Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi mạnh mẽ - từ chuyển dịch chuỗi cung ứng, chuyển đổi số cho đến các cam kết về tăng trưởng xanh - Việt Nam đang tái định vị chiến lược, hướng đến thu hút nguồn vốn FDI chất lượng và giá trị hơn.
(Ảnh minh họa)
Sau gần 4 thập kỷ đổi mới, Việt Nam đang là “điểm sáng” về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn tăng tốc chuyển đổi mô hình tăng trưởng, các khu công nghệ cao và khu công nghệ nghiệp đang được kỳ vọng trở thành “đầu tàu” thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Những chuyển đổi mạnh mẽ này cũng đang mở ra cơ hội lịch sử để Việt Nam đón nhận làn sóng FDI thế hệ mới, đặc biệt là từ các tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ xanh, sản xuất thông minh, trung hòa carbon và các chuỗi cung ứng mang tính chiến lược.
Việt Nam đã và đang có những đổi mới về chính sách để tăng cường thu hút và cải thiện chất lượng vốn đầu tư nước ngoài. Chẳng hạn, lần đầu tiên sau hơn 30 năm mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 50-NQ/TW (năm 2019) về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030.
Số liệu tổng hợp từ báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính)
Hiện Bộ Tài chính đang triển khai rà soát và xây dựng Đề án phát triển kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, góp phần hoàn thiện các cơ chế và chính sách đột phá, cạnh tranh để thu hút dòng vốn FDI mới vào Việt Nam. Đây được xem là chìa khóa để Việt Nam hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Dự thảo Luật Công nghệ cao sửa đổi cũng đang được Chính phủ trình Quốc hội, với nhiều điểm ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng và từ quỹ hỗ trợ đầu tư… để tạo hành lang pháp lý minh bạch, ổn định và hấp dẫn cho đầu tư, sản xuất - kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ cao; đặc biệt là thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW nhằm tạo đột phá trong phát triển công nghệ cao, nhất là trong một số lĩnh vực công nghệ chiến lược.
Chuyển hướng chiến lược thu hút dòng vốn chất lượng
Tại diễn đàn “Hoàn thiện chính sách thu hút làn sóng FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp” diễn ra vào cuối tháng 11/2025, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khẳng định, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển dịch chuỗi cung ứng, việc thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới vào Việt Nam đóng vai trò chiến lược trong nâng cao chất lượng tăng trưởng và thúc đẩy phát triển bền vững.
“FDI thế hệ mới không chỉ hướng đến lợi nhuận mà còn đề cao các tiêu chuẩn về công nghệ cao, chuyển giao tri thức, phát triển xanh, quản trị doanh nghiệp, trách nhiệm xã hội và lao động bền vững”, ông Phòng nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương. (Ảnh: Diễn đàn doanh nghiệp)
Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho biết, sau gần 40 năm đổi mới, khu vực FDI đã thực hiện sứ mệnh quan trọng, đưa Việt Nam tham gia rộng hơn, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu, đóng góp đáng kể vào GDP, vốn đầu tư, sản xuất công nghiệp, xuất khẩu và việc làm.
Tính đến nay, FDI đóng góp trên 20% GDP; 15-18% tổng vốn đầu tư xã hội; 25-28% tổng thu ngân sách; hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu và trên 50% sản lượng công nghiệp. Riêng trong giai đoạn 2021–2025, tổng FDI thực hiện đạt hơn 158 tỷ USD, vượt mục tiêu 100–150 tỷ USD đề ra trong Nghị quyết 50-NQ/TW. Đặc biệt, khu vực này còn đang tạo ra hơn 5,1 triệu việc làm.
Trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã thu hút 31,52 tỷ USD vốn FDI đăng ký, tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước; giải ngân đạt 21,3 tỷ USD, mức cao nhất trong 5 năm, tập trung lớn nhất trong lĩnh vực chế biến, chế tạo.
Trong những con số ấn tượng trên, khu công nghiệp (KCN) là “điểm đến” của phần lớn dòng vốn FDI. Mỗi năm, FDI vào KCN và khu kinh tế chiếm khoảng 40% tổng vốn FDI tăng thêm và đang gia tăng liên tục. Mô hình KCN thế hệ mới – từ KCN đô thị, KCN sinh thái cho đến khu công nghệ cao – đã trở thành hạt nhân trong củng cố năng lực sản xuất, xuất khẩu và tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Có thể thấy, Việt Nam đang trở thành trung tâm dịch chuyển chuỗi cung ứng mới trong lĩnh vực chế biến chế tạo, điện tử, năng lượng và dịch vụ công nghiệp. Đặc biệt, các cam kết xanh, chuyển đổi số, logistics thông minh đang mở ra cuộc cạnh tranh thế hệ mới giữa các quốc gia thu hút FDI. Điều này đặt ra yêu cầu Việt Nam phải chuyển hướng chiến lược nhằm thu hút những dòng vốn chất lượng, giá trị cao thay vì số lượng đơn thuần.
Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Đức Hiển, Việt Nam cũng cần cải thiện những hạn chế trong thu hút vốn FDI như đóng góp của khu vực FDI trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội còn tương đối khiêm tốn và có xu hướng giảm từ 17,9% năm 2018, xuống còn 16,5% năm 2024. Lợi thế chi phí thấp/lao động giá rẻ dần mất vị thế cạnh tranh; chất lượng vốn FDI và tính lan tỏa còn thấp. Liên kết giữa khối doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước yếu; tỷ lệ nội địa hóa của doanh nghiệp FDI ở mức thấp (chỉ khoảng 20-25%)…
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp FDI vẫn tập trung vào lắp ráp, thâm dụng lao động, ít chuyển giao tri thức và công nghệ nguồn. Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI trong xuất khẩu và chuỗi cung ứng. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải thúc đẩy năng lực tự chủ sản xuất, tăng hàm lượng giá trị nội địa và xây dựng chuỗi cung ứng riêng trong nước.
Mở khóa làn sóng FDI thế hệ mới
Theo các chuyên gia, chiến lược thu hút FDI không chỉ phục vụ mục đích thu hút vốn, mà còn hướng đến xây dựng hệ sinh thái toàn diện, kết nối FDI với khu vực doanh nghiệp trong nước, dần làm chủ công nghệ và chiếm lĩnh các vị trí quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Trên thực tế, Việt Nam đã và đang trở thành điểm đến của nhiều tập đoàn, công ty lớn trong các lĩnh vực công nghiệp chế biến chế tạo, điện tử, năng lượng, dịch vụ.
Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới đang thay đổi mạnh mẽ - từ chuyển dịch chuỗi cung ứng, chuyển đổi số cho đến các cam kết về tăng trưởng xanh - Việt Nam đang tái định vị chiến lược, hướng đến thu hút nguồn vốn FDI chất lượng và giá trị hơn.
Việc hàng loạt tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Samsung, Foxconn, Amkor, HanaMicron và gần đây là NVIDIA, Qualcomm… đầu tư các dự án quy mô lớn tại Việt Nam đã góp phần quan trọng đưa Việt Nam dần chuyển mình từ một công xưởng giá rẻ thành điểm đến của dòng vốn chất lượng, có giá trị gia tăng cao và mang tính bền vững.
Từ khi các dự án quy mô lớn trong lĩnh vực điện tử, công nghệ cao đi vào hoạt động, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng. Kể từ đầu năm tới giữa tháng 11/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu của các mặt hàng điện tử, linh kiện; điện thoại; máy ảnh, máy quay phim; máy móc, thiết bị và phụ tùng khác đã lên tới gần 200 tỷ USD, chiếm gần 49% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Samsung, Foxconn, Qualcomm… đã đầu tư các dự án quy mô lớn tại Việt Nam
Không chỉ là kim ngạch xuất khẩu cao, các chuyên gia và các tổ chức nước ngoài đã nhấn mạnh về sự “nâng chất” của nền kinh tế, khi mà Việt Nam đã bước lên nấc thang cao hơn của chuỗi giá trị toàn cầu. Đóng góp lớn cho sự dịch chuyển mạnh mẽ này chính là các dự án FDI công nghệ cao.
Việt Nam giờ đây cũng đang trở thành tâm điểm của chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là trong các lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI)… Đồng thời, tiếp tục xây dựng thể chế, chính sách để thu hút FDI trong các lĩnh vực công nghiệp tiên phong.
Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng từng khẳng định rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi có ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ với những đột phá vượt bậc về AI, công nghệ bán dẫn, sinh học, năng lượng tái tạo, công nghệ lượng tử và dữ liệu lớn - những yếu tố đang tái định hình chuỗi giá trị toàn cầu và làm thay đổi sâu sắc cấu trúc các nền kinh tế.
Theo Phó Thủ tướng, Việt Nam xác định cần tập trung tận dụng tối đa cơ hội để phát triển nhanh, đột phá dựa trên tri thức, khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045.
Đặc biệt, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để Việt Nam phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
