Bộ trưởng Tài chính New Zealand dự kiến sẽ công bố tân Thống đốc Ngân hàng Trung ương (RBNZ) trong vài tuần tới, trong bối cảnh giới kinh tế kỳ vọng động thái này sẽ khép lại giai đoạn đầy biến động khi cả Thống đốc và Chủ tịch RBNZ bất ngờ từ chức.
Quyền Thống đốc RBNZ Christian Hawkesby phát biểu với giới truyền thông tại Wellington
Người kế nhiệm tại RBNZ sẽ đối diện với những thách thức và khó khăn như khôi phục uy tín bị tổn hại bởi suy thoái sâu, đồng thời bảo vệ tính độc lập của ngân hàng trung ương...
“Chúng ta đang đứng trước một phép thử về niềm tin và sự tín nhiệm đối với chính tổ chức này”, quyền Thống đốc Christian Hawkesby phát biểu đầu tháng này.
“Tôi muốn đảm bảo rằng chúng tôi kiên định tập trung vào sứ mệnh duy trì lạm phát thấp và ổn định trong trung hạn, cùng một hệ thống tài chính vững vàng và hiệu quả”, ông nói thêm, đồng thời xác nhận mong muốn được giữ ghế Thống đốc lâu dài.
Nguyên Thống đốc Adrian Orr nhiều lần khiến thị trường tài chính bất ngờ với các quyết định chính sách, và đã gây sốc khi từ chức hồi tháng 3 sau tranh cãi với chính phủ về việc cắt giảm sâu ngân sách RBNZ.
Tranh cãi sau đó cũng cuốn theo Chủ tịch RBNZ Neil Quigley. Bộ trưởng Tài chính Nicola Willis cho biết bà sẽ yêu cầu ông từ chức nếu ông không chủ động rời ghế.
Chính phủ hiện nay ngày càng can thiệp công khai, khi Thủ tướng Christopher Luxon thẳng thắn tuyên bố ông đã nói với RBNZ về quan điểm của mình đối với lãi suất.
Sức ép chính trị kiểu này, tương tự những gì Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đang hứng chịu, vốn hiếm thấy ở RBNZ, cơ quan từ lâu được các chính phủ tiền nhiệm tôn trọng sự độc lập.
“Trước đây, các ngân hàng trung ương trên thế giới thường được "để yên" làm việc, nhưng giờ điều này ngày càng khó khăn”, John McDermott, nguyên chuyên gia kinh tế trưởng của RBNZ đến năm 2019, nhận định và thêm rằng: “Một số chính trị gia chỉ muốn nắm quyền kiểm soát… và ở New Zealand cũng đã xuất hiện yếu tố đó”.
McDermott, hiện đứng đầu Viện nghiên cứu Kinh tế và Chính sách công Motu, được một số báo địa phương nêu tên là ứng viên tiềm năng, nhưng ông từ chối bình luận.
RBNZ trong tình trạng khó khăn
Làn sóng từ chức đánh dấu giai đoạn nhiều trắc trở đối với một ngân hàng trung ương từng được đánh giá cao.
RBNZ bị chỉ trích đã góp phần gây lạm phát khi bơm hàng tỷ USD kích thích trong đại dịch COVID-19, và sau đó buộc phải “kéo” nền kinh tế vào suy thoái bằng lãi suất cao để kiềm chế giá cả.
Một cuộc rà soát nội bộ kết luận rằng việc nới lỏng mạnh tay trong COVID-19 là hợp lý, nhưng điều này không xoa dịu được người tiêu dùng và người đi vay đang phải đối mặt với khủng hoảng chi phí sinh hoạt.
Từ đó đến nay, RBNZ đã cắt giảm lãi suất tổng cộng 250 điểm cơ bản xuống còn 3,0%, đồng thời phát tín hiệu sẽ tiếp tục nới lỏng. Tuy nhiên, niềm tin tiêu dùng và doanh nghiệp vẫn thấp, thất nghiệp gần mức cao nhất 5 năm, và số lượng người New Zealand rời khỏi đất nước đạt kỷ lục.
“Niềm tin rất khó xây dựng và dễ đánh mất. Vì vậy, đây sẽ là một hành trình dài”, McDermott nói và cho rằng RBNZ cần khẳng định lại khả năng quản lý lạm phát dài hạn.
Ai sẽ là người kế nhiệm?
Ngoài ông McDermott thì chuyên gia kinh tế trưởng Bộ Tài chính, Dominick Stephens cũng được cho là ứng viên tiềm năng, nhưng ông từ chối bình luận. Trong khi đó, Toni Gravelle, Phó Thống đốc Ngân hàng Canada, tuyên bố ông “không còn trong cuộc đua”.
Oliver Hartwich, Giám đốc điều hành tổ chức New Zealand Initiative, cho rằng một ứng viên bên ngoài có thể thành công hơn trong việc cải tổ RBNZ.
“Sẽ dễ dàng hơn cho một người không liên quan đến chế độ hiện tại, thậm chí là một người nước ngoài, đến và nói: Tôi không cần phải kết bạn ở đây, và không bị ràng buộc bởi những gì đã xảy ra trước đó. Tôi chỉ làm những gì cần thiết”, ông nói.
Arthur Grimes, Chủ tịch RBNZ đến năm 2013, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ chân nhân sự cấp cao có chuyên môn kinh tế.
“Những người sẵn sàng làm công việc âm thầm, điều hành trơn tru, về bản chất là các nhà kỹ trị. Nếu bạn không nghe thấy gì về RBNZ từ tháng này sang tháng khác, quý này sang quý khác, tức là họ đang làm tốt công việc”, ông nói.
Trong danh sách cải cách mong muốn, chuyên gia kinh tế trưởng của Westpac, Kelly Eckhold cho rằng Thống đốc kế nhiệm có thể nâng cao minh bạch và trách nhiệm giải trình bằng cách tổ chức bỏ phiếu công khai trong mọi quyết định chính sách tiền tệ và họp báo sau mỗi cuộc họp.
“Các lá phiếu minh bạch, đi kèm với giải thích lý do của từng thành viên, sẽ làm rõ các lựa chọn đang được xem xét và mức độ ủng hộ từng phương án”, Eckhold lập luận và thêm rằng: “Cải cách này sẽ giúp neo giữ kỳ vọng và có thể giảm biến động thị trường quanh các thông báo chính sách”.
