Sự sụt giảm mạnh của thị trường trong cuộc khủng hoảng c&#243; nhiều chất x&#250;c t&#225;c kh&#225;c nhau nhưng c&#243; 1 điểm chung. Nguồn tiền t&#237;n dụng, vay margin ồ ạt đổ v&#224;o thị trường chứng kho&#225;n, đẩy thị trường l&#234;n đỉnh cao lịch sử, sau đ&#243; l&#224; 1 chất x&#250;c t&#225;c nhỏ trong vĩ m&#244; c&#249;ng với sự sụt giảm cung tiền t&#237;n dụng đột ngột l&#224;m NĐT hoảng loạn b&#225;n th&#225;o g&#226;y ra hiệu ứng domino l&#224;m th&#224;nh 1 cuộc khủng hoảng tr&#234;n thị trường t&#224;i ch&#237;nh .

V&#237; dụ 1 cuộc khủng hoảng kh&#225; nổi tiếng l&#224; năm 2008, khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh to&#224;n cầu. Năm 2008, tại Mỹ, nguồn tiền t&#237;n dụng được ng&#226;n h&#224;ng, tổ chức t&#237;n dụng ph&#225;t h&#224;nh ồ ạt với t&#224;i sản thế chấp chất lượng thấp. Ngo&#224;i ra, c&#225;c nh&#224; ch&#237;nh trị v&#236; muốn lấy được sự t&#237;n nhiệm của người d&#226;n n&#234;n đ&#227; hạ thấp điều kiện để người d&#226;n c&#243; thể vay t&#237;n dụng nhằm mua nh&#224; dễ d&#224;ng hơn, tạo ra 1 quả bong b&#243;ng BĐS khổng lồ. N&#243;i chi tiết hơn th&#236; c&#242;n c&#225;c vấn đề kh&#225;c, CDO (Collateralized Debt Obligation), CDS (Credit Default Swap), Rating agencities were incompetent...

Năm 2007-2008, từ nh&#226;n vi&#234;n, sếp v&#224; rất nhiều người đều d&#249;ng đ&#242;n bẩy rất cao v&#224; vay t&#237;n dụng nhiều, khi t&#237;n dụng bị siết chặt đột ngột, gi&#225; BĐS giảm mạnh, c&#225;c khoản thế chấp đến hạn m&#224; kh&#244;ng c&#243; khả năng chi trả th&#236; người vay phải tuy&#234;n bố ph&#225; ph&#225; sản v&#224; bị siết t&#224;i sản. Kinh tế phụ thuộc v&#224;o BĐS, gi&#225; BĐS giảm mạnh do Lehman Brother 1 c&#244;ng ty t&#224;i ch&#237;nh lớn của Mỹ tuy&#234;n bố ph&#225; sản, ng&#226;n h&#224;ng phải thu hồi nợ từ việc cho vay, người vay phải b&#225;n BĐS gi&#225; thấp nhằm trả nợ ng&#226;n h&#224;ng, khi &#225;p lực b&#225;n BĐS tăng, gi&#225; BĐS sụt giảm nghi&#234;m trọng v&#224; mất thanh khoản =&gt; b&#249;m, bong b&#243;ng BĐS nổ. Dow Jone l&#250;c đ&#243; giảm 54%, Vnindex giảm 90%.

2008 chỉ l&#224; 1 cuộc khủng hoảng b&#236;nh thường, năm 1929 mới l&#224; khủng hoảng lớn nhất, Cuộc Đại Suy Tho&#225;i. C&#225;c cuộc khủng hoảng kh&#225;c, 1907-Khủng hoảng, 1987-Thứ 2 đen tối, 2000-Bong b&#243;ng cổ phiếu c&#244;ng nghệ, 2008 - Khủng hoảng t&#224;i ch&#237;nh. C&#225;c khủng hoảng gần đ&#226;y dồn dập v&#224; hồi phục nhanh hơn, 2018 chiến tranh thương mại hồi phục lại chỉ sau v&#224;i th&#225;ng, 2020 covid-19 cũng vậy. Qua mỗi thời k&#236; khủng hoảng đều s&#224;ng lọc ra 1 nh&#243;m NĐT mới, mạnh mẽ v&#224; kinh nghiệm hơn với t&#224;i sản nhiều hơn. 

Sự sụt giảm mạnh của thị trường trong cuộc khủng hoảng có nhiều chất xúc tác khác nhau nhưng có 1 điểm chung. Nguồn tiền tín dụng, vay margin ồ ạt đổ vào thị trường chứng khoán, đẩy thị trường lên đỉnh cao lịch sử, sau đó là 1 chất xúc tác nhỏ trong vĩ mô cùng với sự sụt giảm cung tiền tín dụng đột ngột làm NĐT hoảng loạn bán tháo gây ra hiệu ứng domino làm thành 1 cuộc khủng hoảng trên thị trường tài chính .

Ví dụ 1 cuộc khủng hoảng khá nổi tiếng là năm 2008, khủng hoảng tài chính toàn cầu. Năm 2008, tại Mỹ, nguồn tiền tín dụng được ngân hàng, tổ chức tín dụng phát hành ồ ạt với tài sản thế chấp chất lượng thấp. Ngoài ra, các nhà chính trị vì muốn lấy được sự tín nhiệm của người dân nên đã hạ thấp điều kiện để người dân có thể vay tín dụng nhằm mua nhà dễ dàng hơn, tạo ra 1 quả bong bóng BĐS khổng lồ. Nói chi tiết hơn thì còn các vấn đề khác, CDO (Collateralized Debt Obligation), CDS (Credit Default Swap), Rating agencities were incompetent...

Năm 2007-2008, từ nhân viên, sếp và rất nhiều người đều dùng đòn bẩy rất cao và vay tín dụng nhiều, khi tín dụng bị siết chặt đột ngột, giá BĐS giảm mạnh, các khoản thế chấp đến hạn mà không có khả năng chi trả thì người vay phải tuyên bố phá phá sản và bị siết tài sản. Kinh tế phụ thuộc vào BĐS, giá BĐS giảm mạnh do Lehman Brother 1 công ty tài chính lớn của Mỹ tuyên bố phá sản, ngân hàng phải thu hồi nợ từ việc cho vay, người vay phải bán BĐS giá thấp nhằm trả nợ ngân hàng, khi áp lực bán BĐS tăng, giá BĐS sụt giảm nghiêm trọng và mất thanh khoản => bùm, bong bóng BĐS nổ. Dow Jone lúc đó giảm 54%, Vnindex giảm 90%.

2008 chỉ là 1 cuộc khủng hoảng bình thường, năm 1929 mới là khủng hoảng lớn nhất, Cuộc Đại Suy Thoái. Các cuộc khủng hoảng khác, 1907-Khủng hoảng, 1987-Thứ 2 đen tối, 2000-Bong bóng cổ phiếu công nghệ, 2008 - Khủng hoảng tài chính. Các khủng hoảng gần đây dồn dập và hồi phục nhanh hơn, 2018 chiến tranh thương mại hồi phục lại chỉ sau vài tháng, 2020 covid-19 cũng vậy. Qua mỗi thời kì khủng hoảng đều sàng lọc ra 1 nhóm NĐT mới, mạnh mẽ và kinh nghiệm hơn với tài sản nhiều hơn. 