Tư b&#224;i viết của Trần Nam:
T&#193;C ĐỘNG CỦA CH&#205;NH S&#193;CH PH&#205; THUẾ MỚI L&#202;N THỊ TRƯỜNG T&#192;I CH&#205;NH VIỆT NAM:
Gần đ&#226;y c&#243; một v&#224;i ch&#237;nh s&#225;ch mới từ ch&#237;nh phủ đ&#227; c&#243; hiệu lực v&#224; đang đề xuất t&#225;c động trực tiếp đến thị trường t&#224;i ch&#237;nh đ&#225;ng để quan t&#226;m. V&#224; giống như người chơi game, khi ra meta mới th&#236; ch&#250;ng ta – người chơi phải cập nhật để hiểu meta game mới c&#243; ảnh hưởng thế n&#224;o đến vận động to&#224;n cuộc chơi giai đoạn tiếp theo. Hai thay đổi lớn nhất được đề cập đến l&#224; tăng biểu thuế VAT lần n&#224;y &#225;p dụng cho c&#225;c giao dịch v&#224; ph&#237; dịch vụ tr&#234;n thị trường chứng kho&#225;n c&#243; hiệu lực từ 1/7 v&#224; đề xuất &#225;p khung thuế đối với l&#227;i chuyển nhượng chứng kho&#225;n (capital gain tax) nhiều khả năng sẽ &#225;p dụng. 

C&#243; thể nhận thấy kh&#225; r&#245; khi gần đ&#226;y Ch&#237;nh phủ cố gắng thu thuế tr&#234;n c&#225;c mặt trận t&#224;i sản từ triển khai khung gi&#225; đất mới, đề xuất lập s&#224;n v&#224;ng để thu thuế giao dịch v&#224;ng, lập s&#224;n giao dịch tiền ảo để thu thuế tiền ảo v&#224; chứng kho&#225;n cũng kh&#244;ng ngoại lệ khi nằm trong danh s&#225;ch đề xuất &#225;p thuế. V&#236; vậy đề xuất nhiều khả năng sẽ &#225;p dụng hoặc &#225;p dụng theo c&#225;ch cố gắng h&#224;i ho&#224; lợi &#237;ch v&#224; phạm vi b&#224;i viết sẽ xem ch&#237;nh s&#225;ch thuế c&#225;c quốc gia tr&#234;n thế giới &#225;p dụng đ&#225;nh thuế tr&#234;n l&#227;i từ vốn đầu tư ra sao, b&#224;i học từ 1 số thị trường như Đ&#224;i Loan, Mỹ, t&#224;i ch&#237;nh h&#224;nh vi của c&#225;c lực lượng tham gia v&#224;o thị trường Việt Nam c&#243; thể phản ứng v&#224; hệ quả, hiệu ứng của ch&#237;nh s&#225;ch ph&#237; thuế mới l&#234;n thị trường, những chiến lược nh&#224; đầu tư c&#243; thể &#225;p dụng.

Trước hết h&#227;y nh&#236;n sang c&#225;c quốc gia l&#225;ng giềng ASEAN v&#224; ch&#237;nh s&#225;ch thuế suất với thị trường chứng kho&#225;n ra sao, đa phần c&#225;c nước ASEAN đều miễn thuế thu nhập từ vốn đầu tư v&#224;o thị trường chứng kho&#225;n.

- Singapore v&#224; Malaysia kh&#244;ng &#225;p dụng thuế suất thu nhập từ vốn đối với cổ phiếu – lợi nhuận từ việc b&#225;n cổ phiếu kh&#244;ng chịu thuế từ c&#225;c quốc gia n&#224;y. 
- Indonesia: thuế suất cuối l&#224; 0.1%  tr&#234;n tổng gi&#225; trị b&#225;n của cổ phiếu ni&#234;m yết tr&#234;n Sở Giao dịch Chứng kho&#225;n Indonesia được &#225;p dụng cho mỗi giao dịch.
- Philippines: Thuế Giao dịch Chứng kho&#225;n (STT) l&#224; 0,6% gi&#225; b&#225;n gộp được &#225;p dụng cho mỗi giao dịch b&#225;n cổ phiếu ni&#234;m yết tr&#234;n Sở Giao dịch Chứng kho&#225;n Philippines. Mức thuế phần trăm n&#224;y (đ&#227; tăng từ 0,5% l&#234;n 0,6% v&#224;o năm 2018 theo luật TRAIN) được thu thay cho thuế l&#227;i vốn đối với chứng kho&#225;n ni&#234;m yết.
- Th&#225;i Lan: cũng &#225;p dụng mức thuế suất 0.1% tương tự nhưng đang c&#243; xu hướng tăng dần l&#234;n nhưng kh&#244;ng đ&#225;ng kể. 
- Việt Nam hiện tại: Lợi nhuận từ giao dịch cổ phiếu ni&#234;m yết c&#244;ng khai được đ&#225;nh thuế theo mức thuế 0,1% tr&#234;n tổng số tiền thu được từ việc b&#225;n (đối với c&#225; nh&#226;n, mức thuế TNCN 0,1% n&#224;y được &#225;p dụng bất kể l&#227;i hay lỗ). Điều n&#224;y c&#243; nghĩa l&#224; bất kỳ giao dịch b&#225;n cổ phiếu ni&#234;m yết tại Việt Nam n&#224;o cũng phải chịu mức thuế giao dịch 0,1%, thay v&#236; c&#225;ch t&#237;nh l&#227;i vốn r&#242;ng th&#244;ng thường.
- C&#225;c s&#224;n giao dịch kh&#225;c tại ASEAN nh&#236;n chung cũng tu&#226;n theo m&#244; h&#236;nh tương tự. Brunei kh&#244;ng &#225;p dụng thuế thu nhập c&#225; nh&#226;n (do đ&#243; kh&#244;ng &#225;p dụng thuế l&#227;i vốn đối với cổ phiếu), trong khi Campuchia, L&#224;o v&#224; Myanmar về nguy&#234;n tắc coi l&#227;i vốn l&#224; thu nhập th&#244;ng thường, mặc d&#249; thị trường chứng kho&#225;n nhỏ của họ đồng nghĩa với việc c&#225;c loại thuế n&#224;y c&#243; phạm vi &#225;p dụng hạn chế. 

T&#243;m lại, c&#225;c nh&#224; đầu tư xuy&#234;n bi&#234;n giới tại ASEAN thường kh&#244;ng phải chịu thuế l&#227;i vốn hoặc chỉ phải chịu một khoản thuế giao dịch cố định nhỏ khi mua b&#225;n chứng kho&#225;n ni&#234;m yết, t&#249;y thuộc v&#224;o thị trường.

Tuy nhi&#234;n nếu nh&#236;n sang một số thị trường ph&#225;t triển như Nhật, Đức, Mỹ th&#236; mức thuế suất đ&#225;nh l&#234;n l&#227;i chuyển nhượng chứng kho&#225;n v&#224; cổ tức tiền lớn hơn nhiều c&#225;c thị trường cận bi&#234;n v&#224; đang ph&#225;t triển (h&#236;nh dưới).

B&#192;I HỌC TỪ THỊ TRƯỜNG Đ&#192;I LOAN
Một v&#237; dụ điển h&#236;nh của thay đổi luật thuế mới l&#224; thị trường Đ&#224;i Loan năm 2013. Một b&#225;o c&#225;o hồi quy tuyến t&#237;nh chỉ ra trong ngắn hạn kể từ khi c&#244;ng bố của ch&#237;nh phủ đưa ra, khối lượng giao dịch tr&#234;n thị trường n&#224;y giảm 35%, điều n&#224;y c&#242;n do bị cộng hưởng từ khủng hoảng nợ ch&#226;u &#194;u, tuy nhi&#234;n kể cả vậy x&#233;t tr&#234;n t&#225;c động d&#224;i hạn hơn th&#236; khối lượng giao dịch của thị trường n&#224;y vẫn giảm 28.1% v&#224; về 14.1% trong d&#224;i hạn. 

Nguy&#234;n nh&#226;n của suy giảm thanh khoản đến từ cấu tr&#250;c th&#224;nh phần tham gia thị trường của chứng kho&#225;n Đ&#224;i Loan. Trong đ&#243; quốc gia n&#224;y c&#243; 32-42% nh&#224; đầu tư chứng kho&#225;n chuy&#234;n nghiệp, trong khi 58-68% l&#224; nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n, v&#224; với c&#225;c nh&#224; đầu tư chứng kho&#225;n c&#225; nh&#226;n, chứng kho&#225;n kh&#244;ng được xem l&#224; h&#224;ng ho&#225; thiết yếu v&#236; vậy độ co gi&#227;n cung cầu của th&#224;nh phần n&#224;y rất lớn (độ nhạy về gi&#225; lớn) (Trong khi Việt Nam gần đ&#226;y ph&#237; giao dịch v&#224; dịch vụ tại c&#225;c c&#244;ng ty chứng kho&#225;n l&#224; đ&#227; tăng rồi v&#224; điều n&#224;y r&#245; r&#224;ng t&#225;c động đến h&#224;nh vi nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n). 

Số lượng nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n tham gia v&#224;o thị trường tại quốc gia n&#224;y đ&#227; giảm từ 62.7% xuống c&#242;n 58.7% trong khi cấu phần nh&#224; đầu tư doanh nghiệp tăng l&#234;n (b&#249; trừ trong cơ cấu – ph&#233;p t&#237;nh phần trăm cơ bản).

Giống như &#253; đồ của ch&#237;nh phủ Việt Nam, ch&#237;nh phủ Đ&#224;i Loan thời điểm ấy &#225;p dụng thuế suất nhằm l&#224;m tăng doanh thu thuế, th&#250;c đẩy c&#244;ng bằng thuế v&#224; c&#244;ng bằng x&#227; hội. Nhưng điều n&#224;y lại g&#226;y một hiệu ứng ngược đ&#243; l&#224; hiệu ứng kho&#225; chặt (găm chứng kho&#225;n để t&#236;m thời điểm tối thiểu ho&#225; thuế suất) v&#224; n&#243; l&#224;m giảm doanh thu thuế từ thị trường. 

NH&#204;N SANG MỸ - S&amp;P 500
Mặc d&#249; vậy t&#225;c động l&#234;n thị trường Mỹ c&#243; sự kh&#225;c biệt. Nghi&#234;n cứu giai đoạn 1986 – đạo luật cải c&#225;ch thuế Hoa Kỳ cho thấy khi tăng thuế suất thu nhập từ vốn kh&#244;ng l&#224;m giảm tổng khối lượng giao dịch tại thị trường nước n&#224;y. Theo đ&#243; khi giao dịch, nh&#224; đầu tư sẽ quan t&#226;m đến l&#227;i lỗ v&#224; hiệu suất tổng thể của danh mục nhiều hơn. V&#236; vậy t&#225;c động của tăng thuế suất l&#234;n thanh khoản thị trường l&#224; kh&#244;ng đ&#225;ng kể. 

Trong b&#225;o c&#225;o đ&#225;nh gi&#225; t&#225;c động thuế suất l&#234;n l&#227;i chuyển nhượng cổ phiếu, OECD cho thấy đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất của thuế suất n&#224;y l&#224; tầng lớp gi&#224;u c&#243;, thuế suất cũng l&#224;m tăng chi ph&#237; vốn, giảm thiểu hiệu ứng c&#224;o bằng, t&#225;c động mạnh mẽ hơn đến c&#225;c chiến lược timing điểm b&#225;n để giảm tối đa thuế suất hoặc thời điểm thực hiện thuế thu nhập ho&#227;n lại.

Như vậy đ&#225;nh thuế suất l&#234;n l&#227;i chuyển nhượng vốn nh&#236;n chung sẽ đem đến 3 hiệu ứng:

a) Hiệu ứng tập hợp (bunching effect): tức c&#225;c nh&#224; đầu tư c&#243; h&#224;nh vi đồng nhất phản ứng với thuế suất, qua đ&#243; nh&#243;m nh&#224; đầu tư nhạy cảm về gi&#225; nhất – nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n sẽ giảm thiểu tham gia hoặc giao dịch
b) Hiệu ứng kho&#225; (lock in effect) – găm cổ phiếu: Việc nắm giữ l&#226;u cổ phiếu v&#224; canh thời điểm hiện thực ho&#225; để tr&#225;nh thuế suất cao sẽ &#225;p dụng. Minh hoạ trong ảnh dưới về 2 khoản đầu tư trong thời k&#236; thuế suất đ&#225;nh l&#234;n l&#227;i chuyển nhượng chứng kho&#225;n m&#244; tả r&#245; nhất. Trong đ&#243; khoản đầu tư 1 cầm l&#226;u d&#224;i sau đ&#243; hiện thực ho&#225; sẽ cho hiệu suất tốt hơn rất nhiều so với khoản đầu tư thứ 2: cầm 1 khoản thời gian rồi đem ra t&#225;i đầu tư cơ hội kh&#225;c. 
Điều n&#224;y đặc biệt thực tế tr&#234;n thị trường v&#236; với nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n, việc c&#243; l&#227;i 1 giao dịch v&#224; bị đ&#225;nh thuế, sau đ&#243; đem đầu tư cơ hội kh&#225;c, nếu c&#243; l&#227;i tiếp th&#236; kh&#244;ng sao nhưng nếu lỗ th&#236; so với việc kh&#244;ng bị &#225;p thuế, tỷ suất sinh lợi của người n&#224;y bị giảm đi nhiều v&#244; c&#249;ng. 

c) Hiệu ứng n&#233; thuế (tax avoidance effect) Hiệu ứng n&#224;y k&#237;ch th&#237;ch mạnh mẽ hơn hiệu ứng th&#225;ng Gi&#234;ng, theo đ&#243; th&#225;ng 12 c&#225;c nh&#224; đầu tư tổ chức sẽ tất to&#225;n c&#225;c khoản đầu tư k&#233;m, giữ lại c&#225;c khoản đầu tư l&#227;i đậm để tối thiểu ho&#225; thuế suất v&#224; sẽ mua lại v&#224;o đầu năm từ đ&#243; chứng kho&#225;n th&#225;ng 1 đầu năm tăng mạnh.
Nh&#224; đầu tư chuy&#234;n nghiệp/tổ chức nh&#236;n chung sẽ căn thời điểm để hiện thực ho&#225; lợi nhuận nhằm tr&#225;nh c&#225;c t&#225;c động thuế suất.

Mặc d&#249; vậy ch&#237;nh phủ Việt Nam &#225;p dụng đề xuất n&#224;y tr&#249;ng v&#224;o thời điểm n&#226;ng hạng. Hiệu ứng thuế suất c&#243; ảnh hưởng l&#234;n d&#242;ng vốn, nhưng với bối cảnh chung – d&#242;ng tiền muốn t&#236;m đến c&#225;c thị trường mới nổi ch&#226;u &#193; v&#224; ph&#226;n bổ d&#242;ng vốn v&#224;o đ&#226;y th&#236; hiệu ứng thuế suất cho d&#249; đưa ra, theo &#253; kiến chủ quan của người viết cũng sẽ kh&#244;ng ảnh hưởng qu&#225; nhiều đến thanh khoản thị trường cũng như hiệu suất sinh lời, từ đ&#243; từ nh&#224; đầu tư tổ chức, cho đến nh&#224; đầu tư nhỏ lẻ sẽ chỉ quan t&#226;m nhiều đến tổng thể l&#227;i lỗ danh mục v&#224; hiệu ứng từ thuế suất c&#243; thể lu mờ. Nhưng vẫn sẽ c&#243; một số hiệu ứng ảnh hưởng mạnh:

- Th&#224;nh phần nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n tham gia v&#224;o thị trường Việt Nam sẽ tăng trưởng kh&#244;ng nhiều như trường hợp ph&#237; v&#224; thuế chưa tăng. V&#236; ph&#237; v&#224; thuế so tr&#234;n tổng vốn của th&#224;nh phần n&#224;y l&#224; lớn v&#224; đ&#226;y l&#224; th&#224;nh phần nhạy cảm với c&#225;c loại ph&#237; thuế. Trong khi khối nh&#224; đầu tư tổ chức c&#243; thể đ&#224;m ph&#225;n mức ph&#237; thấp hơn (back ph&#237;) với c&#225;c c&#244;ng ty chứng kho&#225;n.
- C&#225;c hiệu ứng như sell in may, hiệu ứng th&#225;ng Gi&#234;ng, c&#225;c thời điểm b&#225;n ni&#234;n, tất to&#225;n năm sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn.
- D&#242;ng vốn th&#244;ng minh sẽ c&#243; xu hướng đầu tư d&#224;i hạn hơn thay v&#236; ngắn hạn (v&#236; ch&#237;nh s&#225;ch kh&#244;ng bao giờ tồn tại m&#227;i m&#227;i, sẽ lu&#244;n c&#243; thay đổi trong tương lai khi người cầm quyền mới l&#234;n). 
- Thị trường dần sẽ theo hướng chuy&#234;n nghiệp ho&#225; hơn, lượng nh&#224; đầu tư tổ chức, chuy&#234;n nghiệp đ&#243;ng g&#243;p v&#224;o cấu phần tr&#234;n thị trường tăng l&#234;n trong khi cấu phần nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n giảm đi do khối n&#224;y c&#243; mức thuế, ph&#237; ưu đ&#227;i hơn trong khi khối nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n sẽ đối mặt với th&#225;ch thức thuế ph&#237; gia tăng trong khi l&#227;i lỗ tổng thể kh&#244;ng đủ b&#249; đắp c&#225;c chi ph&#237; n&#224;y. 

Mặc d&#249; mới l&#224; đề xuất nhưng từ đề xuất đến thực tế &#225;p dụng c&#243; thể thay đổi v&#224; c&#242;n đi v&#224;o chi tiết chứ kh&#244;ng chỉ l&#224; mức thuế 20% đ&#225;nh l&#234;n l&#227;i chuyển nhượng vốn. Ch&#237;nh phủ sẽ cần nghi&#234;n cứu th&#234;m như thời điểm t&#237;nh thuế, c&#225;ch t&#237;nh thuế, đ&#225;nh từng lần hay theo khoảng thời gian, xem x&#233;t về c&#225;c trường hợp khấu trừ do lỗ, thuế cổ tức tiền/ cổ phiếu,…. 

Chiến lược ứng ph&#243; cho nh&#224; đầu tư với ch&#237;nh s&#225;ch thuế mới n&#234;n l&#224; đầu tư trung d&#224;i hạn thay v&#236; ngắn hạn do hiệu suất danh mục tổng thể giờ đ&#226;y đ&#227; chịu th&#234;m khoản thuế ph&#237; gia tăng, so với trước kia cơ hội sinh lời c&#224;ng bị thu hẹp hơn do l&#227;i r&#242;ng &#237;t đi kh&#243; khăn hơn trong việc b&#249; đắp c&#225;c khoản thua lỗ tiềm t&#224;ng. 

Tham khảo:
A Study on Lock-In Effect of Capital Gains Tax for Securities in Taiwan Stock Market—An Application of DID Model 
Taxing capital gain – OECD
The economic effect on capital gain taxation

Tư bài viết của Trần Nam:
TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH PHÍ THUẾ MỚI LÊN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH VIỆT NAM:
Gần đây có một vài chính sách mới từ chính phủ đã có hiệu lực và đang đề xuất tác động trực tiếp đến thị trường tài chính đáng để quan tâm. Và giống như người chơi game, khi ra meta mới thì chúng ta – người chơi phải cập nhật để hiểu meta game mới có ảnh hưởng thế nào đến vận động toàn cuộc chơi giai đoạn tiếp theo. Hai thay đổi lớn nhất được đề cập đến là tăng biểu thuế VAT lần này áp dụng cho các giao dịch và phí dịch vụ trên thị trường chứng khoán có hiệu lực từ 1/7 và đề xuất áp khung thuế đối với lãi chuyển nhượng chứng khoán (capital gain tax) nhiều khả năng sẽ áp dụng. 

Có thể nhận thấy khá rõ khi gần đây Chính phủ cố gắng thu thuế trên các mặt trận tài sản từ triển khai khung giá đất mới, đề xuất lập sàn vàng để thu thuế giao dịch vàng, lập sàn giao dịch tiền ảo để thu thuế tiền ảo và chứng khoán cũng không ngoại lệ khi nằm trong danh sách đề xuất áp thuế. Vì vậy đề xuất nhiều khả năng sẽ áp dụng hoặc áp dụng theo cách cố gắng hài hoà lợi ích và phạm vi bài viết sẽ xem chính sách thuế các quốc gia trên thế giới áp dụng đánh thuế trên lãi từ vốn đầu tư ra sao, bài học từ 1 số thị trường như Đài Loan, Mỹ, tài chính hành vi của các lực lượng tham gia vào thị trường Việt Nam có thể phản ứng và hệ quả, hiệu ứng của chính sách phí thuế mới lên thị trường, những chiến lược nhà đầu tư có thể áp dụng.

Trước hết hãy nhìn sang các quốc gia láng giềng ASEAN và chính sách thuế suất với thị trường chứng khoán ra sao, đa phần các nước ASEAN đều miễn thuế thu nhập từ vốn đầu tư vào thị trường chứng khoán.

- Singapore và Malaysia không áp dụng thuế suất thu nhập từ vốn đối với cổ phiếu – lợi nhuận từ việc bán cổ phiếu không chịu thuế từ các quốc gia này. 
- Indonesia: thuế suất cuối là 0.1%  trên tổng giá trị bán của cổ phiếu niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Indonesia được áp dụng cho mỗi giao dịch.
- Philippines: Thuế Giao dịch Chứng khoán (STT) là 0,6% giá bán gộp được áp dụng cho mỗi giao dịch bán cổ phiếu niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Philippines. Mức thuế phần trăm này (đã tăng từ 0,5% lên 0,6% vào năm 2018 theo luật TRAIN) được thu thay cho thuế lãi vốn đối với chứng khoán niêm yết.
- Thái Lan: cũng áp dụng mức thuế suất 0.1% tương tự nhưng đang có xu hướng tăng dần lên nhưng không đáng kể. 
- Việt Nam hiện tại: Lợi nhuận từ giao dịch cổ phiếu niêm yết công khai được đánh thuế theo mức thuế 0,1% trên tổng số tiền thu được từ việc bán (đối với cá nhân, mức thuế TNCN 0,1% này được áp dụng bất kể lãi hay lỗ). Điều này có nghĩa là bất kỳ giao dịch bán cổ phiếu niêm yết tại Việt Nam nào cũng phải chịu mức thuế giao dịch 0,1%, thay vì cách tính lãi vốn ròng thông thường.
- Các sàn giao dịch khác tại ASEAN nhìn chung cũng tuân theo mô hình tương tự. Brunei không áp dụng thuế thu nhập cá nhân (do đó không áp dụng thuế lãi vốn đối với cổ phiếu), trong khi Campuchia, Lào và Myanmar về nguyên tắc coi lãi vốn là thu nhập thông thường, mặc dù thị trường chứng khoán nhỏ của họ đồng nghĩa với việc các loại thuế này có phạm vi áp dụng hạn chế. 

Tóm lại, các nhà đầu tư xuyên biên giới tại ASEAN thường không phải chịu thuế lãi vốn hoặc chỉ phải chịu một khoản thuế giao dịch cố định nhỏ khi mua bán chứng khoán niêm yết, tùy thuộc vào thị trường.

Tuy nhiên nếu nhìn sang một số thị trường phát triển như Nhật, Đức, Mỹ thì mức thuế suất đánh lên lãi chuyển nhượng chứng khoán và cổ tức tiền lớn hơn nhiều các thị trường cận biên và đang phát triển (hình dưới).

BÀI HỌC TỪ THỊ TRƯỜNG ĐÀI LOAN
Một ví dụ điển hình của thay đổi luật thuế mới là thị trường Đài Loan năm 2013. Một báo cáo hồi quy tuyến tính chỉ ra trong ngắn hạn kể từ khi công bố của chính phủ đưa ra, khối lượng giao dịch trên thị trường này giảm 35%, điều này còn do bị cộng hưởng từ khủng hoảng nợ châu Âu, tuy nhiên kể cả vậy xét trên tác động dài hạn hơn thì khối lượng giao dịch của thị trường này vẫn giảm 28.1% và về 14.1% trong dài hạn. 

Nguyên nhân của suy giảm thanh khoản đến từ cấu trúc thành phần tham gia thị trường của chứng khoán Đài Loan. Trong đó quốc gia này có 32-42% nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, trong khi 58-68% là nhà đầu tư cá nhân, và với các nhà đầu tư chứng khoán cá nhân, chứng khoán không được xem là hàng hoá thiết yếu vì vậy độ co giãn cung cầu của thành phần này rất lớn (độ nhạy về giá lớn) (Trong khi Việt Nam gần đây phí giao dịch và dịch vụ tại các công ty chứng khoán là đã tăng rồi và điều này rõ ràng tác động đến hành vi nhà đầu tư cá nhân). 

Số lượng nhà đầu tư cá nhân tham gia vào thị trường tại quốc gia này đã giảm từ 62.7% xuống còn 58.7% trong khi cấu phần nhà đầu tư doanh nghiệp tăng lên (bù trừ trong cơ cấu – phép tính phần trăm cơ bản).

Giống như ý đồ của chính phủ Việt Nam, chính phủ Đài Loan thời điểm ấy áp dụng thuế suất nhằm làm tăng doanh thu thuế, thúc đẩy công bằng thuế và công bằng xã hội. Nhưng điều này lại gây một hiệu ứng ngược đó là hiệu ứng khoá chặt (găm chứng khoán để tìm thời điểm tối thiểu hoá thuế suất) và nó làm giảm doanh thu thuế từ thị trường. 

NHÌN SANG MỸ - S&P 500
Mặc dù vậy tác động lên thị trường Mỹ có sự khác biệt. Nghiên cứu giai đoạn 1986 – đạo luật cải cách thuế Hoa Kỳ cho thấy khi tăng thuế suất thu nhập từ vốn không làm giảm tổng khối lượng giao dịch tại thị trường nước này. Theo đó khi giao dịch, nhà đầu tư sẽ quan tâm đến lãi lỗ và hiệu suất tổng thể của danh mục nhiều hơn. Vì vậy tác động của tăng thuế suất lên thanh khoản thị trường là không đáng kể. 

Trong báo cáo đánh giá tác động thuế suất lên lãi chuyển nhượng cổ phiếu, OECD cho thấy đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất của thuế suất này là tầng lớp giàu có, thuế suất cũng làm tăng chi phí vốn, giảm thiểu hiệu ứng cào bằng, tác động mạnh mẽ hơn đến các chiến lược timing điểm bán để giảm tối đa thuế suất hoặc thời điểm thực hiện thuế thu nhập hoãn lại.

Như vậy đánh thuế suất lên lãi chuyển nhượng vốn nhìn chung sẽ đem đến 3 hiệu ứng:

a) Hiệu ứng tập hợp (bunching effect): tức các nhà đầu tư có hành vi đồng nhất phản ứng với thuế suất, qua đó nhóm nhà đầu tư nhạy cảm về giá nhất – nhà đầu tư cá nhân sẽ giảm thiểu tham gia hoặc giao dịch
b) Hiệu ứng khoá (lock in effect) – găm cổ phiếu: Việc nắm giữ lâu cổ phiếu và canh thời điểm hiện thực hoá để tránh thuế suất cao sẽ áp dụng. Minh hoạ trong ảnh dưới về 2 khoản đầu tư trong thời kì thuế suất đánh lên lãi chuyển nhượng chứng khoán mô tả rõ nhất. Trong đó khoản đầu tư 1 cầm lâu dài sau đó hiện thực hoá sẽ cho hiệu suất tốt hơn rất nhiều so với khoản đầu tư thứ 2: cầm 1 khoản thời gian rồi đem ra tái đầu tư cơ hội khác. 
Điều này đặc biệt thực tế trên thị trường vì với nhà đầu tư cá nhân, việc có lãi 1 giao dịch và bị đánh thuế, sau đó đem đầu tư cơ hội khác, nếu có lãi tiếp thì không sao nhưng nếu lỗ thì so với việc không bị áp thuế, tỷ suất sinh lợi của người này bị giảm đi nhiều vô cùng. 

c) Hiệu ứng né thuế (tax avoidance effect) Hiệu ứng này kích thích mạnh mẽ hơn hiệu ứng tháng Giêng, theo đó tháng 12 các nhà đầu tư tổ chức sẽ tất toán các khoản đầu tư kém, giữ lại các khoản đầu tư lãi đậm để tối thiểu hoá thuế suất và sẽ mua lại vào đầu năm từ đó chứng khoán tháng 1 đầu năm tăng mạnh.
Nhà đầu tư chuyên nghiệp/tổ chức nhìn chung sẽ căn thời điểm để hiện thực hoá lợi nhuận nhằm tránh các tác động thuế suất.

Mặc dù vậy chính phủ Việt Nam áp dụng đề xuất này trùng vào thời điểm nâng hạng. Hiệu ứng thuế suất có ảnh hưởng lên dòng vốn, nhưng với bối cảnh chung – dòng tiền muốn tìm đến các thị trường mới nổi châu Á và phân bổ dòng vốn vào đây thì hiệu ứng thuế suất cho dù đưa ra, theo ý kiến chủ quan của người viết cũng sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến thanh khoản thị trường cũng như hiệu suất sinh lời, từ đó từ nhà đầu tư tổ chức, cho đến nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ chỉ quan tâm nhiều đến tổng thể lãi lỗ danh mục và hiệu ứng từ thuế suất có thể lu mờ. Nhưng vẫn sẽ có một số hiệu ứng ảnh hưởng mạnh:

- Thành phần nhà đầu tư cá nhân tham gia vào thị trường Việt Nam sẽ tăng trưởng không nhiều như trường hợp phí và thuế chưa tăng. Vì phí và thuế so trên tổng vốn của thành phần này là lớn và đây là thành phần nhạy cảm với các loại phí thuế. Trong khi khối nhà đầu tư tổ chức có thể đàm phán mức phí thấp hơn (back phí) với các công ty chứng khoán.
- Các hiệu ứng như sell in may, hiệu ứng tháng Giêng, các thời điểm bán niên, tất toán năm sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn.
- Dòng vốn thông minh sẽ có xu hướng đầu tư dài hạn hơn thay vì ngắn hạn (vì chính sách không bao giờ tồn tại mãi mãi, sẽ luôn có thay đổi trong tương lai khi người cầm quyền mới lên). 
- Thị trường dần sẽ theo hướng chuyên nghiệp hoá hơn, lượng nhà đầu tư tổ chức, chuyên nghiệp đóng góp vào cấu phần trên thị trường tăng lên trong khi cấu phần nhà đầu tư cá nhân giảm đi do khối này có mức thuế, phí ưu đãi hơn trong khi khối nhà đầu tư cá nhân sẽ đối mặt với thách thức thuế phí gia tăng trong khi lãi lỗ tổng thể không đủ bù đắp các chi phí này. 

Mặc dù mới là đề xuất nhưng từ đề xuất đến thực tế áp dụng có thể thay đổi và còn đi vào chi tiết chứ không chỉ là mức thuế 20% đánh lên lãi chuyển nhượng vốn. Chính phủ sẽ cần nghiên cứu thêm như thời điểm tính thuế, cách tính thuế, đánh từng lần hay theo khoảng thời gian, xem xét về các trường hợp khấu trừ do lỗ, thuế cổ tức tiền/ cổ phiếu,…. 

Chiến lược ứng phó cho nhà đầu tư với chính sách thuế mới nên là đầu tư trung dài hạn thay vì ngắn hạn do hiệu suất danh mục tổng thể giờ đây đã chịu thêm khoản thuế phí gia tăng, so với trước kia cơ hội sinh lời càng bị thu hẹp hơn do lãi ròng ít đi khó khăn hơn trong việc bù đắp các khoản thua lỗ tiềm tàng. 

Tham khảo:
A Study on Lock-In Effect of Capital Gains Tax for Securities in Taiwan Stock Market—An Application of DID Model 
Taxing capital gain – OECD
The economic effect on capital gain taxation