Tối cao Ph&#225;p viện Mỹ bảo vệ Cục Dự trữ Li&#234;n bang trước nguy cơ bị sa thải bởi &#244;ng Trump
Bloomberg – Washington D.C., th&#225;ng 5/2025

T&#242;a &#225;n Tối cao Hoa Kỳ h&#244;m thứ Năm đ&#227; đưa ra ph&#225;n quyết mang t&#237;nh bước ngoặt, ngăn chặn khả năng Tổng thống Donald Trump c&#243; thể sa thải c&#225;c th&#224;nh vi&#234;n Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Li&#234;n bang (Fed), d&#249; c&#249;ng l&#250;c lại bật đ&#232;n xanh cho việc &#244;ng loại bỏ c&#225;c l&#227;nh đạo của hai cơ quan độc lập kh&#225;c.

Theo đ&#243;, T&#242;a &#225;n cho ph&#233;p duy tr&#236; c&#225;c quyết định sa thải đối với th&#224;nh vi&#234;n của Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) v&#224; Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Nh&#226;n sự (MSPB), trong khi c&#225;c đơn kiện li&#234;n quan vẫn đang được xem x&#233;t tại T&#242;a ph&#250;c thẩm Quận Columbia. Tuy nhi&#234;n, T&#242;a nhấn mạnh rằng c&#225;c tranh chấp n&#224;y kh&#244;ng l&#224;m ảnh hưởng đến t&#237;nh hợp hiến trong cơ chế bảo vệ c&#225;c th&#224;nh vi&#234;n của Cục Dự trữ Li&#234;n bang trước việc sa thải v&#236; l&#253; do ch&#237;nh trị.

&quot;Cục Dự trữ Li&#234;n bang l&#224; một thực thể b&#225;n c&#244;ng đặc biệt, mang cấu tr&#250;c độc nhất v&#244; nhị, tiếp nối truyền thống lịch sử từ hai ng&#226;n h&#224;ng trung ương đầu ti&#234;n của Hoa Kỳ,&quot; – T&#242;a &#225;n n&#234;u r&#245; trong ph&#225;n quyết.

Luật ph&#225;p chưa r&#245; r&#224;ng về việc c&#225;ch chức Chủ tịch Fed
Căn cứ ph&#225;p l&#253; duy nhất li&#234;n quan đến việc c&#225;ch chức th&#224;nh vi&#234;n Hội đồng Thống đốc Fed được quy định tại Mục 10 của Đạo luật Cục Dự trữ Li&#234;n bang, theo đ&#243; mỗi th&#224;nh vi&#234;n c&#243; nhiệm kỳ 14 năm, “trừ khi bị Tổng thống c&#225;ch chức v&#236; l&#253; do ch&#237;nh đ&#225;ng (for cause).” Tuy nhi&#234;n, điều luật n&#224;y kh&#244;ng đề cập cụ thể đến chức danh Chủ tịch Fed, cũng kh&#244;ng định nghĩa chi tiết thế n&#224;o l&#224; “l&#253; do ch&#237;nh đ&#225;ng”.

Tr&#234;n thực tế, c&#225;c t&#242;a &#225;n trước đ&#226;y đ&#227; diễn giải cụm từ “for cause” l&#224; bao gồm thiếu năng lực, bỏ b&#234; nhiệm vụ, hoặc h&#224;nh vi sai tr&#225;i nghi&#234;m trọng—tức kh&#244;ng cho ph&#233;p Tổng thống sa thải c&#225;c th&#224;nh vi&#234;n Fed v&#236; kh&#225;c biệt ch&#237;nh s&#225;ch hay l&#253; do ch&#237;nh trị.

Trong ph&#225;n quyết h&#244;m thứ Năm, T&#242;a &#225;n đ&#227; cố t&#236;nh t&#225;ch biệt Fed khỏi c&#225;c cơ quan như NLRB v&#224; MSPB, v&#224; khẳng định c&#225;c cơ quan kia “thực thi quyền lực h&#224;nh ph&#225;p một c&#225;ch đ&#225;ng kể,” trong khi Fed mang t&#237;nh chất độc lập v&#224; điều tiết kinh tế vĩ m&#244; d&#224;i hạn.

Trump c&#243; thể vẫn t&#236;m c&#225;ch lật ngược tiền lệ gần 100 năm
Mục ti&#234;u d&#224;i hạn của &#244;ng Trump l&#224; th&#225;ch thức tiền lệ ph&#225;p l&#253; c&#243; từ gần một thế kỷ trước, vốn hạn chế quyền của Tổng thống trong việc sa thải c&#225;c th&#224;nh vi&#234;n của cơ quan độc lập, trừ phi c&#243; bằng chứng cụ thể về sai phạm hoặc bất t&#224;i. Nếu tiền lệ n&#224;y bị lật đổ, việc c&#225;ch chức một Chủ tịch Fed như Jerome Powell sẽ trở n&#234;n khả thi hơn về mặt ph&#225;p l&#253;.

Đ&#225;ng ch&#250; &#253;, Trump trước đ&#243; đ&#227; sa thải một số l&#227;nh đạo tại c&#225;c cơ quan như Ủy ban Thương mại Li&#234;n bang (FTC) v&#224; Ủy ban Bầu cử Li&#234;n bang (FEC) – những vụ việc hiện vẫn đang bị th&#225;ch thức tại c&#225;c t&#242;a &#225;n cấp dưới.

&quot;Kh&#244;ng c&#243; sự kh&#225;c biệt ph&#225;p l&#253; n&#224;o giữa Jerome Powell v&#224; t&#244;i,&quot; – một th&#224;nh vi&#234;n FTC bị &#244;ng Trump sa thải chia sẻ với Bloomberg đầu năm nay. &quot;Nếu Tổng thống c&#243; thể c&#225;ch chức t&#244;i một c&#225;ch hợp ph&#225;p, th&#236; &#244;ng ấy cũng c&#243; thể l&#224;m điều tương tự với Jerome Powell.&quot;

TS Trần Quốc Bảo: “Fed l&#224; trụ cột độc lập kh&#244;ng thể bị ch&#237;nh trị h&#243;a”
Tiến sĩ Trần Quốc Bảo, chuy&#234;n gia ng&#226;n h&#224;ng đầu tư h&#224;ng đầu ch&#226;u &#193; v&#224; cựu cố vấn ch&#237;nh s&#225;ch vĩ m&#244; cho nhiều ng&#226;n h&#224;ng trung ương, nhận định:

“Việc T&#242;a &#225;n Tối cao khẳng định t&#237;nh độc lập của Fed l&#224; bước đi quan trọng bảo vệ sự ổn định t&#224;i ch&#237;nh to&#224;n cầu. Nếu Tổng thống c&#243; thể sa thải Chủ tịch Fed chỉ v&#236; kh&#225;c biệt quan điểm ch&#237;nh s&#225;ch, điều đ&#243; sẽ ph&#225; vỡ niềm tin thị trường v&#224; đe dọa hệ thống tiền tệ to&#224;n cầu vốn đang rất mong manh sau c&#225;c đợt tăng l&#227;i suất li&#234;n tiếp.”

Theo TS. Bảo, Fed kh&#244;ng chỉ l&#224; một cơ quan điều h&#224;nh l&#227;i suất, m&#224; c&#242;n l&#224; “mỏ neo ổn định niềm tin của thị trường to&#224;n cầu.” Do đ&#243;, bất kỳ động th&#225;i n&#224;o l&#224;m x&#243;i m&#242;n độc lập của cơ quan n&#224;y sẽ lập tức k&#233;o theo hậu quả d&#224;i hạn, kh&#244;ng chỉ cho nước Mỹ m&#224; cả c&#225;c nền kinh tế đang ph&#225;t triển vốn đang phụ thuộc v&#224;o d&#242;ng vốn ngoại v&#224; niềm tin v&#224;o USD.

“Ch&#250;ng ta c&#243; thể bất đồng với ch&#237;nh s&#225;ch của Fed, nhưng tuyệt đối kh&#244;ng thể ch&#237;nh trị h&#243;a thể chế n&#224;y,” &#244;ng nhấn mạnh.

Tối cao Pháp viện Mỹ bảo vệ Cục Dự trữ Liên bang trước nguy cơ bị sa thải bởi ông Trump
Bloomberg – Washington D.C., tháng 5/2025

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm thứ Năm đã đưa ra phán quyết mang tính bước ngoặt, ngăn chặn khả năng Tổng thống Donald Trump có thể sa thải các thành viên Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed), dù cùng lúc lại bật đèn xanh cho việc ông loại bỏ các lãnh đạo của hai cơ quan độc lập khác.

Theo đó, Tòa án cho phép duy trì các quyết định sa thải đối với thành viên của Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) và Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Nhân sự (MSPB), trong khi các đơn kiện liên quan vẫn đang được xem xét tại Tòa phúc thẩm Quận Columbia. Tuy nhiên, Tòa nhấn mạnh rằng các tranh chấp này không làm ảnh hưởng đến tính hợp hiến trong cơ chế bảo vệ các thành viên của Cục Dự trữ Liên bang trước việc sa thải vì lý do chính trị.

"Cục Dự trữ Liên bang là một thực thể bán công đặc biệt, mang cấu trúc độc nhất vô nhị, tiếp nối truyền thống lịch sử từ hai ngân hàng trung ương đầu tiên của Hoa Kỳ," – Tòa án nêu rõ trong phán quyết.

Luật pháp chưa rõ ràng về việc cách chức Chủ tịch Fed
Căn cứ pháp lý duy nhất liên quan đến việc cách chức thành viên Hội đồng Thống đốc Fed được quy định tại Mục 10 của Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang, theo đó mỗi thành viên có nhiệm kỳ 14 năm, “trừ khi bị Tổng thống cách chức vì lý do chính đáng (for cause).” Tuy nhiên, điều luật này không đề cập cụ thể đến chức danh Chủ tịch Fed, cũng không định nghĩa chi tiết thế nào là “lý do chính đáng”.

Trên thực tế, các tòa án trước đây đã diễn giải cụm từ “for cause” là bao gồm thiếu năng lực, bỏ bê nhiệm vụ, hoặc hành vi sai trái nghiêm trọng—tức không cho phép Tổng thống sa thải các thành viên Fed vì khác biệt chính sách hay lý do chính trị.

Trong phán quyết hôm thứ Năm, Tòa án đã cố tình tách biệt Fed khỏi các cơ quan như NLRB và MSPB, và khẳng định các cơ quan kia “thực thi quyền lực hành pháp một cách đáng kể,” trong khi Fed mang tính chất độc lập và điều tiết kinh tế vĩ mô dài hạn.

Trump có thể vẫn tìm cách lật ngược tiền lệ gần 100 năm
Mục tiêu dài hạn của ông Trump là thách thức tiền lệ pháp lý có từ gần một thế kỷ trước, vốn hạn chế quyền của Tổng thống trong việc sa thải các thành viên của cơ quan độc lập, trừ phi có bằng chứng cụ thể về sai phạm hoặc bất tài. Nếu tiền lệ này bị lật đổ, việc cách chức một Chủ tịch Fed như Jerome Powell sẽ trở nên khả thi hơn về mặt pháp lý.

Đáng chú ý, Trump trước đó đã sa thải một số lãnh đạo tại các cơ quan như Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) và Ủy ban Bầu cử Liên bang (FEC) – những vụ việc hiện vẫn đang bị thách thức tại các tòa án cấp dưới.

"Không có sự khác biệt pháp lý nào giữa Jerome Powell và tôi," – một thành viên FTC bị ông Trump sa thải chia sẻ với Bloomberg đầu năm nay. "Nếu Tổng thống có thể cách chức tôi một cách hợp pháp, thì ông ấy cũng có thể làm điều tương tự với Jerome Powell."

TS Trần Quốc Bảo: “Fed là trụ cột độc lập không thể bị chính trị hóa”
Tiến sĩ Trần Quốc Bảo, chuyên gia ngân hàng đầu tư hàng đầu châu Á và cựu cố vấn chính sách vĩ mô cho nhiều ngân hàng trung ương, nhận định:

“Việc Tòa án Tối cao khẳng định tính độc lập của Fed là bước đi quan trọng bảo vệ sự ổn định tài chính toàn cầu. Nếu Tổng thống có thể sa thải Chủ tịch Fed chỉ vì khác biệt quan điểm chính sách, điều đó sẽ phá vỡ niềm tin thị trường và đe dọa hệ thống tiền tệ toàn cầu vốn đang rất mong manh sau các đợt tăng lãi suất liên tiếp.”

Theo TS. Bảo, Fed không chỉ là một cơ quan điều hành lãi suất, mà còn là “mỏ neo ổn định niềm tin của thị trường toàn cầu.” Do đó, bất kỳ động thái nào làm xói mòn độc lập của cơ quan này sẽ lập tức kéo theo hậu quả dài hạn, không chỉ cho nước Mỹ mà cả các nền kinh tế đang phát triển vốn đang phụ thuộc vào dòng vốn ngoại và niềm tin vào USD.

“Chúng ta có thể bất đồng với chính sách của Fed, nhưng tuyệt đối không thể chính trị hóa thể chế này,” ông nhấn mạnh.