agrave;o về mục ti&ecirc;u tr&ecirc;n?

- PGS.TS. Phan Ch&iacute; Anh: Ch&uacute;ng ta đ&atilde; thấy, nền kinh tế của nhiều quốc gia trong khu vực v&agrave; tr&ecirc;n thế giới bắt đầu tăng trưởng rất tốt, sau đ&oacute; chững lại v&agrave; họ bị mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung b&igrave;nh. Vậy n&ecirc;n, việc đặt ra mục ti&ecirc;u năng suất lao động của to&agrave;n nền kinh tế tăng tốc trung b&igrave;nh 8,5%/năm l&agrave; cần thiết. Tốc độ tăng năng suất lao động trung b&igrave;nh thậm ch&iacute; c&ograve;n phải cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP trung b&igrave;nh trong giai đoạn bước v&agrave;o kỷ nguy&ecirc;n mới hiện nay.

Về năng suất chất lượng, từ năm 2010, ch&uacute;ng ta đ&atilde; c&oacute; chương tr&igrave;nh quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp n&acirc;ng cao năng suất v&agrave; chất lượng sản phẩm. Chất lượng (gồm c&oacute; chất lượng sản phẩm, chất lượng nguồn nh&acirc;n lực...) được x&aacute;c định l&agrave; động lực để tăng năng suất lao động. Đ&acirc;y l&agrave; con đường ph&ugrave; hợp với c&aacute;c nước đang ph&aacute;t triển, nền kinh tế c&oacute; điểm xuất ph&aacute;t tương đối thấp, chưa khai th&aacute;c được c&aacute;c động lực tăng năng suất lao động kh&aacute;c. Nh&igrave;n rộng hơn, c&aacute;c con rồng ch&acirc;u &Aacute; như Nhật Bản hay H&agrave;n Quốc đ&atilde; lựa chọn con đường lấy chất lượng l&agrave; động lực tăng năng suất lao động v&agrave; đ&atilde; th&agrave;nh c&ocirc;ng. Việt Nam gắn vấn đề tăng năng suất lao động với chất lượng l&agrave; v&igrave; vậy.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20251221/images/DONY-Online.jpg" style="height:400px; width:600px" />

Chất lượng l&agrave; động lực tăng năng suất. Ảnh minh họa: DNCC

KTSG: &Ocirc;ng nh&igrave;n nhận như thế n&agrave;o về tốc độ tăng năng suất chất lượng của doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn 2020-2025?

- Đầu ti&ecirc;n, vẫn n&ecirc;n đề cập tới năng suất lao động. Trong giai đoạn 2020-2025, tốc độ tăng năng suất lao động b&igrave;nh qu&acirc;n l&agrave; khoảng 5,3%/năm, một mức tương đối tốt so với nhiều nước trong khu vực.

Tuy nhi&ecirc;n, x&eacute;t về gi&aacute; trị tuyệt đối, năng suất lao động của Việt Nam đang c&oacute; một khoảng c&aacute;ch rất xa so với c&aacute;c nước ph&aacute;t triển như H&agrave;n Quốc, Nhật Bản hay Singapore, v&agrave; vẫn thua k&eacute;m c&aacute;c nước c&oacute; tr&igrave;nh độ kinh tế tương đương trong khu vực như Th&aacute;i Lan, Malaysia, Indonesia. X&eacute;t về tốc độ tăng năng suất lao động, d&ugrave; sự tăng trưởng được ghi nhận ở mọi năm nhưng n&oacute; kh&ocirc;ng đồng đều, kh&ocirc;ng bền vững, trở th&agrave;nh một đường tuyến t&iacute;nh nhưng c&ograve;n xa mới đạt mục ti&ecirc;u đề ra cho giai đoạn n&agrave;y l&agrave; 6,5%/năm.

Tiếp đến l&agrave; về chất lượng sản phẩm. Chất lượng sản phẩm của Việt Nam c&oacute; tăng. Tuy vậy, những đột ph&aacute; về chất lượng sản phẩm của Việt Nam chưa r&otilde; r&agrave;ng. Hiện tại, tỷ lệ h&agrave;i h&ograve;a của ti&ecirc;u chuẩn Việt Nam với ti&ecirc;u chuẩn quốc tế mới được khoảng 70-80%. Chỉ khi n&agrave;o con số n&agrave;y l&agrave; 100%, chất lượng h&agrave;ng h&oacute;a của Việt Nam mới c&oacute; cơ sở đạt chuẩn quốc tế.

Như vậy, trong những năm qua, cả năng suất lao động v&agrave; năng suất chất lượng đều tăng nhưng chưa đạt mức m&agrave; ch&uacute;ng ta c&oacute; thể h&agrave;i l&ograve;ng v&agrave; an t&acirc;m.

Bắt đầu từ doanh nghiệp vừa

KTSG: Thưa &ocirc;ng, đ&acirc;u l&agrave; điểm nghẽn khiến năng suất lao động v&agrave; năng suất chất lượng kh&ocirc;ng c&oacute; những sự tiến bộ như kỳ vọng?

- Muốn tăng được năng suất lao động, ch&uacute;ng ta phải c&oacute; quy tr&igrave;nh quản trị tốt, sự cải tiến về c&ocirc;ng nghệ, sản phẩm v&agrave; phải s&aacute;ng tạo th&ecirc;m được gi&aacute; trị gia tăng trong mỗi kh&acirc;u của quy tr&igrave;nh sản xuất. Doanh nghiệp cần đến bốn yếu tố căn bản, gồm vốn, nh&acirc;n lực, quản trị, &aacute;p dụng c&ocirc;ng nghệ mới như tr&iacute; tuệ nh&acirc;n tạo (AI), Internet vạn vật (IoT)..., v&agrave;o sản xuất. Nghĩa l&agrave; họ phải đầu tư vốn, đ&agrave;o tạo con người, quản trị theo c&aacute;c ti&ecirc;u ch&iacute;, chuẩn mực ti&ecirc;n tiến của thế giới v&agrave; ứng dụng c&ocirc;ng nghệ để tạo ra sự đột ph&aacute;. Trong qu&aacute; tr&igrave;nh n&agrave;y, chất lượng lao động, chất lượng sản phẩm sẽ gia tăng, nghĩa l&agrave; năng suất chất lượng được cải thiện.

Trung t&acirc;m điều khiển qu&aacute; tr&igrave;nh n&agrave;y l&agrave; doanh nghiệp. Giống như gia đ&igrave;nh l&agrave; tế b&agrave;o của x&atilde; hội, doanh nghiệp l&agrave; tế b&agrave;o của nền kinh tế. Năng suất lao động của to&agrave;n nền kinh tế sẽ tăng khi năng suất lao động ở mỗi doanh nghiệp tăng trước.

Vấn đề nằm ở chỗ trong suốt nhiều năm qua, tăng năng suất lao động kh&ocirc;ng phải l&agrave; mối quan t&acirc;m h&agrave;ng đầu của c&aacute;c doanh nghiệp. Khoảng 90% doanh nghiệp nội địa coi việc tồn tại được, nghĩa l&agrave; l&agrave;m sao c&oacute; đơn h&agrave;ng, d&ograve;ng tiền... mới l&agrave; điều quan trọng nhất. Họ chưa đặt trọng t&acirc;m tới việc tối ưu h&oacute;a về quản trị, đầu tư cho đ&agrave;o tạo nh&acirc;n lực, tối ưu h&oacute;a qu&aacute; tr&igrave;nh v&agrave; hiệu quả c&ocirc;ng việc, ứng dụng c&ocirc;ng nghệ mới...

Để th&uacute;c đẩy được năng suất lao động, việc đầu ti&ecirc;n l&agrave; phải l&agrave;m cho doanh nghiệp &yacute; thức r&otilde; đ&acirc;y l&agrave; vấn đề sống c&ograve;n cho sự tồn tại l&acirc;u d&agrave;i, bền vững của họ. Nh&agrave; nước khuyến kh&iacute;ch, hỗ trợ nhưng cũng cần c&oacute; c&aacute;c c&aacute;ch thức g&acirc;y sức &eacute;p l&agrave;nh mạnh để doanh nghiệp phải thay đổi tư duy hướng tới mục ti&ecirc;u tăng năng suất n&agrave;y.

KTSG: Bắt tay v&agrave;o c&ocirc;ng cuộc cải thiện năng suất lao động trong doanh nghiệp, ch&uacute;ng ta n&ecirc;n bắt đầu từ đ&acirc;u?

- N&acirc;ng cao năng suất lao động ở nh&oacute;m doanh nghiệp vừa sẽ rất kh&aacute;c với qu&aacute; tr&igrave;nh n&agrave;y trong doanh nghiệp nhỏ v&agrave; si&ecirc;u nhỏ. Theo t&ocirc;i, ưu ti&ecirc;n số 1 phải l&agrave; doanh nghiệp vừa. Chỉ ở nh&oacute;m doanh nghiệp vừa, việc n&acirc;ng cấp hệ thống quản trị, đ&agrave;o tạo nh&acirc;n lực, v&agrave; ứng dụng c&ocirc;ng nghệ mới mang lại hiệu quả tương đối r&otilde; rệt, đ&oacute;ng g&oacute;p tốt cho việc tăng năng suất lao động của khối doanh nghiệp nội địa n&oacute;i ri&ecirc;ng v&agrave; của to&agrave;n nền kinh tế n&oacute;i chung.

Ch&uacute;ng ta cần l&agrave;m sao để việc tăng năng suất lao động th&uacute;c đẩy việc tăng trưởng quy m&ocirc; doanh nghiệp từ doanh nghiệp vừa trở th&agrave;nh doanh nghiệp lớn. Đến l&uacute;c đ&oacute;, c&aacute;c doanh nghiệp lớn n&agrave;y quay trở lại hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trở th&agrave;nh doanh nghiệp vừa. Nh&agrave; nước phải c&oacute; ch&iacute;nh s&aacute;ch ri&ecirc;ng cho doanh nghiệp vừa bao gồm việc thiết kế những ưu đ&atilde;i gắn với kết quả để th&uacute;c đẩy doanh nghiệp vừa &aacute;p dụng ti&ecirc;u chuẩn quốc tế trong sản phẩm v&agrave; quản trị, tăng cường đ&agrave;o tạo v&agrave; ứng dụng c&ocirc;ng nghệ nhằm n&acirc;ng cao năng suất lao động.

KTSG: Thực tế th&igrave; doanh nghiệp nhỏ v&agrave; si&ecirc;u nhỏ đang chiếm tới khoảng 94% tổng số doanh nghiệp, nghĩa l&agrave; việc tăng năng suất ở nh&oacute;m doanh nghiệp n&agrave;y v&ocirc; c&ugrave;ng quan trọng. Nhưng như &ocirc;ng n&oacute;i, họ &iacute;t quan t&acirc;m tới vấn đề năng suất v&agrave; cũng bị hạn chế về nguồn lực đầu tư. B&agrave;i to&aacute;n n&agrave;y cần được h&oacute;a giải ra sao, thưa &ocirc;ng?

- Với nh&oacute;m doanh nghiệp nhỏ v&agrave; si&ecirc;u nhỏ, kinh tế hộ gia đ&igrave;nh, Nh&agrave; nước phải c&oacute; ch&iacute;nh s&aacute;ch hỗ trợ họ. Chẳng hạn, nh&oacute;m doanh nghiệp n&agrave;y phải chuyển đổi số mới tăng được năng suất lao động. Vậy th&igrave;, Nh&agrave; nước h&atilde;y đặt h&agrave;ng c&aacute;c bộ ng&agrave;nh hay doanh nghiệp một bộ c&ocirc;ng cụ quản trị cho doanh nghiệp dưới 10 người gồm: quản trị quy tr&igrave;nh sản xuất, quản l&yacute; kh&aacute;ch h&agrave;ng, quản l&yacute; thuế - t&agrave;i ch&iacute;nh... Khi đ&atilde; chuyển đổi số một c&aacute;ch quyết liệt, kh&ocirc;ng chỉ năng suất lao động của doanh nghiệp được cải thiện m&agrave; bản th&acirc;n họ cũng nh&igrave;n thấy động lực tiếp tục đầu tư, ứng dụng c&ocirc;ng nghệ, n&acirc;ng cao chất lượng nh&acirc;n lực để trưởng th&agrave;nh hơn.

Cần x&aacute;c định ưu ti&ecirc;n

KTSG: Với sự nỗ lực của doanh nghiệp, sự đồng h&agrave;nh của Nh&agrave; nước, &ocirc;ng c&oacute; tin tưởng rằng, việc đặt ra mục ti&ecirc;u tăng năng suất lao động trung b&igrave;nh 8,5%/năm trong giai đoạn 2026-2030 l&agrave; khả thi?

- Mục ti&ecirc;u đ&oacute; l&agrave; hợp l&yacute;, kh&ocirc;ng qu&aacute; cao v&agrave; sẽ l&agrave;m được. Thứ nhất, Nghị quyết 68-NQ/TW về ph&aacute;t triển kinh tế tư nh&acirc;n đ&atilde; x&aacute;c định kinh tế tư nh&acirc;n l&agrave; một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, x&aacute;c định phải tạo m&ocirc;i trường kinh doanh th&ocirc;ng tho&aacute;ng, minh bạch, ổn định, an to&agrave;n cho kinh tế tư nh&acirc;n, kịp thời x&acirc;y dựng, ho&agrave;n thiện ph&aacute;p luật v&agrave; cơ chế, ch&iacute;nh s&aacute;ch đột ph&aacute; khuyến kh&iacute;ch kinh tế tư nh&acirc;n ph&aacute;t triển... Nghị quyết 68 chắc chắn sẽ tạo ra những động lực v&agrave; dư địa mới cho khu vực kinh tế tư nh&acirc;n.

Chẳng hạn, việc doanh nghiệp tư nh&acirc;n được tham gia v&agrave;o c&aacute;c dự &aacute;n quan trọng quốc gia như s&acirc;n bay, đường sắt cao tốc, cảng biển... sẽ mở ra cơ hội rất lớn cho khu vực doanh nghiệp n&agrave;y. Chỉ cần 10 tập đo&agrave;n tư nh&acirc;n đứng ra đầu tư, x&acirc;y dựng c&aacute;c c&ocirc;ng tr&igrave;nh, dự &aacute;n n&agrave;y sẽ k&eacute;o theo h&agrave;ng ng&agrave;n doanh nghiệp cỡ vừa c&ugrave;ng tham gia v&agrave; hưởng lợi, tạo n&ecirc;n hiệu ứng &ldquo;quả b&oacute;ng tuyết&rdquo; lan tỏa ra to&agrave;n khối doanh nghiệp.

Thứ hai, Việt Nam đ&atilde; thực hiện chuyển đổi sang m&ocirc; h&igrave;nh h&agrave;nh ch&iacute;nh hai cấp, tinh gọn bộ m&aacute;y v&agrave; vẫn đang tiếp tục chuyển đổi số. Những sự đổi mới n&agrave;y, trong thời gian đầu, chưa thể hiện hiệu quả r&otilde; rệt, thậm ch&iacute;, năng suất lao động c&oacute; thể c&ograve;n tăng hơi chậm lại một ch&uacute;t do cần thời gian th&iacute;ch nghi v&agrave; chuyển đổi. D&ugrave; vậy, về l&acirc;u d&agrave;i, đ&acirc;y cũng sẽ l&agrave; động lực, xung lực gi&uacute;p n&acirc;ng cao năng suất lao động.

Tất nhi&ecirc;n, kể cả trong bối cảnh thuận lợi như vậy, ch&uacute;ng ta vẫn n&ecirc;n đặt ra một số ưu ti&ecirc;n. Xu hướng bảo hộ mậu dịch đang gia tăng v&agrave; lan rộng tr&ecirc;n khắp thế giới. Đ&acirc;y l&agrave; t&iacute;n hiệu kh&ocirc;ng thể n&oacute;i l&agrave; lạc quan với nền kinh tế phụ thuộc lớn v&agrave;o xuất khẩu như Việt Nam. Ngay từ b&acirc;y giờ, phải đặt th&ecirc;m trọng t&acirc;m v&agrave;o thị trường trong nước. Muốn vậy, phải n&acirc;ng cao t&iacute;nh cạnh tranh, ho&agrave;n thiện chuỗi cung ứng v&agrave; hỗ trợ ph&ugrave; hợp cho khu vực sản xuất, đặc biệt l&agrave; c&ocirc;ng nghiệp chế biến, chế tạo.

B&ecirc;n cạnh đ&oacute;, ch&uacute;ng ta phải x&aacute;c định một số ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghệ cao c&oacute; t&iacute;nh dẫn dắt, th&uacute;c đẩy tăng trưởng ở c&aacute;c ng&agrave;nh kh&aacute;c để quan t&acirc;m đầu tư hơn v&igrave; nguồn lực của Việt Nam c&oacute; hạn.

Ho&agrave;ng Hạnh

<a href="https://thesaigontimes.vn/tang-nang-suat-lao-dong-nhin-tu-goc-do-doanh-nghiep/">Link gốc</a>

 “Các con rồng châu Á như Nhật Bản hay Hàn Quốc đã lựa chọn con đường lấy chất lượng làm động lực tăng năng suất lao động”, PGS.TS. Phan Chí Anh, Viện trưởng Viện Quản trị kinh doanh, trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, trao đổi với Kinh tế Sài Gòn.

Kinh tế

Saigon Times

Tăng năng suất lao động, nhìn từ góc độ doanh nghiệp

Nguyễn Đức Thắng

Ai cũng n&#243;i đến bề nổi về chất lượng lao động phải tăng cao năng suất nhưng chả ai đ&#225; động đến vấn đề về chất lượng cuộc sống cũng phải tăng tương ứng (thu nhập, ph&#250;c lợi, an sinh x&#227; hội,...). To&#224;n h&#244; khẩu hiệu su&#244;ng th&#236; thằng AQ cũng h&#244; được m&#224; 

Ai cũng nói đến bề nổi về chất lượng lao động phải tăng cao năng suất nhưng chả ai đá động đến vấn đề về chất lượng cuộc sống cũng phải tăng tương ứng (thu nhập, phúc lợi, an sinh xã hội,...). Toàn hô khẩu hiệu suông thì thằng AQ cũng hô được mà 