1. Tác động chính sách thuế quan của Mỹ

a.    Thế giới

Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức ký sắc lệnh áp thuế 25% đối với toàn bộ sản phẩm nhôm, thép được nhập khẩu vào Mỹ. Mức thuế này chính thức có hiệu lực kể từ ngày 4/3 tới đây. Tổng thống Mỹ cũng nhấn mạnh “không có ngoại lệ hay miễn trừ” trong đợt áp thuế này, thậm chí có thể nâng mức thuế lên cao hơn nữa. Theo công ty nghiên cứu thị trường CRU, mức thuế cao này ban đầu sẽ làm giảm nhu cầu trên thị trường, nhưng về dài hạn các công ty sẽ phải tăng cường đầu tư sản xuất tại Mỹ từ đó mang nhiều việc làm quay trở lại Mỹ.

Ở chiều ngược lại, mức thuế mới này sẽ có tác động đáng kể đến các quốc gia xuất khẩu thép và nhôm sang Mỹ. Phần lớn thép của Mỹ đến từ các nước láng giềng như Mexico và Canada hoặc từ các đồng minh thân cận tại châu Á và châu Âu, bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức. Trung Quốc là quốc gia sản xuất và xuất khẩu thép lớn nhất thế giới, nhưng thị phần thép Trung Quốc tại Mỹ lại rất nhỏ. Lý do là mức thuế 25% được áp dụng từ năm 2018 đã khiến phần lớn thép Trung Quốc bị loại khỏi thị trường Mỹ. Chỉ tính riêng trong năm 2024, Canada đã cung cấp 6,6 triệu tấn thép cho thị trường Mỹ, đứng đầu danh sách. Tiếp sau đó lần lượt là Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Việt Nam (theo Viện Sắt thép Mỹ (AISI))

Lượng nhập khẩu thép vào Mỹ năm 2024 và 2023 từ các nguồn nhập chính - Nguồn: Reuter

Trước đó, trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Donald Trump cũng đã áp thuế 25% lên thép và 10% lên nhôm. Nhưng sau đó, ông miễn thuế với một số đối tác thương mại bao gồm Canada, Mexico và Brazil. Sau đó, cựu Tổng thống Joe Biden mở rộng diện miễn thuế sang Anh, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU). Lần này trước tuyên bố “không có ngoại lệ hay miễn trừ”, nhiều quốc gia vẫn đang tích cực đàm phán với chính quyền của tổng thống Trump với hi vọng tránh được mức thuế cao một lần nữa. Và mới đây, Australia đã trở thành nước đầu tiên thông báo về triển vọng được miễn trừ thuế quan này. Theo Thủ tướng Australia Anthony Albanese, sau cuộc điện đàm, tổng thống Mỹ ông Donald Trump đã đồng ý xem xét việc miễn trừ thuế cho Australia. Quyết định này xuất phát từ mối quan hệ thương mại tích cực giữa hai nước khi Australia được xem là đối tác chiến lược quan trọng của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ngoài ra, Australia còn là khách hàng lớn của ngành hàng không Mỹ.

Trước sắc lệnh thuế quan mới này của Mỹ, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố Liên minh châu Âu sẽ đáp trả mạnh mẽ đối với việc Tổng thống Donald Trump áp thuế 25% lên thép và nhôm nhập khẩu. Điều này có thể bao gồm các biện pháp nhắm vào các sản phẩm mang tính biểu tượng của Mỹ như rượu bourbon, quần jeans, xe máy và bơ đậu phộng. Bà Ursula von der Leyen nhấn mạnh rằng EU sẽ bảo vệ lợi ích kinh tế của mình và kêu gọi giải quyết vấn đề thông qua đàm phán, nhưng cũng sẵn sàng thực hiện các biện pháp cần thiết để đáp trả.

Dự kiến trong tương lai, các chính sách mới của ông Donald Trump sẽ mở rộng phạm vi ảnh hưởng sang nhiều quốc gia châu Á trong đó Ấn Độ và Thái Lan nằm trong nhóm có nguy cơ cao nhất. Nguyên nhân là mức thuế mà hai nước này áp dụng đối với hàng hóa Mỹ cao hơn đáng kể so với mức thuế mà Mỹ áp dụng đối với hàng hóa của họ. Trước áp lực này, Ấn Độ đang xem xét việc giảm thuế trong nhiều lĩnh vực, bao gồm thiết bị điện tử, y tế và hóa chất.

Động thái mới nhất của tổng thống Trump có thể gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu, ảnh hưởng tiêu cực đến các quốc gia xuất khẩu lớn vào Mỹ, trong đó có Việt Nam. Trước tình hình đó, Chính phủ Việt Nam đã dự báo nguy cơ xảy ra chiến tranh thương mại vào năm 2025, đồng thời lên kế hoạch tăng cường đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và thúc đẩy sản xuất nội địa nhằm giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

b.    Việt Nam

Việc Mỹ chính thức áp thuế 25% không miễn trừ với các mặt hàng nhôm và thép nhập khẩu cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới các đối tại thương mại của Mỹ trong đó có Việt Nam. Thống kê của Hải quan Mỹ cho thấy, năm 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,462 tỷ USD thép và nhôm sang Mỹ, trong đó 983 triệu USD thép và sản phẩm thép (tăng gần 159% so với năm 2023), 479 triệu USD sản phẩm nhôm (tăng 9,5% so với năm 2023). Và Mỹ đã nằm trong top 10 các thị trường xuất khẩu thép của Việt Nam trong năm 2024

2. Tác động của thuế quan đối với các doanh nghiệp thép trong nước

Trong năm 2024, Mỹ là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của các doanh nghiệp thép Việt Nam, trong đó Tôn Đông Á (GDA), Thép Nam Kim (NKG) và Tôn Hoa Sen (HSG), với tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ lần lượt là 35%, 25% và 15%. Ngược lại, Hòa Phát (HPG) - doanh nghiệp thép lớn nhất Việt Nam - có tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ không đáng kể (dưới 5%), do chủ yếu tập trung vào thị trường nội địa và xuất khẩu sang các khu vực khác như ASEAN, Úc và EU.

Theo Hiệp hội thép Việt Nam (VSA), các sản phẩm thép xuất khẩu của Việt Nam, nhìn chung vẫn đang phải chịu mức thuế là 25% theo Mục 232 mà Hoa Kỳ áp dụng từ năm 2018 và “Mức thuế 25% chỉ áp dụng với những sản phẩm/những đối tác đã được miễn trừ trước đó và không làm tăng mức thuế với đối tác đang bị áp thuế khác”, VSA nhận định.

Trong ngắn hạn, việc Hoa Kỳ áp thuế đồng loạt 25% với tất cả các quốc gia xuất khẩu thép điều này đồng nghĩa với việc GDA, NKG và HSG sẽ được giảm bớt áp lực cạnh tranh từ các quốc gia từng được hưởng mức thuế thấp hơn như Canada, Mexico, EU và Brazil. Khi khoảng cách thuế bị thu hẹp, các doanh nghiệp này có thể tăng cường xuất khẩu sang Mỹ vì thực tế, năng lực sản xuất của các nhà sản xuất thép, nhôm của Mỹ chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu trong nước. Tuy nhiên, biên độ lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ giảm xuống.

Trong trung và dài hạn, việc mở rộng mức thuế 25% của Hoa Kỳ đối với các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mexico, Canada,... sẽ gây ảnh hưởng đáng kể đến dòng chảy thương mại thép toàn cầu. Khi hoạt động xuất khẩu sang Hoa Kỳ bị hạn chế, các quốc gia này sẽ phải tìm kiếm thị trường thay thế, và Việt Nam trở thành một điểm đến tiềm năng nhờ nhu cầu thép tăng trưởng mạnh từ ngành xây dựng và công nghiệp. Điều này dẫn đến áp lực cạnh tranh lớn cho các doanh nghiệp thép Việt Nam, khi phải đối mặt với nguồn cung dư thừa và giá bán cạnh tranh từ thép nhập khẩu chất lượng cao của Nhật Bản và Hàn Quốc. Nếu không có biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp, thép Việt Nam có thể bị mất thị phần ngay tại thị trường nội địa, đồng thời doanh thu và lợi nhuận bị suy giảm. 

Trước tình hình này, các doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư vào công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm, trong khi Chính phủ cần xem xét áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp nhằm bảo vệ ngành thép nội địa. Ngoài ra, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu cũng là giải pháp quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam giảm thiểu rủi ro và duy trì sự phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

3. Ảnh hưởng hạn chế đến Hòa Phát (HPG)

3.1. Tổng quan chung về CTCP Tập đoàn Hòa Phát

Công ty Cổ phần Tập đoàn Hòa Phát (HPG) là một trong những tập đoàn sản xuất công nghiệp đa ngành lớn nhất Việt Nam, với lịch sử phát triển khởi đầu từ một Công ty chuyên buôn bán các loại máy xây dựng từ tháng 8/1992. Hiện nay, Tập đoàn hoạt động trong 05 lĩnh vực: Gang thép (thép xây dựng, thép cuộn cán nóng), sản phẩm thép (gồm ống thép, tôn mạ, thép rút dây, vỏ container, thép dự ứng lực), nông nghiệp, bất động sản và điện máy gia dụng. Trong đó, sản xuất thép là lĩnh vực cốt lõi chiếm tỷ trọng 90% doanh thu và lợi nhuận toàn Tập đoàn. Với công suất 8,5 triệu tấn thép thô/năm, Hòa Phát là doanh nghiệp sản xuất thép lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Đặc biệt, Hòa Phát là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất sản xuất được thép cuộn cán nóng HRC, giúp giảm phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu và gia tăng giá trị nội địa.

3.2. Kết quả kinh doanh

Quý 4/2024, Tập đoàn Hòa Phát đạt doanh thu 35.232 tỷ đồng, tăng 1% so với cùng kỳ năm 2023 (34.924 tỷ đồng). Lợi nhuận sau thuế ghi nhận 2.809 tỷ đồng, giảm 5% so với quý 4/2023 (2.969 tỷ đồng). Lũy kế cả năm 2024, Hòa Phát đạt 138.855 tỷ đồng doanh thu, tăng 16,7% so với cùng kỳ năm trước (118.953 tỷ đồng), đạt kế hoạch năm 2024. Lợi nhuận sau thuế đạt 12.020 tỷ đồng, tăng 76,8% so với năm 2023 (6.800 tỷ đồng) và vượt 20% kế hoạch năm. Năm 2024, Hòa Phát nộp vào ngân sách Nhà nước hơn 13.400 tỷ đồng. 

Năm 2024, Hòa Phát đã sản xuất 8,7 triệu tấn thép thô, tăng 30% so với năm 2023. Sản lượng bán hàng các sản phẩm thép HRC, thép xây dựng, thép chất lượng cao và phôi thép đạt 8,1 triệu tấn, tăng 20%. Trong đó, thép xây dựng, thép chất lượng cao đạt 4,48 triệu tấn, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước. Thép cuộn cán nóng HRC sản xuất hơn 3 triệu tấn, tăng 5% so với năm 2023. Các lĩnh vực kinh doanh khác cũng ghi nhận những dấu hiệu tích cực.

3.3. Tiềm năng tăng trưởng CTCP Tập đoàn Hòa Phát

Hiện nay, Hòa Phát mở rộng thị trường xuất khẩu thép tới gần 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Trong đó tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ ở mức thấp (dưới 5%) do đó doanh nghiệp này sẽ không chịu tác động lớn từ chính sách thuế mới như các doanh nghiệp khác trong ngành. 

Mặt khác, tiềm năng tăng trưởng của Hòa Phát trong giai đoạn tới được đánh giá cao nhờ vào chiến lược mở rộng sản xuất và đầu tư dài hạn

Đảm bảo chuỗi cung ứng nội địa cho các dự án trọng điểm quốc gia: Hòa Phát (HPG) đang đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chuỗi cung ứng nội địa cho các dự án hạ tầng trọng điểm của Việt Nam. Tại Hội nghị Thường trực Chính phủ gặp gỡ doanh nghiệp diễn ra vào ngày 10/2 vừa qua, Chủ tịch Trần Đình Long đã khẳng định HPG có đủ năng lực cung cấp các sản phẩm chất lượng cao như ray thép, thép chế tạo và phụ kiện đường sắt cho các dự án quan trọng gồm: Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, và Đường sắt đô thị Hà Nội. Đây đều là những dự án trọng điểm quốc gia, có ý nghĩa lớn trong việc kết nối các vùng kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và giải quyết vấn đề giao thông nội đô.

Việc tham gia cung cấp nguyên vật liệu cho các dự án này không chỉ giúp HPG mở rộng thị phần tiêu thụ nội địa mà còn đảm bảo chuỗi cung ứng nguyên liệu cho ngành xây dựng và cơ khí chế tạo trong nước. Điều này phù hợp với chiến lược tự chủ công nghiệp của Việt Nam, giúp giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu và tăng cường năng lực sản xuất nội địa. Đồng thời, điều này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho HPG duy trì sự ổn định về doanh thu và lợi nhuận trong dài hạn.

Lợi thế cạnh tranh và cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ: Hòa Phát đang nắm giữ lợi thế cạnh tranh lớn nhờ vào công suất sản xuất thép khổng lồ và chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao của các dự án hạ tầng quốc gia. Khi hoàn thành dự án Khu liên hợp sản xuất gang thép Dung Quất giai đoạn 2, năng lực sản xuất thép thô của HPG sẽ đạt trên 14,5 triệu tấn/năm, trong đó có 8,6 triệu tấn HRC (thép cuộn cán nóng), góp phần giúp ngành công nghiệp cơ khí chế tạo của Việt Nam tự chủ được nguồn nguyên liệu ngay tại thị trường trong nước. Bản thân HPG cũng sẽ duy trì ổn định sản lượng thép xây dựng và trở thành nhà sản xuất HRC hàng đầu Việt Nam. Việt Nam đang đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống đường sắt, trong giai đoạn 2025-2030. Do đó, HPG có cơ hội lớn để mở rộng doanh thu và lợi nhuận thông qua việc cung cấp nguyên vật liệu cho các dự án này.

Vai trò đặc biệt trong chiến lược quốc gia: Hòa Phát không chỉ đóng vai trò là nhà sản xuất thép hàng đầu mà còn nắm giữ vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển công nghiệp nặng và cơ khí chế tạo của Việt Nam. Việc tự chủ sản xuất thép chế tạo và HRC giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, đồng thời thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp 4.0 và nâng cao chuỗi giá trị sản xuất trong nước. Điều này phù hợp với chiến lược phát triển công nghiệp bền vững của Việt Nam, giúp tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia trên thị trường quốc tế.

Sự hỗ trợ từ Chính phủ – Động lực thúc đẩy tăng trưởng: Vai trò quan trọng của Hòa Phát trong chiến lược phát triển quốc gia nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ Chính phủ. Việc Chủ tịch Trần Đình Long cam kết cung cấp nguyên vật liệu cho các dự án hạ tầng trọng điểm tại Hội nghị Thường trực Chính phủ cho thấy sự tin tưởng của Chính phủ đối với HPG. Điều này mở ra cơ hội lớn để HPG nhận được các chính sách hỗ trợ về thuế, tài chính, đất đai và tín dụng. Đồng thời, sự hỗ trợ này cũng giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn trong việc triển khai các dự án lớn, đặc biệt là các dự án liên quan đến đầu tư công và phát triển hạ tầng. Với sự hỗ trợ từ Chính phủ và vai trò chiến lược trong phát triển hạ tầng quốc gia, HPG có thể tận dụng tối đa cơ hội tăng trưởng trong giai đoạn tới. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị phần nội địa mà còn củng cố vị thế dẫn đầu trong ngành thép Việt Nam.

Nhìn chung, với các lợi thế cạnh tranh vượt trội và vai trò chiến lược trong phát triển hạ tầng quốc gia, cổ phiếu HPG được đánh giá là một lựa chọn hấp dẫn cho các nhà đầu tư trung và dài hạn. Doanh nghiệp này không chỉ đảm bảo sự tăng trưởng bền vững mà còn đóng góp tích cực vào chiến lược phát triển công nghiệp nặng và hạ tầng giao thông của Việt Nam.

Hoàng Tôn