Tháng trước, khi chính quyền Trump tuyên bố bãi bỏ thuế quan đối với cà phê và nhiều mặt hàng thực phẩm khác, những người yêu cà phê trên khắp Hoa Kỳ đã có lý do để hy vọng. Quyết định này, được đưa ra sau áp lực từ các chiến thắng của Đảng Dân chủ ở New Jersey, New York và Virginia liên quan đến sự thất vọng của cử tri về giá lương thực tăng cao, đã loại bỏ các mức thuế "có đi có lại" từ 10-41% đối với nhiều mặt hàng. Người tiêu dùng kỳ vọng rằng hành động này sẽ ngay lập tức làm giảm giá cho tách cà phê buổi sáng của họ.

Nhưng tại sao giá cà phê tại các siêu thị và quán xá dường như vẫn không hề giảm? Tình huống này là một nghiên cứu điển hình về cách động lực của chuỗi cung ứng thường thách thức những câu chuyện chính trị đơn giản. Bài viết này sẽ tiết lộ bốn sự thật đáng ngạc nhiên về các yếu tố thực sự quyết định giá cà phê bạn trả hàng ngày.

Thủ phạm chính không phải là thuế quan, mà là tình trạng thiếu hụt kéo dài

Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, nguyên nhân chính khiến giá bán lẻ cà phê ở Mỹ tăng cao không phải do các loại thuế quan được áp đặt gần đây. Dữ liệu cho thấy mức tăng giá bán lẻ cà phê 18.8% trong năm tính đến tháng 11 phần lớn không liên quan đến thuế quan.

Thủ phạm thực sự bắt nguồn từ trước đó rất lâu: tình trạng thiếu hụt nguồn cung cà phê hạt thô nghiêm trọng, kết quả của ba mùa vụ thâm hụt sản lượng liên tiếp do thời tiết bất lợi. Tình trạng này đã khiến giá hạt thô tăng gấp đôi trong 12 tháng tính đến tháng 3 và tác động của nó vẫn đang lan truyền trong chuỗi cung ứng.

Có một "độ trễ" đáng kể trong chuỗi cung ứng

Một sự thật quan trọng khác là khái niệm "độ trễ" trong ngành cà phê. Phải mất ít nhất chín tháng để sự thay đổi về giá hạt cà phê thô có thể ảnh hưởng đến giá cuối cùng mà người tiêu dùng phải trả.

Sự chậm trễ này là do nhiều yếu tố trong chuỗi cung ứng:

• Các nhà rang xay ở Mỹ thường dự trữ hạt cà phê trong khoảng hai đến ba tháng.
• Quá trình rang và đóng gói sản phẩm mất thêm hai đến ba tháng nữa.
• Các nhà rang xay thường chỉ đàm phán giá với các nhà bán lẻ theo từng quý.

Độ trễ chín tháng này rất quan trọng vì nó có nghĩa là thị trường vẫn đang chuẩn bị cho một cú sốc giá thậm chí còn lớn hơn chưa kịp đến, điều này dẫn chúng ta đến sự thật tiếp theo.

Giá cà phê tăng nhanh hơn giảm

Điều này bộc lộ một ma sát thị trường cơ bản được gọi là tính bất đối xứng của giá cả, một nguyên tắc được ghi nhận rõ trong các thị trường hàng hóa. Như Steven Walter Thomas, CEO của nhà nhập khẩu Lucatelli Coffee, đã nói: “Giá cà phê tăng nhanh hơn giảm.”

Các con số đã chứng minh điều này một cách rõ ràng. Khi thuế quan được áp dụng từ tháng 8 đến tháng 11, giá hạt thô đã tăng gần 35%. Tuy nhiên, sau khi thuế quan được dỡ bỏ, giá chỉ giảm vỏn vẹn 6%.

Đáng lo ngại hơn, tác động từ đợt tăng giá 35% đó vẫn chưa ảnh hưởng hoàn toàn đến người tiêu dùng. Điều này cho thấy giá cả có thể còn tăng nữa trước khi có bất kỳ dấu hiệu giảm nào. Nguyên tắc này cũng có nghĩa là ngay cả khi nguồn cung được cải thiện trong tương lai, người tiêu dùng nên tiết chế kỳ vọng về việc giá sẽ giảm nhanh chóng.

Tác động thực sự của việc bãi bỏ thuế quan là gì?

Vậy nếu việc bãi bỏ thuế quan không làm giảm giá, nó có tác dụng gì? Câu trả lời là: nó đã giúp làm chậm tốc độ tăng giá trong tương lai gần.

Một ví dụ điển hình là công ty J.M. Smucker, chủ sở hữu thương hiệu cà phê Folgers. Sau khi mức thuế bổ sung 40% đối với hàng nhập khẩu từ Brazil—quốc gia cung cấp khoảng một phần ba lượng cà phê cho Hoa Kỳ—được dỡ bỏ, công ty đã quyết định không tăng giá vào mùa đông này như dự kiến. Tuy nhiên, cái giá phải trả không hề nhỏ; công ty cho biết họ vẫn duy trì một "tác động bất lợi" trị giá 0.50 đô la trên mỗi cổ phiếu cho thu nhập của năm tài chính này do tình hình thuế quan.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là mọi chuyện đã ổn thỏa. Người đứng đầu một nhà rang xay cỡ vừa cho biết trong khi công ty của ông đã ngừng tăng giá, ông dự đoán các nhà rang xay lớn hơn vẫn có thể sẽ tăng giá vào năm tới do chi phí đầu vào vẫn cao. 

Kết luận: Nhìn về phía trước và câu hỏi bỏ ngỏ

Rõ ràng, giá cà phê là một phương trình phức tạp, bị ảnh hưởng bởi nguồn cung trong quá khứ, độ trễ của chuỗi cung ứng và động lực thị trường, chứ không chỉ bởi các chính sách thuế quan.

Tuy nhiên, vẫn có một tia hy vọng. Hầu hết các chuyên gia trong ngành đều kỳ vọng sẽ có thặng dư sản lượng cà phê trong các mùa vụ hiện tại và sắp tới là 2025/26 và 2026/27 (từ tháng 10 đến tháng 9), điều này có thể sẽ làm giảm giá hạt thô. Nhưng, biết rằng giá cả giảm chậm hơn tăng, câu hỏi đặt ra là: chúng ta sẽ phải chờ bao lâu nữa để thực sự cảm nhận được sự nhẹ nhõm này trong ví tiền của mình?