EU chốt lộ trình cắt hoàn toàn dầu khí Nga trước 2027, siết giám sát nhập khẩu và mở rộng trừng phạt để giảm nguồn thu của Moskva.
Liên minh châu Âu (EU) gồm 27 quốc gia thành viên tuyên bố sẽ không bao giờ quay lại tình trạng phụ thuộc vào nguồn năng lượng từ Nga.
Cờ Liên minh châu Âu trước trụ sở các cơ quan EU. Ảnh: Oil Price
Đây là khẳng định của ông Dan Jørgensen, Ủy viên châu Âu phụ trách năng lượng, đưa ra vào tuần trước. Ông nhấn mạnh châu Âu sẽ không chấp nhận nguồn cung thiếu ổn định, bị thao túng thị trường và càng không để năng lượng trở thành công cụ gây sức ép chính trị, kinh tế.
Tuyên bố này được đưa ra ngay sau khi các nước thành viên EU đạt đồng thuận toàn diện ngày 3/12 về “Lộ trình REPowerEU”. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đánh giá đây là bước ngoặt lịch sử, đánh dấu thời điểm châu lục chính thức bước vào kỷ nguyên độc lập năng lượng với Nga.
“Hôm nay, chúng ta dừng vĩnh viễn việc nhập khẩu này”, bà von der Leyen khẳng định, đồng thời nhấn mạnh việc làm suy giảm nguồn tài chính phục vụ chiến dịch quân sự của Tổng thống Vladimir Putin là cách EU thể hiện sự đoàn kết với Ukraine, đồng thời mở ra cơ hội xây dựng quan hệ đối tác năng lượng mới và phát triển ngành năng lượng bền vững.
Theo lộ trình mới, EU đặt ra các mốc thời gian cụ thể nhằm tạo áp lực lớn đối với nền kinh tế Nga, vốn phụ thuộc đáng kể vào doanh thu xuất khẩu khí đốt sang châu Âu.
Toàn bộ nhập khẩu khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga sẽ chấm dứt trước ngày 31/12/2026, trong khi khí đốt qua đường ống sẽ dừng hoàn toàn vào ngày 30/9/2027.
Đối với các hợp đồng ngắn hạn ký trước ngày 17/6/2025, lệnh cấm LNG có hiệu lực từ ngày 25/4/2026 và khí đốt đường ống từ ngày 17/6/2026.
Với hợp đồng dài hạn ký trước mốc trên, lệnh cấm LNG áp dụng từ ngày 1/1/2027, còn khí đốt đường ống được phép kéo dài đến ngày 30/9/2027, phù hợp với gói trừng phạt thứ 19 của EU.
Để ngăn chặn hành vi lách luật, EU thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ. Các nhà nhập khẩu phải cung cấp thông tin chi tiết về nguồn gốc sản xuất, khối lượng theo hợp đồng lịch sử và chịu sự kiểm soát trước khi được cấp phép trong giai đoạn chuyển tiếp.
Hoạt động giám sát sẽ phối hợp giữa Cơ quan Hợp tác các nhà quản lý năng lượng EU (ACER), Văn phòng Công tố châu Âu và Văn phòng Chống gian lận châu Âu (OLAF). Quy trình tương tự cũng áp dụng với nhập khẩu dầu thô Nga, dự kiến chấm dứt hoàn toàn trước năm 2027.
Sự thay đổi này đánh dấu bước ngoặt lớn so với giai đoạn đầu cuộc xung đột Ukraine năm 2022. Khi đó, Mỹ và Anh nhận định khả năng duy trì chiến dịch lâu dài của Nga phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ xuất khẩu dầu khí sang châu Âu.
Hai nước này cũng cho rằng việc EU chưa áp dụng biện pháp trừng phạt mạnh mẽ sau các sự kiện năm 2008 và 2014 đã vô tình tạo điều kiện cho diễn biến sau này.
Ban đầu, Đức - nền kinh tế đầu tàu của EU tỏ ra thận trọng do phụ thuộc lớn vào nguồn năng lượng giá rẻ từ Nga và có lịch sử bất đồng với Mỹ trong một số vấn đề trừng phạt quốc tế.
Tuy nhiên, sau khi Washington đảm bảo nguồn cung thay thế tạm thời, Berlin dần đồng thuận với việc tăng cường biện pháp hạn chế đối với Moskva.
Từ mức chi trả hơn 12 tỷ euro mỗi tháng cho nhiên liệu hóa thạch Nga khi chiến sự mới bắt đầu, hiện con số này chỉ còn khoảng 1,5 tỷ euro.
Gói trừng phạt thứ 19 được thông qua ngày 23/10 đã mở rộng phạm vi, lần đầu tiên nhắm trực tiếp vào lĩnh vực LNG quan trọng của Nga, đồng thời áp đặt biện pháp với đội tàu ngầm chuyên lách trừng phạt.
EU cũng áp trừng phạt trực tiếp hai tập đoàn dầu khí lớn nhất Nga là Rosneft và Lukoil, những doanh nghiệp xuất khẩu khoảng 3,1 triệu thùng dầu mỗi ngày, được xem là nguồn tài chính chính cho chiến dịch quân sự của Nga.
Hệ quả nhanh chóng xuất hiện tại Trung Đông, khu vực địa chính trị then chốt về năng lượng. Lukoil tuyên bố rút khỏi mỏ dầu West Qurna 2 và Lô 10 tại Iraq, tạo cơ hội lớn cho các công ty phương Tây mở rộng ảnh hưởng.
Rosneft sau đó cũng giảm tỷ lệ sở hữu tại Công ty Đường ống Kurdistan từ 60% xuống còn 49%, làm suy yếu đáng kể vị thế của doanh nghiệp Nga tại khu vực chiến lược này.
Đáng chú ý, gói trừng phạt thứ 19 còn mở rộng sang các thực thể Trung Quốc hỗ trợ ngành công nghiệp quân sự Nga. Chủ tịch Ursula von der Leyen khẳng định EU sẽ nhắm vào các nhà máy lọc dầu, công ty thương mại dầu và hóa dầu tại các nước thứ ba, bao gồm Trung Quốc.
Cao ủy đối ngoại EU Kaja Kallas cũng cho biết sẽ bổ sung thêm nhiều loại hóa chất, linh kiện kim loại và quặng vào danh mục cấm xuất khẩu, đồng thời siết chặt kiểm soát đối với các thực thể từ Nga, Trung Quốc và Ấn Độ.
Một nguồn tin cấp cao trong khối an ninh EU chia sẻ với OilPrice.com rằng EU và Washington sẽ tiếp tục siết chặt dần các biện pháp đối với Tổng thống Vladimir Putin, và đó chính là điều họ đang thực hiện.
Dũng Phan
