Chiến lược an ninh mới của Mỹ có thể giải thích cho sự quan tâm ngày càng tăng đối với Nord Stream, TurkStream hoặc Arctic LNG-2.
Đường ống Nord Strem 2 trong quá trình xây dựng. Ảnh: Nord Stream 2
Trong chiến lược an ninh quốc gia vừa công bố, Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump lần đầu tiên khẳng định năng lượng là trục xoay quyền lực mới.
Nhà Trắng đã thể hiện một thông điệp thẳng thắn: Mỹ sẽ không còn khoác “áo choàng sứ mệnh toàn cầu”, mà chuyển sang ngôn ngữ của tài nguyên, sản xuất và địa kinh tế.
Washington nhấn mạnh năng lượng sẽ trở thành công cụ chủ đạo của đối ngoại Mỹ, và họ muốn đóng vai nhạc trưởng trên thị trường thế giới, chứ không chỉ là người chơi.
Trọng tâm chiến lược là tham vọng khôi phục ưu thế năng lượng Mỹ. Điều này gồm ba trụ cột lớn:
Thứ nhất, mở rộng sản xuất. Washington muốn tăng mạnh khai thác dầu, khí, uranium và than - không chỉ đủ dùng trong nước mà còn dư thừa để cung cấp cho đồng minh và chiếm lĩnh một nửa thị trường toàn cầu. Nguồn năng lượng giá rẻ được xem là động cơ thúc đẩy tái công nghiệp hóa và bứt phá công nghệ.
Thứ hai, đẩy mạnh xuất khẩu như một công cụ an ninh. Mỹ cho rằng mở rộng xuất khẩu giúp siết chặt quan hệ với đồng minh và hạn chế ảnh hưởng của đối thủ.
Châu Âu trở thành thị trường ưu tiên khi Washington yêu cầu EU rời bỏ các nhà cung cấp không đáng tin cậy, đồng thời bác bỏ các chính sách xanh mà họ cho là đã làm hại châu Âu. Tài liệu khẳng định: “Chúng tôi bác bỏ những hệ tư tưởng phá hoại về biến đổi khí hậu và Net Zero”.
Thứ ba, chi phối chuỗi cung ứng và tài sản chiến lược. Mỹ đặt mục tiêu ngăn đối thủ kiểm soát các dự án năng lượng lớn. Điều này lý giải vì sao giới đầu tư Mỹ bất ngờ quan tâm đến những công trình như Nord Stream, TurkStream hay Arctic LNG-2, không chỉ để kiếm lợi nhuận mà còn để chiếm vị thế kiểm soát.
Đường ống TurkStream trong quá trình xây dựng năm 2019. Ảnh: TASS
Ngoài khí đốt, Washington còn tung gói đầu tư, hạ tầng và hỗ trợ logistics để chen chân sâu hơn vào chuỗi cung ứng châu Á, giảm sự phụ thuộc của khu vực vào đối thủ chính là Trung Quốc. Tại Tây bán cầu, Washington tuyên bố sẽ phản công mạnh mẽ ảnh hưởng kinh tế của Bắc Kinh.
Với Nga, tài liệu chiến lược viết không nhiều nhưng thông điệp thì rõ ràng: Mỹ muốn kết thúc xung đột Ukraina và tìm trạng thái ổn định chiến lược, nhưng không để Nga - một cường quốc năng lượng - trở lại thị trường châu Âu mà không qua sự kiểm soát.
Sau năm 2022, Nga chuyển dòng năng lượng khổng lồ sang châu Á. Nhưng Mỹ, như ở châu Phi và Mỹ Latinh, cũng đang chen vào các thị trường này.
Ông Igor Yushkov, chuyên gia của Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia Nga (FNEB), nhận định Mỹ từ lâu đã muốn dọn đường thị trường cho mình.
Trước đây Washington phản đối mạnh mẽ các dự án của Nga như Nord Stream hay South Stream, thậm chí từng đưa cả đại diện đặc trách cho các dự án năng lượng Caspi để thúc đẩy nguồn thay thế cho EU. Nhưng giờ, ông nói, Mỹ chỉ quảng bá chính các dự án của họ.
Chuyên gia Maxim Shaposhnikov, cố vấn của Quỹ Industrial Code Fund nhận định, chiến lược của Mỹ cho thấy Washington muốn biến các doanh nghiệp Nga thành nhà cung cấp tài nguyên cho hệ thống thương mại Mỹ - giống như giai đoạn đầu hậu Xô Viết, khi Mỹ hỗ trợ công nghệ khai thác mỏ và LNG để đổi lấy ảnh hưởng.
Về Trung Đông, Washington đang tái định hình quan hệ ở khu vực này, nhưng vẫn muốn ngăn một “cường quốc thù địch” nắm quyền chi phối nguồn dầu khí tại đây.
