Thủy điện Bản Vẽ c&oacute; thể an to&agrave;n trước c&aacute;c cơn lũ lịch sử tần suất 5.000 năm kh&ocirc;ng? Nguy&ecirc;n Tổng gi&aacute;m đốc doanh nghiệp từng thiết kế Bản Vẽ giải đ&aacute;p một loạt c&acirc;u hỏi của Ph&aacute;p Luật TP.HCM.

Thủy điện Bản Vẽ, ph&iacute;a T&acirc;y Nghệ An vừa trải qua cơn lũ lịch sử v&agrave; đ&atilde; phải xin chế độ vận h&agrave;nh bất thường. Cơn lũ ấy, c&oacute; l&uacute;c lưu lượng nước về hồ cao hơn lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra, vốn x&aacute;c suất xảy ra l&agrave; 0,02%, tương đương tần suất 5.000 năm.

Vậy hiểu thế n&agrave;o về t&igrave;nh huống n&agrave;y của Bản Vẽ, cũng như c&aacute;c vấn đề an to&agrave;n hồ đập tr&ecirc;n cả nước? PLO đ&atilde; c&oacute; cuộc trao đổi với &ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn, nguy&ecirc;n Tổng Gi&aacute;m đốc C&ocirc;ng ty CP Tư vấn X&acirc;y dựng Điện 1 (PECC1) &ndash; đơn vị thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(94).png" style="height:434px; width:650px">

&Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn, nguy&ecirc;n Tổng Gi&aacute;m đốc C&ocirc;ng ty CP Tư vấn X&acirc;y dựng Điện 1 (PECC1) &ndash; đơn vị từng tư vấn thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ.

Lũ thiết kế l&agrave; g&igrave;?.

Ph&oacute;ng vi&ecirc;n: &Ocirc;ng giải th&iacute;ch cụ thể hơn về kh&aacute;i niệm lũ kiểm tra?

+ &Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn: Đ&acirc;y l&agrave; thuật ngữ sử dụng trong c&aacute;c c&ocirc;ng tr&igrave;nh hồ chứa, bao gồm hồ thủy điện nhưng trước khi n&oacute;i tới lũ kiểm tra th&igrave; phải hiểu về lũ thiết kế.

Chẳng hạn, một c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện được thiết kế để c&oacute; thể vận h&agrave;nh trong điều kiện lũ tần suất 1.000 năm th&igrave; lũ ấy gọi l&agrave; lũ thiết kế. Nghĩa l&agrave; c&ocirc;ng tr&igrave;nh vẫn hoạt động b&igrave;nh thường trong trường hợp xuất hiện lũ thiết kế.

Đồng thời, để đ&aacute;nh gi&aacute; hệ số an to&agrave;n th&igrave; khi lập dự &aacute;n đầu tư phải t&iacute;nh to&aacute;n lũ kiểm tra, với tần suất cao hơn lũ thiết kế. Chẳng hạn, như thủy điện Bản Vẽ, lũ kiểm tra l&agrave; 10.500 m&sup3;/s, x&aacute;c suất 0,02%, tương đương lũ tần suất 5.000 năm.

Với những c&ocirc;ng tr&igrave;nh đặc biệt như thủy điện Sơn La, lũ kiểm tra phải lấy ở mức cao nhất l&agrave; mức cực hạn. Tức l&agrave; mọi m&ocirc; h&igrave;nh, mọi sơ đồ t&iacute;nh to&aacute;n th&igrave; mức lũ ấy l&agrave; lớn nhất c&oacute; thể xảy ra.

Y&ecirc;u cầu đặt ra với c&ocirc;ng tr&igrave;nh l&agrave; khi xuất hiện lũ kiểm tra th&igrave; đập kh&ocirc;ng bị vỡ. C&oacute; thể phải dừng ph&aacute;t điện, gi&aacute;n đoạn một số hoạt động, xảy ra sạt lở chỗ n&agrave;y, chỗ kia nhưng kh&ocirc;ng được vỡ đập.

Việc x&aacute;c định lũ thiết kế, lũ kiểm tra như vậy phải tu&acirc;n thủ Quy chuẩn quốc gia về c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi, m&agrave; mới nhất l&agrave; được Bộ NN&amp;PTNT ban h&agrave;nh cuối năm 2022.

Lũ gầy, lũ b&eacute;o

. Theo th&ocirc;ng b&aacute;o của Genco1, đơn vị quản l&yacute; thủy điện Bản Vẽ, v&agrave;o l&uacute;c 2 giờ s&aacute;ng 23-7, lũ về hồ đạt đỉnh với lưu lượng 12.800 m3/s. Con số n&agrave;y cao hơn lũ kiểm tra&hellip;

+ Để thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi th&igrave; phải chọn m&ocirc; h&igrave;nh lũ bất lợi. C&ograve;n lũ xảy ra tr&ecirc;n thực tế c&oacute; thể lưu lượng rất lớn nhưng chưa chắc đ&atilde; bất lợi.

Chẳng hạn, lũ về hồ Bản Vẽ l&uacute;c ấy đạt đỉnh cao hơn lũ kiểm tra nhưng chỉ trong thời gian ngắn rồi giảm; tại thời điểm đ&oacute; mực nước trong hồ c&ograve;n thấp, vẫn c&ograve;n dung t&iacute;ch chống lũ, hoặc trạng th&aacute;i hồ vẫn tốt, chưa mở hết cửa xả...

Trong giới chuy&ecirc;n m&ocirc;n ch&uacute;ng t&ocirc;i hay n&oacute;i l&agrave; lũ gầy. Tức đỉnh lũ l&ecirc;n rất cao, nhọn nhưng xuống ngay th&igrave; kh&ocirc;ng lo bằng lũ b&eacute;o. Lũ b&eacute;o l&agrave; lưu lượng lớn, thời gian d&agrave;i, tạo ra tổng lượng lũ lớn mới th&aacute;ch thức.

. Với thủy điện Bản Vẽ, theo th&ocirc;ng tin được c&ocirc;ng bố th&igrave; mực nước lũ thiết kế l&agrave; 202,133 m&hellip;

+ Con số n&agrave;y chưa ch&iacute;nh x&aacute;c v&agrave; đầy đủ đ&acirc;u. Th&ocirc;ng số kỹ thuật được ph&ecirc; duyệt th&igrave; mực nước lũ thiết kế của hồ Bản Vẽ l&agrave; 202,23m, tương ứng với lưu lượng lũ thiết kế l&agrave; 7.770m3/s. Tức l&agrave; trong điều kiện đ&oacute;, đập xả lũ vẫn hoạt động b&igrave;nh thường, vẫn ph&aacute;t điện b&igrave;nh thường, an to&agrave;n.

. Khi lấy phương &aacute;n lũ thiết kế, lũ kiểm tra như vậy để l&agrave;m cơ sở triển khai c&aacute;c dự &aacute;n thủy điện th&igrave; c&oacute; đồng thời t&iacute;nh to&aacute;n c&aacute;c chỉ số về an to&agrave;n, tho&aacute;t lũ hạ du, ph&iacute;a sau đập kh&ocirc;ng?

+ Đương nhi&ecirc;n. Phải t&iacute;nh to&aacute;n lưu vực, khu vực c&oacute; khả năng ngập nước v&agrave; ch&iacute;nh quyền địa phương dưới hạ du phải phối hợp để cảnh b&aacute;o, tuy&ecirc;n truyền ph&ograve;ng ngừa rủi ro cho người d&acirc;n chứ.

Tuy nhi&ecirc;n, cần hiểu đ&uacute;ng đắn l&agrave; thủy điện kh&ocirc;ng g&acirc;y ra lũ. Mưa lũ l&agrave; hiện tượng thi&ecirc;n nhi&ecirc;n. Hồ thủy lợi n&oacute;i chung, trong đ&oacute; c&oacute; thủy điện kh&ocirc;ng l&agrave;m cho lũ nghi&ecirc;m trọng hơn. V&agrave; tr&ecirc;n thực tế, với những thủy điện lớn, c&oacute; hồ chứa lớn th&igrave; c&ograve;n c&oacute; dung t&iacute;ch cắt lũ.

Như t&igrave;nh huống của Bản Vẽ, tại thời điểm xuất hiện đỉnh lũ với lưu lượng đầu nguồn về tới 12.800 m3/s th&igrave; cả m&aacute;y ph&aacute;t, cả cửa xả chỉ xả 3.285 m3/s, tức cắt giảm đến 74% lưu lượng đỉnh lũ.

Theo c&aacute;c y&ecirc;u cầu ng&agrave;y c&agrave;ng cao hơn, với phương &aacute;n khẩn cấp, cơ quan quản l&yacute; c&ograve;n phải diễn to&aacute;n trận lũ ra tận cửa biển. Tức l&agrave; l&ecirc;n m&ocirc; h&igrave;nh thủy lực từ lũ đầu nguồn, qua c&aacute;c hồ chứa, c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện, xuống hạ du c&oacute; cư d&acirc;n sinh sống, l&agrave;m ăn, k&eacute;o d&agrave;i ra đến cửa biển xem trạng th&aacute;i thủy lực thế n&agrave;o. X&aacute;c định r&otilde; v&ugrave;ng n&agrave;o sẽ ngập, qu&aacute; tr&igrave;nh ngập sẽ diễn ra thế n&agrave;o, bao l&acirc;u&hellip; để c&oacute; phương &aacute;n ứng ph&oacute; ph&ugrave; hợp.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(93).png" style="height:483px; width:650px">

Mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường l&agrave; g&igrave;?

. Đ&atilde; t&iacute;nh to&aacute;n lũ thiết kế nhưng c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ c&ograve;n c&oacute; quy định mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường l&agrave; 200 m, thấp hơn mực nước lũ thiết kế. V&agrave; tr&ecirc;n thực tế, đ&atilde; c&oacute; l&uacute;c như 16 giờ 15 chiều 23-7, mực nước thượng lưu vượt qua ngưỡng n&agrave;y, đạt 200,45 m, so với 199,48 m l&uacute;c 7 giờ s&aacute;ng. Vậy c&oacute; thể hiểu thế n&agrave;o?

+ Như t&ocirc;i n&oacute;i ở tr&ecirc;n, c&ocirc;ng tr&igrave;nh được x&acirc;y dựng với y&ecirc;u cầu khi xuất hiện lũ thiết kế đi c&ugrave;ng với đ&oacute; l&agrave; mực nước thiết kế th&igrave; vẫn hoạt động b&igrave;nh thường. Nhưng người ta vẫn đưa ra mực nước tối ưu cho c&aacute;c mục ti&ecirc;u, gọi l&agrave; mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường, thấp hơn mực nước thiết kế. Đ&acirc;y l&agrave; mực nước trong l&ograve;ng hồ m&agrave; ở trạng th&aacute;i đ&oacute; th&igrave; tối ưu, kinh tế nhất, hiệu quả nhất cho tất cả c&aacute;c mục ti&ecirc;u, cả ph&aacute;t điện, cả thủy lợi chống hạn v&agrave; chống lũ.

Trong điều kiện thuận lợi nhất, c&aacute;c hồ thủy điện sẽ t&iacute;ch nước v&agrave; hoạt động ở mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường. V&agrave; th&ocirc;ng thường, đấy cũng l&agrave; cao độ của c&aacute;nh cửa van xả tr&agrave;n của hồ - tức l&agrave; nước nhiều hơn th&igrave; sẽ tự động tr&agrave;n qua đ&oacute;.

C&ograve;n khi chuẩn bị đ&oacute;n lũ th&igrave; t&ugrave;y dự b&aacute;o m&agrave; đơn vị vận h&agrave;nh c&oacute; thể chủ động giảm mực nước trong hồ s&acirc;u hơn theo quy tr&igrave;nh đ&atilde; được cơ quan quản l&yacute; ph&ecirc; duyệt.

Ch&uacute;ng ta khi nghe th&ocirc;ng b&aacute;o thủy điện H&ograve;a B&igrave;nh xả lũ th&igrave; đ&oacute; ch&iacute;nh l&agrave; mở cửa xả để chủ động giảm mực nước trong hồ để đ&oacute;n lũ. Như hồ H&ograve;a B&igrave;nh, cho đến giờ, chức năng số một vẫn l&agrave; chống lũ cho hạ du, số hai l&agrave; chống hạn, c&ograve;n chức năng ph&aacute;t điện chỉ đứng thứ ba.

Với t&iacute;nh chất như vậy, mực nước thượng lưu tr&ecirc;n thực tế c&oacute; thể thấp hơn hoặc cao hơn mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường, vốn l&agrave; mốc cố định.

. Th&aacute;ng 9 năm ngo&aacute;i, thủy điện Th&aacute;c B&agrave; đ&atilde; xuất hiện t&igrave;nh huống l&agrave; mưa lũ đầu nguồn l&ecirc;n mức lịch sử, mực nước l&ograve;ng hồ d&acirc;ng cao, cơ quan quản l&yacute; đ&atilde; phải t&iacute;nh đến phương &aacute;n ph&aacute; đập phụ. Vậy so s&aacute;nh với thủy điện Bản Vẽ th&igrave; thế n&agrave;o?

+ T&ocirc;i c&oacute; t&igrave;m hiểu th&igrave; thời điểm đ&oacute;, thủy điện Th&aacute;c B&agrave; mới xả lũ với lưu lượng 5.400m3/s, so với mức xả lũ kiểm tra l&agrave; 5.800m3/s.

Bất cứ c&ocirc;ng tr&igrave;nh hồ chứa n&agrave;o cũng vậy, đều c&oacute; khả năng xả tối đa bằng lưu lượng lũ kiểm tra, tức kh&ocirc;ng để lũ tr&agrave;n qua đỉnh đập. Bởi nước tr&agrave;n qua đỉnh đập l&agrave; nguy cơ vỡ đập mất kiểm so&aacute;t.

Những c&oacute; lẽ l&uacute;c đấy mưa lũ đầu nguồn Th&aacute;c B&agrave; mạnh qu&aacute;, nước trong l&ograve;ng hồ d&acirc;ng nhanh n&ecirc;n cơ quan chức năng phải chủ động l&ecirc;n kế hoạch ph&ograve;ng ngừa cho t&igrave;nh huống xấu nhất.

Tức l&agrave; chọn vị tr&iacute; đập phụ ph&ugrave; hợp, nơi m&agrave; nếu ph&aacute; đập, xả lũ th&igrave; thiệt hại thấp nhất, đồng thời chủ động sơ t&aacute;n d&acirc;n, t&agrave;i sản sẵn s&agrave;ng cho t&igrave;nh huống xả lũ. D&ugrave; kế hoạch như vậy nhưng diễn biến thời tiết sau đ&oacute; cải thiện n&ecirc;n kh&ocirc;ng phải triển khai.

C&ograve;n so s&aacute;nh th&igrave; hồ Th&aacute;c B&agrave; c&oacute; nhiều đập phụ, tới 15 đoạn. Nhiều đập phụ th&igrave; rủi ro an to&agrave;n l&agrave; cao hơn. Hồ Bản Vẽ kh&ocirc;ng c&oacute; đập phụ.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(92).png" style="height:391px; width:650px">

&Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn trong một hội thảo về quản l&yacute; an to&agrave;n đập.

Xả lũ vượt kiểm tra với những hồ, đập kiểu cũ

. Nước ta c&oacute; nhiều hồ chứa, đập ngăn nước được đầu tư x&acirc;y dựng từ nhiều năm trước, khi m&agrave; ti&ecirc;u chuẩn an to&agrave;n c&ograve;n chưa cao. Vậy c&oacute; giải ph&aacute;p n&agrave;o để khắc phục?

+ Thời n&agrave;o cũng vậy, đều phải đ&aacute;p ứng c&aacute;c y&ecirc;u cầu về lũ thiết kế, lũ kiểm tra. Nhưng đ&uacute;ng l&agrave; ng&agrave;y trước, ta chưa c&oacute; điều kiện n&ecirc;n th&ocirc;ng số lũ kiểm tra c&oacute; thể thấp, dẫn tới hệ số an to&agrave;n hồ đập thấp. Để khắc phục, quy chuẩn quốc gia mới về c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi đ&atilde; bổ sung th&ecirc;m y&ecirc;u cầu xả lũ vượt kiểm tra. Tức l&agrave; đưa ra c&aacute;c m&ocirc; h&igrave;nh t&iacute;nh to&aacute;n với y&ecirc;u cầu xả lũ cao hơn mức lũ kiểm tra của c&ocirc;ng tr&igrave;nh ấy.

C&aacute;c c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi cũ đến kỳ kiểm định sẽ đưa v&agrave;o chạy m&ocirc; h&igrave;nh theo y&ecirc;u cầu cao hơn. Nếu kh&ocirc;ng đạt sẽ phải gia cố, cải tạo&hellip;

Về an to&agrave;n hồ đập th&igrave; giờ c&ograve;n c&oacute; những y&ecirc;u cầu cao hơn, chẳng hạn phải thiết lập hệ thống quan trắc đường &aacute;p lực trong th&acirc;n đập. Qua đ&oacute; gi&aacute;m s&aacute;t trạng th&aacute;i sức khỏe thực, an to&agrave;n trực tiếp của đập. Giới vận h&agrave;nh chuy&ecirc;n m&ocirc;n lu&ocirc;n phải theo d&otilde;i dữ liệu từ hệ thống quan trắc n&agrave;y.

. Xin cảm ơn &ocirc;ng.

<a href="https://plo.vn/thuy-dien-ban-ve-va-van-de-an-toan-cua-cac-ho-dap-tren-ca-nuoc-post862025.html">Link gốc</a>

Thủy điện Bản Vẽ có thể an toàn trước các cơn lũ lịch sử tần suất 5.000 năm không? Nguyên Tổng giám đốc doanh nghiệp từng thiết kế Bản Vẽ giải đáp một loạt câu hỏi của Pháp Luật TP.HCM.

Thủy điện Bản Vẽ c&oacute; thể an to&agrave;n trước c&aacute;c cơn lũ lịch sử tần suất 5.000 năm kh&ocirc;ng? Nguy&ecirc;n Tổng gi&aacute;m đốc doanh nghiệp từng thiết kế Bản Vẽ giải đ&aacute;p một loạt c&acirc;u hỏi của Ph&aacute;p Luật TP.HCM.

Thủy điện Bản Vẽ, ph&iacute;a T&acirc;y Nghệ An vừa trải qua cơn lũ lịch sử v&agrave; đ&atilde; phải xin chế độ vận h&agrave;nh bất thường. Cơn lũ ấy, c&oacute; l&uacute;c lưu lượng nước về hồ cao hơn lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra, vốn x&aacute;c suất xảy ra l&agrave; 0,02%, tương đương tần suất 5.000 năm.

Vậy hiểu thế n&agrave;o về t&igrave;nh huống n&agrave;y của Bản Vẽ, cũng như c&aacute;c vấn đề an to&agrave;n hồ đập tr&ecirc;n cả nước? PLO đ&atilde; c&oacute; cuộc trao đổi với &ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn, nguy&ecirc;n Tổng Gi&aacute;m đốc C&ocirc;ng ty CP Tư vấn X&acirc;y dựng Điện 1 (PECC1) &ndash; đơn vị thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(94).png" style="height:434px; width:650px" />

&Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn, nguy&ecirc;n Tổng Gi&aacute;m đốc C&ocirc;ng ty CP Tư vấn X&acirc;y dựng Điện 1 (PECC1) &ndash; đơn vị từng tư vấn thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ.

Lũ thiết kế l&agrave; g&igrave;?.

Ph&oacute;ng vi&ecirc;n: &Ocirc;ng giải th&iacute;ch cụ thể hơn về kh&aacute;i niệm lũ kiểm tra?

+ &Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn: Đ&acirc;y l&agrave; thuật ngữ sử dụng trong c&aacute;c c&ocirc;ng tr&igrave;nh hồ chứa, bao gồm hồ thủy điện nhưng trước khi n&oacute;i tới lũ kiểm tra th&igrave; phải hiểu về lũ thiết kế.

Chẳng hạn, một c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện được thiết kế để c&oacute; thể vận h&agrave;nh trong điều kiện lũ tần suất 1.000 năm th&igrave; lũ ấy gọi l&agrave; lũ thiết kế. Nghĩa l&agrave; c&ocirc;ng tr&igrave;nh vẫn hoạt động b&igrave;nh thường trong trường hợp xuất hiện lũ thiết kế.

Đồng thời, để đ&aacute;nh gi&aacute; hệ số an to&agrave;n th&igrave; khi lập dự &aacute;n đầu tư phải t&iacute;nh to&aacute;n lũ kiểm tra, với tần suất cao hơn lũ thiết kế. Chẳng hạn, như thủy điện Bản Vẽ, lũ kiểm tra l&agrave; 10.500 m&sup3;/s, x&aacute;c suất 0,02%, tương đương lũ tần suất 5.000 năm.

Với những c&ocirc;ng tr&igrave;nh đặc biệt như thủy điện Sơn La, lũ kiểm tra phải lấy ở mức cao nhất l&agrave; mức cực hạn. Tức l&agrave; mọi m&ocirc; h&igrave;nh, mọi sơ đồ t&iacute;nh to&aacute;n th&igrave; mức lũ ấy l&agrave; lớn nhất c&oacute; thể xảy ra.

Y&ecirc;u cầu đặt ra với c&ocirc;ng tr&igrave;nh l&agrave; khi xuất hiện lũ kiểm tra th&igrave; đập kh&ocirc;ng bị vỡ. C&oacute; thể phải dừng ph&aacute;t điện, gi&aacute;n đoạn một số hoạt động, xảy ra sạt lở chỗ n&agrave;y, chỗ kia nhưng kh&ocirc;ng được vỡ đập.

Việc x&aacute;c định lũ thiết kế, lũ kiểm tra như vậy phải tu&acirc;n thủ Quy chuẩn quốc gia về c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi, m&agrave; mới nhất l&agrave; được Bộ NN&amp;PTNT ban h&agrave;nh cuối năm 2022.

Lũ gầy, lũ b&eacute;o

. Theo th&ocirc;ng b&aacute;o của Genco1, đơn vị quản l&yacute; thủy điện Bản Vẽ, v&agrave;o l&uacute;c 2 giờ s&aacute;ng 23-7, lũ về hồ đạt đỉnh với lưu lượng 12.800 m3/s. Con số n&agrave;y cao hơn lũ kiểm tra&hellip;

+ Để thiết kế c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi th&igrave; phải chọn m&ocirc; h&igrave;nh lũ bất lợi. C&ograve;n lũ xảy ra tr&ecirc;n thực tế c&oacute; thể lưu lượng rất lớn nhưng chưa chắc đ&atilde; bất lợi.

Chẳng hạn, lũ về hồ Bản Vẽ l&uacute;c ấy đạt đỉnh cao hơn lũ kiểm tra nhưng chỉ trong thời gian ngắn rồi giảm; tại thời điểm đ&oacute; mực nước trong hồ c&ograve;n thấp, vẫn c&ograve;n dung t&iacute;ch chống lũ, hoặc trạng th&aacute;i hồ vẫn tốt, chưa mở hết cửa xả...

Trong giới chuy&ecirc;n m&ocirc;n ch&uacute;ng t&ocirc;i hay n&oacute;i l&agrave; lũ gầy. Tức đỉnh lũ l&ecirc;n rất cao, nhọn nhưng xuống ngay th&igrave; kh&ocirc;ng lo bằng lũ b&eacute;o. Lũ b&eacute;o l&agrave; lưu lượng lớn, thời gian d&agrave;i, tạo ra tổng lượng lũ lớn mới th&aacute;ch thức.

. Với thủy điện Bản Vẽ, theo th&ocirc;ng tin được c&ocirc;ng bố th&igrave; mực nước lũ thiết kế l&agrave; 202,133 m&hellip;

+ Con số n&agrave;y chưa ch&iacute;nh x&aacute;c v&agrave; đầy đủ đ&acirc;u. Th&ocirc;ng số kỹ thuật được ph&ecirc; duyệt th&igrave; mực nước lũ thiết kế của hồ Bản Vẽ l&agrave; 202,23m, tương ứng với lưu lượng lũ thiết kế l&agrave; 7.770m3/s. Tức l&agrave; trong điều kiện đ&oacute;, đập xả lũ vẫn hoạt động b&igrave;nh thường, vẫn ph&aacute;t điện b&igrave;nh thường, an to&agrave;n.

. Khi lấy phương &aacute;n lũ thiết kế, lũ kiểm tra như vậy để l&agrave;m cơ sở triển khai c&aacute;c dự &aacute;n thủy điện th&igrave; c&oacute; đồng thời t&iacute;nh to&aacute;n c&aacute;c chỉ số về an to&agrave;n, tho&aacute;t lũ hạ du, ph&iacute;a sau đập kh&ocirc;ng?

+ Đương nhi&ecirc;n. Phải t&iacute;nh to&aacute;n lưu vực, khu vực c&oacute; khả năng ngập nước v&agrave; ch&iacute;nh quyền địa phương dưới hạ du phải phối hợp để cảnh b&aacute;o, tuy&ecirc;n truyền ph&ograve;ng ngừa rủi ro cho người d&acirc;n chứ.

Tuy nhi&ecirc;n, cần hiểu đ&uacute;ng đắn l&agrave; thủy điện kh&ocirc;ng g&acirc;y ra lũ. Mưa lũ l&agrave; hiện tượng thi&ecirc;n nhi&ecirc;n. Hồ thủy lợi n&oacute;i chung, trong đ&oacute; c&oacute; thủy điện kh&ocirc;ng l&agrave;m cho lũ nghi&ecirc;m trọng hơn. V&agrave; tr&ecirc;n thực tế, với những thủy điện lớn, c&oacute; hồ chứa lớn th&igrave; c&ograve;n c&oacute; dung t&iacute;ch cắt lũ.

Như t&igrave;nh huống của Bản Vẽ, tại thời điểm xuất hiện đỉnh lũ với lưu lượng đầu nguồn về tới 12.800 m3/s th&igrave; cả m&aacute;y ph&aacute;t, cả cửa xả chỉ xả 3.285 m3/s, tức cắt giảm đến 74% lưu lượng đỉnh lũ.

Theo c&aacute;c y&ecirc;u cầu ng&agrave;y c&agrave;ng cao hơn, với phương &aacute;n khẩn cấp, cơ quan quản l&yacute; c&ograve;n phải diễn to&aacute;n trận lũ ra tận cửa biển. Tức l&agrave; l&ecirc;n m&ocirc; h&igrave;nh thủy lực từ lũ đầu nguồn, qua c&aacute;c hồ chứa, c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện, xuống hạ du c&oacute; cư d&acirc;n sinh sống, l&agrave;m ăn, k&eacute;o d&agrave;i ra đến cửa biển xem trạng th&aacute;i thủy lực thế n&agrave;o. X&aacute;c định r&otilde; v&ugrave;ng n&agrave;o sẽ ngập, qu&aacute; tr&igrave;nh ngập sẽ diễn ra thế n&agrave;o, bao l&acirc;u&hellip; để c&oacute; phương &aacute;n ứng ph&oacute; ph&ugrave; hợp.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(93).png" style="height:483px; width:650px" />

Mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường l&agrave; g&igrave;?

. Đ&atilde; t&iacute;nh to&aacute;n lũ thiết kế nhưng c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy điện Bản Vẽ c&ograve;n c&oacute; quy định mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường l&agrave; 200 m, thấp hơn mực nước lũ thiết kế. V&agrave; tr&ecirc;n thực tế, đ&atilde; c&oacute; l&uacute;c như 16 giờ 15 chiều 23-7, mực nước thượng lưu vượt qua ngưỡng n&agrave;y, đạt 200,45 m, so với 199,48 m l&uacute;c 7 giờ s&aacute;ng. Vậy c&oacute; thể hiểu thế n&agrave;o?

+ Như t&ocirc;i n&oacute;i ở tr&ecirc;n, c&ocirc;ng tr&igrave;nh được x&acirc;y dựng với y&ecirc;u cầu khi xuất hiện lũ thiết kế đi c&ugrave;ng với đ&oacute; l&agrave; mực nước thiết kế th&igrave; vẫn hoạt động b&igrave;nh thường. Nhưng người ta vẫn đưa ra mực nước tối ưu cho c&aacute;c mục ti&ecirc;u, gọi l&agrave; mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường, thấp hơn mực nước thiết kế. Đ&acirc;y l&agrave; mực nước trong l&ograve;ng hồ m&agrave; ở trạng th&aacute;i đ&oacute; th&igrave; tối ưu, kinh tế nhất, hiệu quả nhất cho tất cả c&aacute;c mục ti&ecirc;u, cả ph&aacute;t điện, cả thủy lợi chống hạn v&agrave; chống lũ.

Trong điều kiện thuận lợi nhất, c&aacute;c hồ thủy điện sẽ t&iacute;ch nước v&agrave; hoạt động ở mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường. V&agrave; th&ocirc;ng thường, đấy cũng l&agrave; cao độ của c&aacute;nh cửa van xả tr&agrave;n của hồ - tức l&agrave; nước nhiều hơn th&igrave; sẽ tự động tr&agrave;n qua đ&oacute;.

C&ograve;n khi chuẩn bị đ&oacute;n lũ th&igrave; t&ugrave;y dự b&aacute;o m&agrave; đơn vị vận h&agrave;nh c&oacute; thể chủ động giảm mực nước trong hồ s&acirc;u hơn theo quy tr&igrave;nh đ&atilde; được cơ quan quản l&yacute; ph&ecirc; duyệt.

Ch&uacute;ng ta khi nghe th&ocirc;ng b&aacute;o thủy điện H&ograve;a B&igrave;nh xả lũ th&igrave; đ&oacute; ch&iacute;nh l&agrave; mở cửa xả để chủ động giảm mực nước trong hồ để đ&oacute;n lũ. Như hồ H&ograve;a B&igrave;nh, cho đến giờ, chức năng số một vẫn l&agrave; chống lũ cho hạ du, số hai l&agrave; chống hạn, c&ograve;n chức năng ph&aacute;t điện chỉ đứng thứ ba.

Với t&iacute;nh chất như vậy, mực nước thượng lưu tr&ecirc;n thực tế c&oacute; thể thấp hơn hoặc cao hơn mực nước d&acirc;ng b&igrave;nh thường, vốn l&agrave; mốc cố định.

. Th&aacute;ng 9 năm ngo&aacute;i, thủy điện Th&aacute;c B&agrave; đ&atilde; xuất hiện t&igrave;nh huống l&agrave; mưa lũ đầu nguồn l&ecirc;n mức lịch sử, mực nước l&ograve;ng hồ d&acirc;ng cao, cơ quan quản l&yacute; đ&atilde; phải t&iacute;nh đến phương &aacute;n ph&aacute; đập phụ. Vậy so s&aacute;nh với thủy điện Bản Vẽ th&igrave; thế n&agrave;o?

+ T&ocirc;i c&oacute; t&igrave;m hiểu th&igrave; thời điểm đ&oacute;, thủy điện Th&aacute;c B&agrave; mới xả lũ với lưu lượng 5.400m3/s, so với mức xả lũ kiểm tra l&agrave; 5.800m3/s.

Bất cứ c&ocirc;ng tr&igrave;nh hồ chứa n&agrave;o cũng vậy, đều c&oacute; khả năng xả tối đa bằng lưu lượng lũ kiểm tra, tức kh&ocirc;ng để lũ tr&agrave;n qua đỉnh đập. Bởi nước tr&agrave;n qua đỉnh đập l&agrave; nguy cơ vỡ đập mất kiểm so&aacute;t.

Những c&oacute; lẽ l&uacute;c đấy mưa lũ đầu nguồn Th&aacute;c B&agrave; mạnh qu&aacute;, nước trong l&ograve;ng hồ d&acirc;ng nhanh n&ecirc;n cơ quan chức năng phải chủ động l&ecirc;n kế hoạch ph&ograve;ng ngừa cho t&igrave;nh huống xấu nhất.

Tức l&agrave; chọn vị tr&iacute; đập phụ ph&ugrave; hợp, nơi m&agrave; nếu ph&aacute; đập, xả lũ th&igrave; thiệt hại thấp nhất, đồng thời chủ động sơ t&aacute;n d&acirc;n, t&agrave;i sản sẵn s&agrave;ng cho t&igrave;nh huống xả lũ. D&ugrave; kế hoạch như vậy nhưng diễn biến thời tiết sau đ&oacute; cải thiện n&ecirc;n kh&ocirc;ng phải triển khai.

C&ograve;n so s&aacute;nh th&igrave; hồ Th&aacute;c B&agrave; c&oacute; nhiều đập phụ, tới 15 đoạn. Nhiều đập phụ th&igrave; rủi ro an to&agrave;n l&agrave; cao hơn. Hồ Bản Vẽ kh&ocirc;ng c&oacute; đập phụ.

<img src="https://static.fireant.vn/Upload/20250724/images/image(92).png" style="height:391px; width:650px" />

&Ocirc;ng Nguyễn T&agrave;i Sơn trong một hội thảo về quản l&yacute; an to&agrave;n đập.

Xả lũ vượt kiểm tra với những hồ, đập kiểu cũ

. Nước ta c&oacute; nhiều hồ chứa, đập ngăn nước được đầu tư x&acirc;y dựng từ nhiều năm trước, khi m&agrave; ti&ecirc;u chuẩn an to&agrave;n c&ograve;n chưa cao. Vậy c&oacute; giải ph&aacute;p n&agrave;o để khắc phục?

+ Thời n&agrave;o cũng vậy, đều phải đ&aacute;p ứng c&aacute;c y&ecirc;u cầu về lũ thiết kế, lũ kiểm tra. Nhưng đ&uacute;ng l&agrave; ng&agrave;y trước, ta chưa c&oacute; điều kiện n&ecirc;n th&ocirc;ng số lũ kiểm tra c&oacute; thể thấp, dẫn tới hệ số an to&agrave;n hồ đập thấp. Để khắc phục, quy chuẩn quốc gia mới về c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi đ&atilde; bổ sung th&ecirc;m y&ecirc;u cầu xả lũ vượt kiểm tra. Tức l&agrave; đưa ra c&aacute;c m&ocirc; h&igrave;nh t&iacute;nh to&aacute;n với y&ecirc;u cầu xả lũ cao hơn mức lũ kiểm tra của c&ocirc;ng tr&igrave;nh ấy.

C&aacute;c c&ocirc;ng tr&igrave;nh thủy lợi cũ đến kỳ kiểm định sẽ đưa v&agrave;o chạy m&ocirc; h&igrave;nh theo y&ecirc;u cầu cao hơn. Nếu kh&ocirc;ng đạt sẽ phải gia cố, cải tạo&hellip;

Về an to&agrave;n hồ đập th&igrave; giờ c&ograve;n c&oacute; những y&ecirc;u cầu cao hơn, chẳng hạn phải thiết lập hệ thống quan trắc đường &aacute;p lực trong th&acirc;n đập. Qua đ&oacute; gi&aacute;m s&aacute;t trạng th&aacute;i sức khỏe thực, an to&agrave;n trực tiếp của đập. Giới vận h&agrave;nh chuy&ecirc;n m&ocirc;n lu&ocirc;n phải theo d&otilde;i dữ liệu từ hệ thống quan trắc n&agrave;y.

. Xin cảm ơn &ocirc;ng.

<a href="https://plo.vn/thuy-dien-ban-ve-va-van-de-an-toan-cua-cac-ho-dap-tren-ca-nuoc-post862025.html">Link gốc</a>