Thặng dư thương mại kỷ lục của Trung Quốc một lần nữa phơi bày sức mạnh công nghiệp của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đồng thời phản ánh mức độ mất cân đối đang gia tăng trong cấu trúc tăng trưởng của nước này.

Trong cuộc đua củng cố vị thế thống trị về sản xuất và công nghệ, Trung Quốc liên tiếp vượt qua nhiều cột mốc quan trọng. Đầu những năm 2020, nước này vượt Đức và Nhật Bản để trở thành nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới.

Đến tháng 1 năm nay, công ty AI có trụ sở tại Hàng Châu DeepSeek khiến giới công nghệ Mỹ sửng sốt khi trình làng mô hình ngôn ngữ lớn chi phí thấp do chính họ phát triển.

Một dấu mốc nữa xuất hiện trong tuần này khi dữ liệu hải quan cho thấy thặng dư thương mại hàng hóa của Trung Quốc đã vượt 1.000 tỷ USD chỉ trong 11 tháng, ghi nhận mức cao chưa từng có. Con số này cao hơn mức thặng dư 992 tỷ USD của cả năm 2024, theo dữ liệu do FactSet tổng hợp.

"Bóc tách"con số 1.000 tỷ USD

Thoạt nhìn, thành tựu này phản ánh quy mô và hiệu quả của chiến lược công nghiệp mà Bắc Kinh theo đuổi. Trung Quốc liên tục tạo ra nguồn cung khổng lồ đối với các mặt hàng có nhu cầu cao, từ đất hiếm đến những sản phẩm công nghệ tiên tiến như xe điện và thiết bị năng lượng xanh.

Trung Quốc xuất khẩu lượng lớn ô tô chạy xăng và chạy điện ra thế giới trong năm qua.

Nhờ đó, dù Mỹ dựng thêm nhiều rào cản thương mại trong những năm gần đây, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn mở rộng được thị phần tại châu Âu và các nước đang phát triển.

Tuy nhiên, thặng dư khổng lồ này cũng cho thấy những sức ép nội tại ngày càng lớn của nền kinh tế Trung Quốc. Nhu cầu trong nước tiếp tục ảm đạm. Các hộ gia đình chịu tác động kéo dài từ đợt suy giảm của thị trường bất động sản, trong khi các gói kích thích của chính phủ chưa đủ tạo ra một chu kỳ phục hồi bền vững trong chi tiêu tiêu dùng. Hệ quả là ngành sản xuất Trung Quốc ngày càng phụ thuộc vào các thị trường nước ngoài để tiêu thụ lượng hàng giá rẻ đồ sộ.

Khi ngày càng nhiều nền kinh tế cảnh giác với nguy cơ hàng giá rẻ Trung Quốc làm suy yếu sản xuất trong nước, khả năng tiếp cận thị trường quốc tế của Bắc Kinh có nguy cơ bị thu hẹp.

Sau chuyến thăm Trung Quốc tuần trước, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cảnh báo Liên minh châu Âu (EU) có thể buộc phải đưa ra “các biện pháp mạnh mẽ” nhằm đối phó tình trạng thâm hụt thương mại ngày càng lớn với Trung Quốc, tức đi theo hướng Mỹ đang thực thi. Một số thị trường mới nổi, dù vẫn tiêu thụ lớn hàng hóa Trung Quốc, cũng đang xem xét các hàng rào bảo hộ.

Trong bối cảnh đó, Bắc Kinh có thể chịu sức ép phải điều chỉnh tỷ giá và khiến các doanh nghiệp Trung Quốc chia sẻ thêm quyền sở hữu trí tuệ khi mở rộng hoạt động ở nước ngoài, nhằm duy trì quyền tiếp cận thị trường.

Phương Tây lo ngại hơn Trung Quốc

Dù vậy, con số 1.000 tỷ USD có lẽ gây lo ngại cho phương Tây nhiều hơn cho chính Trung Quốc. Nó cho thấy năng lực sản xuất của các nền kinh tế phát triển đã suy giảm đến mức nào, đồng thời phản ánh sức mạnh đòn bẩy mà Bắc Kinh đang nắm giữ trong các lĩnh vực và công nghệ trọng yếu.

Con số 1.000 tỷ USD có lẽ gây lo ngại cho phương Tây nhiều hơn cho chính Trung Quốc.

Trung Quốc thường xuyên bị cáo buộc thực hiện các hành vi thương mại không công bằng, nhưng bản thân phương Tây cũng góp phần làm suy yếu vị thế của mình.

Châu Âu chậm cải cách thủ tục hành chính, chậm giảm chi phí năng lượng và chậm thúc đẩy ứng dụng công nghệ, tất cả đều làm giảm sức cạnh tranh. Những nỗ lực mở rộng quan hệ thương mại ngoài các đối tác truyền thống cũng tiến triển ì ạch, khiến khu vực này kém linh hoạt và kém khả năng xây dựng quy mô.

Tại Mỹ, chính sách “Nước Mỹ trên hết” dưới thời Tổng thống Donald Trump càng làm trầm trọng thêm thách thức này.

Với Trung Quốc, thặng dư thương mại khổng lồ tái khẳng định sự cấp thiết phải phục hồi nhu cầu nội địa. Bắc Kinh cần làm điều này không chỉ để tránh rơi vào vòng xoáy giảm phát do dư thừa công suất, mà còn để giảm sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nhu cầu của người tiêu dùng nước ngoài.

Với phương Tây, đặc biệt là châu Âu, đây là lời nhắc nhở về sự cần thiết của một chiến lược công nghiệp và thương mại dài hạn, đáng tin cậy. Khi xuất hiện bằng chứng về hành vi bán phá giá hoặc rủi ro an ninh, các biện pháp đối phó cần được triển khai nhanh chóng và phối hợp.

Thặng dư thương mại 1.000 tỷ USD của Trung Quốc do đó không chỉ là dấu mốc lịch sử, mà còn là chỉ báo về sự dịch chuyển quyền lực công nghiệp toàn cầu và là lời cảnh báo rằng sự mất cân bằng trong quan hệ thương mại giữa hai bờ đại dương đang trở nên ngày càng khó duy trì đối với cả Bắc Kinh lẫn phương Tây.

Theo Financial Times

Thanh Tú

Link gốc