Những cuộc tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; sau c&aacute;c giao dịch mua b&aacute;n v&agrave; s&aacute;p nhập (M&amp;A, đ&atilde; ho&agrave;n tất) c&oacute; li&ecirc;n quan đến cam kết hợp đồng, định gi&aacute; t&agrave;i sản, quyền sở hữu tr&iacute; tuệ hoặc quản trị doanh nghiệp ng&agrave;y c&agrave;ng gia tăng do sự phức tạp của c&aacute;c thương vụ xuy&ecirc;n bi&ecirc;n giới, &aacute;p lực từ quy định mới, v&agrave; sự bất ổn kinh tế to&agrave;n cầu. Doanh nghiệp n&ecirc;n l&agrave;m g&igrave; để giảm thiểu rủi ro tranh chấp ph&aacute;t sinh sau c&aacute;c giao dịch M&amp;A tại Việt Nam.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250421/images/MA-768x492.jpg" style="height:384px; width:600px">

KiDo - trường hợp điển h&igrave;nh cho những tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; hậu M&amp;A giữa c&aacute;c doanh nghiệp.

Để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o v&ograve;ng xo&aacute;y kiện tụng tốn k&eacute;m v&agrave; k&eacute;o d&agrave;i nhiều năm, doanh nghiệp cần &aacute;p dụng c&aacute;c chiến lược ph&aacute;p l&yacute; v&agrave; vận h&agrave;nh hiệu quả ngay từ giai đoạn sơ khai nhất của một giao dịch M&amp;A. Tuy nhi&ecirc;n, tr&ecirc;n thực tế kh&ocirc;ng phải doanh nghiệp n&agrave;o cũng nắm r&otilde; nguy&ecirc;n tắc n&agrave;y.

B&agrave;i học KIDO - Nutifood

Với gi&aacute; 1.069 tỉ đồng, Nutifood đ&atilde; mua lại C&ocirc;ng ty Thực phẩm Đ&ocirc;ng lạnh KIDO (KIDO Foods) từ C&ocirc;ng ty cổ phần Tập đo&agrave;n KIDO (KIDO). Th&aacute;ng 9-2024, sau khi thương vụ được c&ocirc;ng bố ho&agrave;n tất, KIDO Foods - đơn vị đang sử dụng c&aacute;c nh&atilde;n hiệu Merino v&agrave; Celano - c&ugrave;ng với C&ocirc;ng ty Dat Viet Media bị KIDO kiện về h&agrave;nh vi sử dụng tr&aacute;i ph&eacute;p c&aacute;c nh&atilde;n hiệu Merino v&agrave; Celano.

L&yacute; do, KIDO tuy&ecirc;n bố cả hai nh&atilde;n hiệu n&oacute;i tr&ecirc;n hiện vẫn thuộc quyền sở hữu của họ. T&ograve;a &aacute;n Nh&acirc;n d&acirc;n TPHCM, h&ocirc;m 6-1-2025, x&aacute;c nhận đ&atilde; tiếp nhận đơn kiện của KIDO (đề ng&agrave;y 31-12-2024) khởi kiện KIDO Foods v&agrave; KIDO đề nghị t&ograve;a buộc c&aacute;c b&ecirc;n ngừng sử dụng, gỡ bỏ to&agrave;n bộ nội dung vi phạm, đồng thời y&ecirc;u cầu &aacute;p dụng biện ph&aacute;p khẩn cấp tạm thời cấm quảng b&aacute; thương hiệu Celano tr&ecirc;n c&aacute;c chương tr&igrave;nh truyền h&igrave;nh thực tế. Ng&agrave;y 25-1-2025, t&ograve;a &aacute;n y&ecirc;u cầu KIDO Foods k&yacute; quỹ t&agrave;i sản đảm bảo trị gi&aacute; 50 tỉ đồng v&agrave;o t&agrave;i khoản l&uacute;c đ&oacute; đang phong tỏa tại ng&acirc;n h&agrave;ng. Sau khi nghĩa vụ được thực hiện, t&ograve;a đ&atilde; hủy bỏ biện ph&aacute;p khẩn cấp tạm thời(1).

Trước đ&oacute;, năm 2023, KIDO đ&atilde; chuyển nhượng 24% cổ phần KIDO Foods cho một đối t&aacute;c kh&aacute;c, giảm tỷ lệ sở hữu xuống 49% v&agrave; kh&ocirc;ng c&ograve;n nắm quyền kiểm so&aacute;t KIDO Foods.

C&oacute; thể nh&igrave;n thấy, đ&acirc;y l&agrave; một trường hợp điển h&igrave;nh cho những tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; hậu M&amp;A giữa c&aacute;c doanh nghiệp, g&acirc;y n&ecirc;n những hệ lụy to lớn v&agrave; kh&oacute; lường cũng như l&agrave;m ảnh hưởng nghi&ecirc;m trọng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Điều n&agrave;y buộc doanh nghiệp phải chuẩn bị một c&aacute;ch kỹ c&agrave;ng, cẩn trọng cho một chiến lược chi tiết khi bước v&agrave;o một giao dịch M&amp;A với bất kỳ đối t&aacute;c n&agrave;o l&agrave; một điều hết sức quan trọng.

Chuẩn bị kỹ lưỡng trước giao dịch

Một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n ch&iacute;nh dẫn đến tranh chấp hậu M&amp;A l&agrave; sự thiếu r&otilde; r&agrave;ng trong hợp đồng hoặc th&ocirc;ng tin kh&ocirc;ng đầy đủ trong qu&aacute; tr&igrave;nh thẩm định (due diligence). Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước giao dịch l&agrave; bước đầu ti&ecirc;n v&agrave; quan trọng nhất để tr&aacute;nh rủi ro.

Soạn thảo hợp đồng r&otilde; r&agrave;ng. Hợp đồng M&amp;A cần định nghĩa cụ thể c&aacute;c điều khoản quan trọng như thay đổi bất lợi nghi&ecirc;m trọng (Material Adverse Effect - MAE) v&agrave; khoản thanh to&aacute;n bổ sung (earn-outs). V&iacute; dụ, trong một thương vụ c&ocirc;ng nghệ, MAE c&oacute; thể được x&aacute;c định l&agrave; &ldquo;mất hơn 15% kh&aacute;ch h&agrave;ng trong s&aacute;u th&aacute;ng&rdquo; thay v&igrave; để mơ hồ, gi&uacute;p tr&aacute;nh tranh c&atilde;i về việc hủy giao dịch. Tương tự, earn-outs n&ecirc;n quy định r&otilde; c&aacute;ch t&iacute;nh doanh thu hoặc lợi nhuận, c&ugrave;ng với tr&aacute;ch nhiệm của b&ecirc;n mua trong việc hỗ trợ đạt mục ti&ecirc;u. Sự minh bạch n&agrave;y giảm thiểu nguy cơ bất đồng sau giao dịch.

Thẩm định to&agrave;n diện. Thẩm định kh&ocirc;ng chỉ dừng ở kiểm tra t&agrave;i ch&iacute;nh m&agrave; cần mở rộng sang c&aacute;c kh&iacute;a cạnh ph&aacute;p l&yacute;, quy định, v&agrave; vận h&agrave;nh. Tại Việt Nam, nơi hệ thống ph&aacute;p l&yacute; c&ograve;n đang ph&aacute;t triển, doanh nghiệp cần đặc biệt ch&uacute; &yacute; đến tu&acirc;n thủ c&aacute;c quy định như Luật Đầu tư 2020 hoặc Luật Kh&aacute;m bệnh, chữa bệnh (đối với lĩnh vực y tế). Chẳng hạn, trong thương vụ Thomson Medical (Singapore) mua lại Far East Medical Vietnam (FEMV) - c&ocirc;ng ty sở hữu Bệnh viện FV - với gi&aacute; 381 triệu đ&ocirc; la Mỹ v&agrave;o năm 2023-2024, nếu Thomson Medical kh&ocirc;ng kiểm tra kỹ giấy ph&eacute;p hoạt động hoặc c&aacute;c vụ kiện tiềm ẩn từ bệnh nh&acirc;n, họ c&oacute; thể đối mặt với tranh chấp về vi phạm cam kết sau n&agrave;y.

Chiến lược n&agrave;y đ&ograve;i hỏi doanh nghiệp đầu tư thời gian v&agrave; nguồn lực ban đầu, nhưng đổi lại, điều n&agrave;y tạo ra một nền tảng vững chắc, giảm nguy cơ kiện tụng tốn k&eacute;m về sau. Một hợp đồng r&otilde; r&agrave;ng v&agrave; qu&aacute; tr&igrave;nh thẩm định kỹ lưỡng l&agrave; &ldquo;l&aacute; chắn&rdquo; bảo vệ doanh nghiệp trước những rủi ro bất ngờ, kh&ocirc;ng mong muốn c&oacute; thể xảy ra sau giao dịch.

Sử dụng tư vấn ph&aacute;p l&yacute; chuy&ecirc;n nghiệp, uy t&iacute;n

M&amp;A kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; vấn đề kinh doanh m&agrave; c&ograve;n l&agrave; một qu&aacute; tr&igrave;nh ph&aacute;p l&yacute; phức tạp. Việc doanh nghiệp n&ecirc;n hợp t&aacute;c với một đơn vị ph&aacute;p l&yacute; chuy&ecirc;n nghiệp, gi&agrave;u kinh nghiệm trong giao dịch M&amp;A ngay từ giai đoạn đ&agrave;m ph&aacute;n l&agrave; một giải ph&aacute;p hữu hiệu để c&oacute; thể dự đo&aacute;n v&agrave; giảm thiểu rủi ro cho cả một giao dịch k&eacute;o d&agrave;i c&oacute; thể l&ecirc;n tới v&agrave;i năm. C&aacute;c luật sư chuy&ecirc;n về M&amp;A c&oacute; thể hỗ trợ soạn thảo c&aacute;c điều khoản bảo vệ, như giới hạn tr&aacute;ch nhiệm hoặc quyền chấm dứt giao dịch, đồng thời tư vấn về c&aacute;c rủi ro quy định. Trong bối cảnh của năm 2025, với sự gia tăng c&aacute;c quy định ESG, ph&aacute;t triển bền vững v&agrave; c&aacute;c quy định về bảo vệ dữ liệu c&aacute; nh&acirc;n như GDPR tại Li&ecirc;n minh ch&acirc;u &Acirc;u (EU) hay Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu c&aacute; nh&acirc;n tại Việt Nam, đơn vị ph&aacute;p l&yacute; đ&oacute;ng vai tr&ograve; quan trọng trong việc đảm bảo giao dịch kh&ocirc;ng bị vướng c&aacute;c thủ tục h&agrave;nh ch&iacute;nh hoặc rơi v&agrave;o nguy cơ xử phạt v&igrave; kh&ocirc;ng tu&acirc;n thủ c&aacute;c thủ tục ph&aacute;p l&yacute; trước giao dịch như: th&ocirc;ng b&aacute;o tập trung kinh tế; th&ocirc;ng b&aacute;o g&oacute;p vốn, mua cổ phần, phần vốn g&oacute;p tại doanh nghiệp Việt Nam cũng như c&aacute;c thủ tục h&agrave;nh ch&iacute;nh bắt buộc kh&aacute;c trước khi đ&oacute;ng giao dịch giữa c&aacute;c b&ecirc;n.

Hợp t&aacute;c sớm với cố vấn ph&aacute;p l&yacute; kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; một biện ph&aacute;p ph&ograve;ng ngừa m&agrave; c&ograve;n l&agrave; c&aacute;ch để doanh nghiệp tận dụng kinh nghiệm thực tiễn từ c&aacute;c chuy&ecirc;n gia, đặc biệt trong c&aacute;c thị trường M&amp;A mới nổi như Việt Nam, nơi sự kh&aacute;c biệt về ph&aacute;p l&yacute; v&agrave; văn h&oacute;a c&oacute; thể tạo ra rất nhiều rủi ro kh&oacute; lường.

Sử dụng điều khoản cam đoan v&agrave; bảo đảm ch&iacute;nh x&aacute;c, hợp l&yacute;

Trong giao dịch M&amp;A, điều khoản cam đoan v&agrave; bảo đảm (Representations and Warranties - R&amp;Ws) l&agrave; c&aacute;c tuy&ecirc;n bố ch&iacute;nh thức m&agrave; b&ecirc;n b&aacute;n đưa ra về t&igrave;nh trạng của c&ocirc;ng ty mục ti&ecirc;u tại thời điểm k&yacute; hợp đồng hoặc ho&agrave;n tất giao dịch. Đ&acirc;y l&agrave; những x&aacute;c nhận về sự thật li&ecirc;n quan đến t&agrave;i ch&iacute;nh, ph&aacute;p l&yacute;, vận h&agrave;nh, v&agrave; tu&acirc;n thủ quy định của c&ocirc;ng ty được mua lại. Điều khoản R&amp;Ws l&agrave; một c&ocirc;ng cụ phổ biến để giảm thiểu rủi ro từ c&aacute;c tranh chấp hậu M&amp;A. Bởi c&aacute;c điều khoản n&agrave;y buộc b&ecirc;n b&aacute;n bồi thường cho b&ecirc;n mua nếu ph&aacute;t hiện vi phạm cam kết sau giao dịch, chẳng hạn như nợ, nợ thuế ẩn, kiện tụng kh&ocirc;ng được tiết lộ, hoặc kh&ocirc;ng tu&acirc;n thủ quy định. Tuy nhi&ecirc;n, việc đưa c&aacute;c điều khoản n&agrave;y v&agrave;o hợp đồng như thế n&agrave;o để giảm thiểu c&aacute;c tranh chấp hậu giao dịch M&amp;A thường bị c&aacute;c b&ecirc;n trong giao dịch xem nhẹ. Để c&oacute; thể sử dụng R&amp;Ws một c&aacute;ch ch&iacute;nh x&aacute;c, hợp l&yacute; v&agrave; đảm bảo hiệu quả, doanh nghiệp cần lưu t&acirc;m đến những điểm như: (i) Đ&agrave;m ph&aacute;n R&amp;Ws một c&aacute;ch chi tiết, r&otilde; r&agrave;ng. B&ecirc;n mua cần y&ecirc;u cầu b&ecirc;n b&aacute;n liệt k&ecirc; R&amp;Ws cụ thể thay v&igrave; chung chung. C&aacute;c điều khoản n&agrave;y cần phải bao qu&aacute;t c&aacute;c kh&iacute;a cạnh quan trọng của c&ocirc;ng ty mục ti&ecirc;u, tr&aacute;nh bỏ s&oacute;t c&aacute;c kh&iacute;a cạnh dễ ph&aacute;t sinh rủi ro tiềm ẩn; (ii) Sử dụng kết quả thẩm định để định h&igrave;nh R&amp;Ws. Đảm bảo rằng c&aacute;c vấn đề tiềm ẩn được phản &aacute;nh một c&aacute;ch đầy đủ, chi tiết trong hợp đồng/thỏa thuận được k&yacute; kết giữa c&aacute;c b&ecirc;n. (iii) Kết nối R&amp;Ws với c&aacute;c điều khoản bồi thường một c&aacute;ch chặt chẽ, logic để đảm bảo b&ecirc;n mua được đền b&ugrave; nếu vi phạm xảy ra. Chẳng hạn như c&aacute;c b&ecirc;n c&oacute; thể quy định mức bồi thường tối đa v&agrave; tối thiểu trong hợp đồng, &ldquo;B&ecirc;n b&aacute;n bồi thường cho mọi vi phạm R&amp;W vượt qu&aacute; 500.000 đ&ocirc; la Mỹ, với tổng giới hạn 10% gi&aacute; mua&rdquo;. Hoặc giữ lại một phần tiền mua (v&iacute; dụ: từ 5-10%) trong t&agrave;i khoản k&yacute; quỹ (escrow account) để chi trả cho c&aacute;c vi phạm R&amp;W sau giao dịch.

Việc sử dụng điều khoản R&amp;Ws l&agrave; một chiến lược hết sức quan trọng v&agrave; cần thiết để đảm bảo sau khi giao dịch kết th&uacute;c rất nhiều năm m&agrave; doanh nghiệp vẫn được bảo vệ từ những rủi ro tồn tại trước thời điểm c&aacute;c b&ecirc;n thực hiện giao dịch. Tại Việt Nam, v&agrave;o năm 2019, việc Mondelez International AMEA Pte., Ltd y&ecirc;u cầu C&ocirc;ng ty Cổ phần Tập đo&agrave;n Kido bồi thường gần 15,4 tỉ đồng do c&ocirc;ng ty con trước đ&acirc;y của KIDO l&agrave; Mondelez Kinh Đ&ocirc; bị Cục thuế B&igrave;nh Dương phạt thuế(2) cho giao dịch M&amp;A giữa c&aacute;c b&ecirc;n đ&atilde; ho&agrave;n th&agrave;nh từ năm 2015 l&agrave; một minh chứng sống động cho t&iacute;nh hiệu quả v&agrave; sự quan trọng của điều khoản R&amp;Ws trong M&amp;A.

C&acirc;n nhắc c&aacute;c phương thức giải quyết tranh kh&aacute;c ngo&agrave;i t&ograve;a &aacute;n

Khi tranh chấp hậu M&amp;A kh&ocirc;ng thể tr&aacute;nh khỏi, doanh nghiệp n&ecirc;n c&acirc;n nhắc ưu ti&ecirc;n c&aacute;c phương thức giải quyết thay thế như trọng t&agrave;i v&agrave; h&ograve;a giải thay v&igrave; kiện tụng truyền thống tại t&ograve;a &aacute;n. Với c&aacute;c ưu điểm vượt trội như t&iacute;nh bảo mật cao, tốc độ xử l&yacute; nhanh, v&agrave; khả năng chọn trọng t&agrave;i vi&ecirc;n c&oacute; chuy&ecirc;n m&ocirc;n th&igrave; trọng t&agrave;i l&agrave; lựa chọn l&yacute; tưởng cho c&aacute;c tranh chấp xuy&ecirc;n bi&ecirc;n giới, cũng như c&aacute;c giao dịch lớn trong nước. Hay sự ph&ugrave; hợp của phương thức h&ograve;a giải với c&aacute;c tranh chấp nhỏ hơn, như bất đồng về earn-outs, h&ograve;a giải cho ph&eacute;p c&aacute;c b&ecirc;n tự thỏa thuận giải ph&aacute;p m&agrave; kh&ocirc;ng l&agrave;m tổn hại mối quan hệ kinh doanh th&igrave; chiến lược n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; biện ph&aacute;p dự ph&ograve;ng m&agrave; c&ograve;n l&agrave; c&aacute;ch tiếp cận chủ động để quản l&yacute; tranh chấp nếu ch&uacute;ng xảy ra, đảm bảo doanh nghiệp duy tr&igrave; được sự ổn định sau M&amp;A.

C&aacute;c tranh chấp hậu M&amp;A như vụ việc giữa KIDO v&agrave; Nutifoods kh&ocirc;ng chỉ g&acirc;y thiệt hại t&agrave;i ch&iacute;nh m&agrave; c&ograve;n l&agrave;m gi&aacute;n đoạn chiến lược ph&aacute;t triển của doanh nghiệp. Một yếu tố sống c&ograve;n v&agrave; t&aacute;c động trực tiếp tới khả năng kinh doanh bền vững. V&igrave; vậy, bằng c&aacute;ch &aacute;p dụng linh hoạt v&agrave; hiệu quả c&aacute;c chiến lược ph&aacute;p l&yacute; tr&ecirc;n đ&acirc;y sẽ gi&uacute;p doanh nghiệp c&oacute; thể phần n&agrave;o x&acirc;y dựng một lộ tr&igrave;nh giao dịch an to&agrave;n để mở rộng c&aacute;c hoạt động kinh doanh từ c&aacute;c thương vụ M&amp;A. V&agrave; hơn hết với Việt Nam, nơi thị trường M&amp;A đang cho thấy những triển vọng to lớn nhưng hệ thống ph&aacute;p l&yacute; c&ograve;n nhiều th&aacute;ch thức, c&aacute;c chiến lược n&agrave;y c&agrave;ng trở n&ecirc;n quan trọng v&agrave; cần thiết với doanh nghiệp.

(*) C&ocirc;ng ty Luật TNHH HM&amp;P

(1) https://cafef.vn/kido-foods-tam-nop-50-ty-dam-bao-boi-thuong-thiet-hai-cho-kido-toa-go-lenh-cam-dung-thuong-hieu-celano-188250210223750053.chn, truy cập ng&agrave;y 5-4-2025

(2) https://baodautu.vn/mondelez-yeu-cau-kido-thanh-toan-hon-15-ty-dong-theo-hop-dong-chuyen-nhuong-d98009.html, truy cập ng&agrave;y 5-4-2025

Ls. Nguyễn Văn Ph&uacute;c

<a href="https://thesaigontimes.vn/tranh-tranh-chap-phap-ly-hau-giao-dich-ma-khong-kho/">Link gốc</a>

Những cuộc tranh chấp pháp lý sau các giao dịch mua bán và sáp nhập (M&A, đã hoàn tất) có liên quan đến cam kết hợp đồng, định giá tài sản, quyền sở hữu trí tuệ hoặc quản trị doanh nghiệp ngày càng gia tăng do sự phức tạp của các thương vụ xuyên biên giới, áp lực từ quy định mới, và sự bất ổn kinh tế toàn cầu. Doanh nghiệp nên làm gì để giảm thiểu rủi ro tranh chấp phát sinh sau các giao dịch M&A tại Việt Nam.

Những cuộc tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; sau c&aacute;c giao dịch mua b&aacute;n v&agrave; s&aacute;p nhập (M&amp;A, đ&atilde; ho&agrave;n tất) c&oacute; li&ecirc;n quan đến cam kết hợp đồng, định gi&aacute; t&agrave;i sản, quyền sở hữu tr&iacute; tuệ hoặc quản trị doanh nghiệp ng&agrave;y c&agrave;ng gia tăng do sự phức tạp của c&aacute;c thương vụ xuy&ecirc;n bi&ecirc;n giới, &aacute;p lực từ quy định mới, v&agrave; sự bất ổn kinh tế to&agrave;n cầu. Doanh nghiệp n&ecirc;n l&agrave;m g&igrave; để giảm thiểu rủi ro tranh chấp ph&aacute;t sinh sau c&aacute;c giao dịch M&amp;A tại Việt Nam.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20250421/images/MA-768x492.jpg" style="height:384px; width:600px" />

KiDo - trường hợp điển h&igrave;nh cho những tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; hậu M&amp;A giữa c&aacute;c doanh nghiệp.

Để tr&aacute;nh rơi v&agrave;o v&ograve;ng xo&aacute;y kiện tụng tốn k&eacute;m v&agrave; k&eacute;o d&agrave;i nhiều năm, doanh nghiệp cần &aacute;p dụng c&aacute;c chiến lược ph&aacute;p l&yacute; v&agrave; vận h&agrave;nh hiệu quả ngay từ giai đoạn sơ khai nhất của một giao dịch M&amp;A. Tuy nhi&ecirc;n, tr&ecirc;n thực tế kh&ocirc;ng phải doanh nghiệp n&agrave;o cũng nắm r&otilde; nguy&ecirc;n tắc n&agrave;y.

B&agrave;i học KIDO - Nutifood

Với gi&aacute; 1.069 tỉ đồng, Nutifood đ&atilde; mua lại C&ocirc;ng ty Thực phẩm Đ&ocirc;ng lạnh KIDO (KIDO Foods) từ C&ocirc;ng ty cổ phần Tập đo&agrave;n KIDO (KIDO). Th&aacute;ng 9-2024, sau khi thương vụ được c&ocirc;ng bố ho&agrave;n tất, KIDO Foods - đơn vị đang sử dụng c&aacute;c nh&atilde;n hiệu Merino v&agrave; Celano - c&ugrave;ng với C&ocirc;ng ty Dat Viet Media bị KIDO kiện về h&agrave;nh vi sử dụng tr&aacute;i ph&eacute;p c&aacute;c nh&atilde;n hiệu Merino v&agrave; Celano.

L&yacute; do, KIDO tuy&ecirc;n bố cả hai nh&atilde;n hiệu n&oacute;i tr&ecirc;n hiện vẫn thuộc quyền sở hữu của họ. T&ograve;a &aacute;n Nh&acirc;n d&acirc;n TPHCM, h&ocirc;m 6-1-2025, x&aacute;c nhận đ&atilde; tiếp nhận đơn kiện của KIDO (đề ng&agrave;y 31-12-2024) khởi kiện KIDO Foods v&agrave; KIDO đề nghị t&ograve;a buộc c&aacute;c b&ecirc;n ngừng sử dụng, gỡ bỏ to&agrave;n bộ nội dung vi phạm, đồng thời y&ecirc;u cầu &aacute;p dụng biện ph&aacute;p khẩn cấp tạm thời cấm quảng b&aacute; thương hiệu Celano tr&ecirc;n c&aacute;c chương tr&igrave;nh truyền h&igrave;nh thực tế. Ng&agrave;y 25-1-2025, t&ograve;a &aacute;n y&ecirc;u cầu KIDO Foods k&yacute; quỹ t&agrave;i sản đảm bảo trị gi&aacute; 50 tỉ đồng v&agrave;o t&agrave;i khoản l&uacute;c đ&oacute; đang phong tỏa tại ng&acirc;n h&agrave;ng. Sau khi nghĩa vụ được thực hiện, t&ograve;a đ&atilde; hủy bỏ biện ph&aacute;p khẩn cấp tạm thời(1).

Trước đ&oacute;, năm 2023, KIDO đ&atilde; chuyển nhượng 24% cổ phần KIDO Foods cho một đối t&aacute;c kh&aacute;c, giảm tỷ lệ sở hữu xuống 49% v&agrave; kh&ocirc;ng c&ograve;n nắm quyền kiểm so&aacute;t KIDO Foods.

C&oacute; thể nh&igrave;n thấy, đ&acirc;y l&agrave; một trường hợp điển h&igrave;nh cho những tranh chấp ph&aacute;p l&yacute; hậu M&amp;A giữa c&aacute;c doanh nghiệp, g&acirc;y n&ecirc;n những hệ lụy to lớn v&agrave; kh&oacute; lường cũng như l&agrave;m ảnh hưởng nghi&ecirc;m trọng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Điều n&agrave;y buộc doanh nghiệp phải chuẩn bị một c&aacute;ch kỹ c&agrave;ng, cẩn trọng cho một chiến lược chi tiết khi bước v&agrave;o một giao dịch M&amp;A với bất kỳ đối t&aacute;c n&agrave;o l&agrave; một điều hết sức quan trọng.

Chuẩn bị kỹ lưỡng trước giao dịch

Một trong những nguy&ecirc;n nh&acirc;n ch&iacute;nh dẫn đến tranh chấp hậu M&amp;A l&agrave; sự thiếu r&otilde; r&agrave;ng trong hợp đồng hoặc th&ocirc;ng tin kh&ocirc;ng đầy đủ trong qu&aacute; tr&igrave;nh thẩm định (due diligence). Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước giao dịch l&agrave; bước đầu ti&ecirc;n v&agrave; quan trọng nhất để tr&aacute;nh rủi ro.

Soạn thảo hợp đồng r&otilde; r&agrave;ng. Hợp đồng M&amp;A cần định nghĩa cụ thể c&aacute;c điều khoản quan trọng như thay đổi bất lợi nghi&ecirc;m trọng (Material Adverse Effect - MAE) v&agrave; khoản thanh to&aacute;n bổ sung (earn-outs). V&iacute; dụ, trong một thương vụ c&ocirc;ng nghệ, MAE c&oacute; thể được x&aacute;c định l&agrave; &ldquo;mất hơn 15% kh&aacute;ch h&agrave;ng trong s&aacute;u th&aacute;ng&rdquo; thay v&igrave; để mơ hồ, gi&uacute;p tr&aacute;nh tranh c&atilde;i về việc hủy giao dịch. Tương tự, earn-outs n&ecirc;n quy định r&otilde; c&aacute;ch t&iacute;nh doanh thu hoặc lợi nhuận, c&ugrave;ng với tr&aacute;ch nhiệm của b&ecirc;n mua trong việc hỗ trợ đạt mục ti&ecirc;u. Sự minh bạch n&agrave;y giảm thiểu nguy cơ bất đồng sau giao dịch.

Thẩm định to&agrave;n diện. Thẩm định kh&ocirc;ng chỉ dừng ở kiểm tra t&agrave;i ch&iacute;nh m&agrave; cần mở rộng sang c&aacute;c kh&iacute;a cạnh ph&aacute;p l&yacute;, quy định, v&agrave; vận h&agrave;nh. Tại Việt Nam, nơi hệ thống ph&aacute;p l&yacute; c&ograve;n đang ph&aacute;t triển, doanh nghiệp cần đặc biệt ch&uacute; &yacute; đến tu&acirc;n thủ c&aacute;c quy định như Luật Đầu tư 2020 hoặc Luật Kh&aacute;m bệnh, chữa bệnh (đối với lĩnh vực y tế). Chẳng hạn, trong thương vụ Thomson Medical (Singapore) mua lại Far East Medical Vietnam (FEMV) - c&ocirc;ng ty sở hữu Bệnh viện FV - với gi&aacute; 381 triệu đ&ocirc; la Mỹ v&agrave;o năm 2023-2024, nếu Thomson Medical kh&ocirc;ng kiểm tra kỹ giấy ph&eacute;p hoạt động hoặc c&aacute;c vụ kiện tiềm ẩn từ bệnh nh&acirc;n, họ c&oacute; thể đối mặt với tranh chấp về vi phạm cam kết sau n&agrave;y.

Chiến lược n&agrave;y đ&ograve;i hỏi doanh nghiệp đầu tư thời gian v&agrave; nguồn lực ban đầu, nhưng đổi lại, điều n&agrave;y tạo ra một nền tảng vững chắc, giảm nguy cơ kiện tụng tốn k&eacute;m về sau. Một hợp đồng r&otilde; r&agrave;ng v&agrave; qu&aacute; tr&igrave;nh thẩm định kỹ lưỡng l&agrave; &ldquo;l&aacute; chắn&rdquo; bảo vệ doanh nghiệp trước những rủi ro bất ngờ, kh&ocirc;ng mong muốn c&oacute; thể xảy ra sau giao dịch.

Sử dụng tư vấn ph&aacute;p l&yacute; chuy&ecirc;n nghiệp, uy t&iacute;n

M&amp;A kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; vấn đề kinh doanh m&agrave; c&ograve;n l&agrave; một qu&aacute; tr&igrave;nh ph&aacute;p l&yacute; phức tạp. Việc doanh nghiệp n&ecirc;n hợp t&aacute;c với một đơn vị ph&aacute;p l&yacute; chuy&ecirc;n nghiệp, gi&agrave;u kinh nghiệm trong giao dịch M&amp;A ngay từ giai đoạn đ&agrave;m ph&aacute;n l&agrave; một giải ph&aacute;p hữu hiệu để c&oacute; thể dự đo&aacute;n v&agrave; giảm thiểu rủi ro cho cả một giao dịch k&eacute;o d&agrave;i c&oacute; thể l&ecirc;n tới v&agrave;i năm. C&aacute;c luật sư chuy&ecirc;n về M&amp;A c&oacute; thể hỗ trợ soạn thảo c&aacute;c điều khoản bảo vệ, như giới hạn tr&aacute;ch nhiệm hoặc quyền chấm dứt giao dịch, đồng thời tư vấn về c&aacute;c rủi ro quy định. Trong bối cảnh của năm 2025, với sự gia tăng c&aacute;c quy định ESG, ph&aacute;t triển bền vững v&agrave; c&aacute;c quy định về bảo vệ dữ liệu c&aacute; nh&acirc;n như GDPR tại Li&ecirc;n minh ch&acirc;u &Acirc;u (EU) hay Nghị định 13 về bảo vệ dữ liệu c&aacute; nh&acirc;n tại Việt Nam, đơn vị ph&aacute;p l&yacute; đ&oacute;ng vai tr&ograve; quan trọng trong việc đảm bảo giao dịch kh&ocirc;ng bị vướng c&aacute;c thủ tục h&agrave;nh ch&iacute;nh hoặc rơi v&agrave;o nguy cơ xử phạt v&igrave; kh&ocirc;ng tu&acirc;n thủ c&aacute;c thủ tục ph&aacute;p l&yacute; trước giao dịch như: th&ocirc;ng b&aacute;o tập trung kinh tế; th&ocirc;ng b&aacute;o g&oacute;p vốn, mua cổ phần, phần vốn g&oacute;p tại doanh nghiệp Việt Nam cũng như c&aacute;c thủ tục h&agrave;nh ch&iacute;nh bắt buộc kh&aacute;c trước khi đ&oacute;ng giao dịch giữa c&aacute;c b&ecirc;n.

Hợp t&aacute;c sớm với cố vấn ph&aacute;p l&yacute; kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; một biện ph&aacute;p ph&ograve;ng ngừa m&agrave; c&ograve;n l&agrave; c&aacute;ch để doanh nghiệp tận dụng kinh nghiệm thực tiễn từ c&aacute;c chuy&ecirc;n gia, đặc biệt trong c&aacute;c thị trường M&amp;A mới nổi như Việt Nam, nơi sự kh&aacute;c biệt về ph&aacute;p l&yacute; v&agrave; văn h&oacute;a c&oacute; thể tạo ra rất nhiều rủi ro kh&oacute; lường.

Sử dụng điều khoản cam đoan v&agrave; bảo đảm ch&iacute;nh x&aacute;c, hợp l&yacute;

Trong giao dịch M&amp;A, điều khoản cam đoan v&agrave; bảo đảm (Representations and Warranties - R&amp;Ws) l&agrave; c&aacute;c tuy&ecirc;n bố ch&iacute;nh thức m&agrave; b&ecirc;n b&aacute;n đưa ra về t&igrave;nh trạng của c&ocirc;ng ty mục ti&ecirc;u tại thời điểm k&yacute; hợp đồng hoặc ho&agrave;n tất giao dịch. Đ&acirc;y l&agrave; những x&aacute;c nhận về sự thật li&ecirc;n quan đến t&agrave;i ch&iacute;nh, ph&aacute;p l&yacute;, vận h&agrave;nh, v&agrave; tu&acirc;n thủ quy định của c&ocirc;ng ty được mua lại. Điều khoản R&amp;Ws l&agrave; một c&ocirc;ng cụ phổ biến để giảm thiểu rủi ro từ c&aacute;c tranh chấp hậu M&amp;A. Bởi c&aacute;c điều khoản n&agrave;y buộc b&ecirc;n b&aacute;n bồi thường cho b&ecirc;n mua nếu ph&aacute;t hiện vi phạm cam kết sau giao dịch, chẳng hạn như nợ, nợ thuế ẩn, kiện tụng kh&ocirc;ng được tiết lộ, hoặc kh&ocirc;ng tu&acirc;n thủ quy định. Tuy nhi&ecirc;n, việc đưa c&aacute;c điều khoản n&agrave;y v&agrave;o hợp đồng như thế n&agrave;o để giảm thiểu c&aacute;c tranh chấp hậu giao dịch M&amp;A thường bị c&aacute;c b&ecirc;n trong giao dịch xem nhẹ. Để c&oacute; thể sử dụng R&amp;Ws một c&aacute;ch ch&iacute;nh x&aacute;c, hợp l&yacute; v&agrave; đảm bảo hiệu quả, doanh nghiệp cần lưu t&acirc;m đến những điểm như: (i) Đ&agrave;m ph&aacute;n R&amp;Ws một c&aacute;ch chi tiết, r&otilde; r&agrave;ng. B&ecirc;n mua cần y&ecirc;u cầu b&ecirc;n b&aacute;n liệt k&ecirc; R&amp;Ws cụ thể thay v&igrave; chung chung. C&aacute;c điều khoản n&agrave;y cần phải bao qu&aacute;t c&aacute;c kh&iacute;a cạnh quan trọng của c&ocirc;ng ty mục ti&ecirc;u, tr&aacute;nh bỏ s&oacute;t c&aacute;c kh&iacute;a cạnh dễ ph&aacute;t sinh rủi ro tiềm ẩn; (ii) Sử dụng kết quả thẩm định để định h&igrave;nh R&amp;Ws. Đảm bảo rằng c&aacute;c vấn đề tiềm ẩn được phản &aacute;nh một c&aacute;ch đầy đủ, chi tiết trong hợp đồng/thỏa thuận được k&yacute; kết giữa c&aacute;c b&ecirc;n. (iii) Kết nối R&amp;Ws với c&aacute;c điều khoản bồi thường một c&aacute;ch chặt chẽ, logic để đảm bảo b&ecirc;n mua được đền b&ugrave; nếu vi phạm xảy ra. Chẳng hạn như c&aacute;c b&ecirc;n c&oacute; thể quy định mức bồi thường tối đa v&agrave; tối thiểu trong hợp đồng, &ldquo;B&ecirc;n b&aacute;n bồi thường cho mọi vi phạm R&amp;W vượt qu&aacute; 500.000 đ&ocirc; la Mỹ, với tổng giới hạn 10% gi&aacute; mua&rdquo;. Hoặc giữ lại một phần tiền mua (v&iacute; dụ: từ 5-10%) trong t&agrave;i khoản k&yacute; quỹ (escrow account) để chi trả cho c&aacute;c vi phạm R&amp;W sau giao dịch.

Việc sử dụng điều khoản R&amp;Ws l&agrave; một chiến lược hết sức quan trọng v&agrave; cần thiết để đảm bảo sau khi giao dịch kết th&uacute;c rất nhiều năm m&agrave; doanh nghiệp vẫn được bảo vệ từ những rủi ro tồn tại trước thời điểm c&aacute;c b&ecirc;n thực hiện giao dịch. Tại Việt Nam, v&agrave;o năm 2019, việc Mondelez International AMEA Pte., Ltd y&ecirc;u cầu C&ocirc;ng ty Cổ phần Tập đo&agrave;n Kido bồi thường gần 15,4 tỉ đồng do c&ocirc;ng ty con trước đ&acirc;y của KIDO l&agrave; Mondelez Kinh Đ&ocirc; bị Cục thuế B&igrave;nh Dương phạt thuế(2) cho giao dịch M&amp;A giữa c&aacute;c b&ecirc;n đ&atilde; ho&agrave;n th&agrave;nh từ năm 2015 l&agrave; một minh chứng sống động cho t&iacute;nh hiệu quả v&agrave; sự quan trọng của điều khoản R&amp;Ws trong M&amp;A.

C&acirc;n nhắc c&aacute;c phương thức giải quyết tranh kh&aacute;c ngo&agrave;i t&ograve;a &aacute;n

Khi tranh chấp hậu M&amp;A kh&ocirc;ng thể tr&aacute;nh khỏi, doanh nghiệp n&ecirc;n c&acirc;n nhắc ưu ti&ecirc;n c&aacute;c phương thức giải quyết thay thế như trọng t&agrave;i v&agrave; h&ograve;a giải thay v&igrave; kiện tụng truyền thống tại t&ograve;a &aacute;n. Với c&aacute;c ưu điểm vượt trội như t&iacute;nh bảo mật cao, tốc độ xử l&yacute; nhanh, v&agrave; khả năng chọn trọng t&agrave;i vi&ecirc;n c&oacute; chuy&ecirc;n m&ocirc;n th&igrave; trọng t&agrave;i l&agrave; lựa chọn l&yacute; tưởng cho c&aacute;c tranh chấp xuy&ecirc;n bi&ecirc;n giới, cũng như c&aacute;c giao dịch lớn trong nước. Hay sự ph&ugrave; hợp của phương thức h&ograve;a giải với c&aacute;c tranh chấp nhỏ hơn, như bất đồng về earn-outs, h&ograve;a giải cho ph&eacute;p c&aacute;c b&ecirc;n tự thỏa thuận giải ph&aacute;p m&agrave; kh&ocirc;ng l&agrave;m tổn hại mối quan hệ kinh doanh th&igrave; chiến lược n&agrave;y kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; biện ph&aacute;p dự ph&ograve;ng m&agrave; c&ograve;n l&agrave; c&aacute;ch tiếp cận chủ động để quản l&yacute; tranh chấp nếu ch&uacute;ng xảy ra, đảm bảo doanh nghiệp duy tr&igrave; được sự ổn định sau M&amp;A.

C&aacute;c tranh chấp hậu M&amp;A như vụ việc giữa KIDO v&agrave; Nutifoods kh&ocirc;ng chỉ g&acirc;y thiệt hại t&agrave;i ch&iacute;nh m&agrave; c&ograve;n l&agrave;m gi&aacute;n đoạn chiến lược ph&aacute;t triển của doanh nghiệp. Một yếu tố sống c&ograve;n v&agrave; t&aacute;c động trực tiếp tới khả năng kinh doanh bền vững. V&igrave; vậy, bằng c&aacute;ch &aacute;p dụng linh hoạt v&agrave; hiệu quả c&aacute;c chiến lược ph&aacute;p l&yacute; tr&ecirc;n đ&acirc;y sẽ gi&uacute;p doanh nghiệp c&oacute; thể phần n&agrave;o x&acirc;y dựng một lộ tr&igrave;nh giao dịch an to&agrave;n để mở rộng c&aacute;c hoạt động kinh doanh từ c&aacute;c thương vụ M&amp;A. V&agrave; hơn hết với Việt Nam, nơi thị trường M&amp;A đang cho thấy những triển vọng to lớn nhưng hệ thống ph&aacute;p l&yacute; c&ograve;n nhiều th&aacute;ch thức, c&aacute;c chiến lược n&agrave;y c&agrave;ng trở n&ecirc;n quan trọng v&agrave; cần thiết với doanh nghiệp.

(*) C&ocirc;ng ty Luật TNHH HM&amp;P

(1) https://cafef.vn/kido-foods-tam-nop-50-ty-dam-bao-boi-thuong-thiet-hai-cho-kido-toa-go-lenh-cam-dung-thuong-hieu-celano-188250210223750053.chn, truy cập ng&agrave;y 5-4-2025

(2) https://baodautu.vn/mondelez-yeu-cau-kido-thanh-toan-hon-15-ty-dong-theo-hop-dong-chuyen-nhuong-d98009.html, truy cập ng&agrave;y 5-4-2025

Ls. Nguyễn Văn Ph&uacute;c

<a href="https://thesaigontimes.vn/tranh-tranh-chap-phap-ly-hau-giao-dich-ma-khong-kho/">Link gốc</a>