Một lời cảm ơn đặc biệt đến Kevin Lee, Giám đốc Kinh doanh của Gate, vì đã chia sẻ góc nhìn của mình về lợi ích thực tiễn và sự phức tạp của L2s. Chúng tôi cũng biết ơn Eowyn Chen, CEO của Trust Wallet, vì tầm nhìn của cô về việc trừu tượng hóa sự phân mảnh để cải thiện trải nghiệm người dùng, và Jeff Ko, Trưởng phòng Nghiên cứu tại CoinEx, vì phân tích của ông về thách thức thanh khoản. Cuối cùng, chúng tôi đánh giá cao những đóng góp của Monty Metzger, CEO & Nhà sáng lập LCX, và Griffin Ardern, Trưởng phòng Nghiên cứu & Bàn Tùy chọn của BloFin, những người đã cung cấp cái nhìn toàn diện về con đường hướng tới một tương lai Web3 tập trung vào người dùng hơn.

Hệ sinh thái blockchain đã đạt đến một điểm bùng phát. Từng là một ý tưởng đơn nhất, giờ đây nó đã phân tách thành một dải ngân hà phức tạp và sống động của các mạng lưới, mỗi mạng có mục đích, tốc độ và chi phí riêng. Trong khi vài năm trước, cuộc tranh luận là về chuỗi nào sẽ thống trị tất cả, thì cuộc trò chuyện ngày nay tinh tế hơn nhiều. Sự tập trung đã chuyển từ một giải pháp toàn diện duy nhất sang một tương lai của các mạng lưới kết nối với nhau, chủ yếu được thúc đẩy bởi sự phát triển của các giải pháp Layer 2 (L2) và các giao thức cross-chain. Câu hỏi quan trọng không còn là liệu những giải pháp này có định hình lại bối cảnh hay không, mà là chúng sẽ làm điều đó như thế nào mà không làm người dùng choáng ngợp.

Sự trỗi dậy của Layer 2: Thành công trong mở rộng, nhưng với cái giá nào?

Nhìn thoáng qua, lợi ích của Layer 2s thật đáng kinh ngạc. Chúng ra đời từ nhu cầu, là phản ứng trực tiếp với vấn đề mở rộng của các mạng lớn như Ethereum. Mạng chính Ethereum, dù phi tập trung và an toàn, có thông lượng giới hạn khoảng 15 giao dịch mỗi giây (TPS), dẫn đến phí gas cao và thời gian giao dịch chậm trong các giai đoạn nhu cầu cao. L2s giải quyết vấn đề này bằng cách chuyển tải xử lý giao dịch ra khỏi chuỗi chính, thực hiện giao dịch theo lô, sau đó nộp một bằng chứng nén duy nhất lên mạng Layer 1 (L1).

Như Kevin Lee, Giám đốc Kinh doanh của Gate, nhấn mạnh, các con số tự nói lên tất cả. “Arbitrum xử lý khoảng 4,000 giao dịch mỗi giây (TPS) với chi phí 0.10–0.50 USD mỗi giao dịch, và Polygon zkEVM đạt 20,000 TPS chỉ với 0.01–0.10 USD, cải thiện gấp nghìn lần so với 15 TPS và phí trên 10 USD của mạng chính Ethereum.” Đây không phải là những cải tiến nhỏ; chúng là một bước nhảy vọt, mở ra những khả năng mới cho các ứng dụng phi tập trung mà trước đây không khả thi trên một mạng chính bị tắc nghẽn. Hãy tưởng tượng một nền tảng giao dịch tần suất cao, một mạng lưới thanh toán toàn cầu, hoặc một trò chơi trực tuyến nhiều người chơi khổng lồ, tất cả đều trở nên khả thi về mặt kinh tế trên một L2.

Griffin Ardern, Trưởng phòng Nghiên cứu & Bàn Tùy chọn của BloFin, đưa ra một phép so sánh mạnh mẽ với tài chính truyền thống, so sánh Layer 2s với các nền tảng như PayPal hoặc Wise. Ông lưu ý, “Quỹ chỉ tương tác qua Layer 1 trong quá trình nạp và rút tiền, trong khi giao dịch, tiêu dùng và ứng dụng đều diễn ra trên Layer 2.” Cách tiếp cận này hiệu quả giảm chi phí tương tác cho người dùng trong khi cho phép các ứng dụng hiệu suất cao như sàn giao dịch phi tập trung (DEXs) theo sổ lệnh. Ardern chỉ ra rằng chi phí phát triển cho các L2 này không nhất thiết cao hơn so với xây dựng trên L1, nhưng lợi ích là “rõ ràng,” đặc biệt đối với các nhà phát triển muốn xây dựng các ứng dụng mạnh mẽ, hiệu suất cao mà không bị giới hạn bởi khả năng của mạng chính.

Tuy nhiên, tiến bộ công nghệ này đã giới thiệu một loạt thách thức mới.

Kevin Lee thừa nhận rằng những “lợi ích này đi kèm với những thách thức mới: sự phân mảnh thanh khoản giữa các chuỗi, sự phức tạp gia tăng cho các nhà phát triển khi quản lý nhiều mô hình bảo mật, và sự nhầm lẫn của người dùng khi chuyển đổi giữa L1 và L2.” Về cơ bản, chúng ta đã đổi một vấn đề, tắc nghẽn mạng, lấy một vấn đề mới, trải nghiệm người dùng bị phân mảnh sâu sắc. Không gian tài chính phi tập trung (DeFi) là một ví dụ điển hình. Một người dùng có thể có tài sản trên Ethereum L1, một số trên Arbitrum, một số khác trên Optimism, và còn nhiều hơn trên Polygon. Để chuyển tiền giữa chúng, họ phải sử dụng một cầu nối, một quá trình có thể chậm, tốn kém và kỹ thuật phức tạp.

Monty Metzger, CEO & Nhà sáng lập của LCX, tóm tắt ngắn gọn sự đánh đổi này, nói rằng “Layer 2s là làn đường nhanh của Ethereum—nhưng chúng ta đang đổi tắc nghẽn lấy sự phức tạp. Hầu hết người dùng không muốn tìm hiểu về cầu nối và phí gas. Tại LCX, chúng tôi đang trừu tượng hóa điều đó—mang lại tốc độ đa chuỗi vào một lần đăng nhập duy nhất, giống như mọi người mong đợi từ một sàn giao dịch đẳng cấp thế giới.”

Sự phân mảnh này không chỉ là một vấn đề trải nghiệm người dùng; nó là một thách thức cơ bản cho hệ sinh thái. Thanh khoản trở nên phân tán trên nhiều chuỗi, dẫn đến thị trường kém hiệu quả, trượt giá cao hơn cho các nhà giao dịch, và khó khăn hơn cho các giao thức trong việc thu hút và duy trì cơ sở người dùng.

Vấn đề nan giải chuỗi chéo: Bảo mật so với khả năng tương tác

Thực tế mới này đã khiến trải nghiệm người dùng trở thành nút thắt cổ chai trung tâm cho việc chấp nhận rộng rãi. Như Eowyn Chen, CEO của Trust Wallet, nhận xét sắc sảo, “Thách thức thực sự không chỉ là mở rộng mạng lưới, mà là trừu tượng hóa sự phân mảnh đó.” Để giấc mơ Web3 trở thành hiện thực cho hàng triệu người, người dùng không nên bị gánh nặng với những phức tạp của việc họ đang ở trên chuỗi nào. Thay vào đó, họ chỉ nên quan tâm rằng giao dịch của họ “nhanh chóng, an toàn và hợp lý.”

Để giải quyết điều này, ngành công nghiệp đang nhìn xa hơn các chuỗi riêng lẻ và hướng tới một tương lai kết nối hơn. Điều này đưa chúng ta đến trụ cột thứ hai của bối cảnh đang phát triển này, các giao thức cross-chain. Đây là những siêu xa lộ kỹ thuật số kết nối các blockchain khác nhau, cho phép tài sản và dữ liệu lưu thông tự do. Nhưng như chúng ta đã thấy với các vụ vi phạm an ninh nổi tiếng, những cầu nối này cũng có thể là điểm yếu duy nhất. Các cuộc tấn công khét tiếng vào cầu Ronin (625 triệu USD) và Wormhole (325 triệu USD) là những lời nhắc nhở rõ ràng về những lỗ hổng vốn có trong thiết kế cầu nối ban đầu.

Kevin Lee của Gate lưu ý rằng các giao thức hứa hẹn nhất, như LayerZero, Wormhole, và IBC của Cosmos, đang phát triển vượt ra ngoài các mô hình “khóa và đúc” đơn giản hướng tới các phương pháp tinh vi, an toàn hơn như “truyền thông điệp và xác thực khách hàng nhẹ.” Mô hình truyền thống của việc khóa một tài sản trên một chuỗi và đúc một phiên bản bọc trên một chuỗi khác vốn dĩ rủi ro, vì nó dựa vào một tập hợp các trình xác thực đáng tin cậy để bảo vệ quỹ. Tuy nhiên, thế hệ giao thức mới sử dụng các mô hình bảo mật tiên tiến hơn. LayerZero, chẳng hạn, sử dụng một Oracle và một Relayer để xác minh thông điệp giữa các chuỗi, tạo ra một hệ thống xác minh kép. Trong khi đó, giao thức Inter-Blockchain Communication (IBC) của Cosmos được thiết kế với một mô hình bảo mật tối thiểu hóa tin cậy, từ đầu đến cuối, nơi các chuỗi có thể trực tiếp xác minh trạng thái của các chuỗi khác, một bước tiến đáng kể so với việc dựa vào các trình xác thực bên ngoài. Lee giải thích rằng mặc dù những giải pháp này “giảm thiểu các điểm yếu duy nhất,” chúng không “loại bỏ hoàn toàn rủi ro.” Chìa khóa để bảo mật, ông tin rằng, nằm ở “đồng thuận đa chữ ký, rút tiền chậm để phát hiện gian lận, và quỹ bảo hiểm.”

Jeff Ko, Trưởng phòng Nghiên cứu tại CoinEx, bổ sung một góc nhìn quan trọng khác cho cuộc thảo luận này. Ông cho rằng thách thức chính không phải là kỹ thuật mà là sự phân mảnh thanh khoản. “Nút thắt thực sự là đảm bảo hiệu quả thanh khoản chứ không chỉ là sự sẵn có trong toàn bộ hệ sinh thái,” ông nói. Sự phát triển của L2s và các L1s thay thế đã tạo ra tình huống thanh khoản bị phân tán mỏng trên hàng trăm sàn giao dịch phi tập trung và các giao thức cho vay, làm giảm hiệu quả vốn. Ko đề xuất rằng giải pháp là “vượt qua việc chỉ xây dựng thêm cầu nối để phát triển các giao thức tương tác gốc có thể tổng hợp các bể thanh khoản một cách liền mạch và cho phép di chuyển tài sản nhanh chóng, an toàn.” Điều này chỉ ra một tương lai nơi thanh khoản xuyên chuỗi không chỉ là di chuyển tài sản mà là tạo ra một bể vốn thống nhất, có thể truy cập từ bất kỳ mạng nào.

Con đường đến sự chấp nhận rộng rãi: Cơ sở hạ tầng vô hình

Xu hướng hướng tới khả năng tương tác liền mạch, an toàn này chỉ ra bước tiếp theo hợp lý trong sự phát triển của Web3 là “trừu tượng hóa chuỗi”. Đây là chủ đề cốt lõi kết nối các quan điểm khác nhau từ các khách mời của chúng tôi. Đó là ý tưởng rằng công nghệ nền tảng nên biến mất, để lại một trải nghiệm người dùng đơn giản, trực quan.

Monty Metzger của LCX là người ủng hộ mạnh mẽ cho tầm nhìn này. “Tương lai của Web3 không phải là đa chuỗi, mà là không phụ thuộc vào chuỗi,” ông tuyên bố. “Người dùng không quan tâm họ đang ở trên mạng nào; họ quan tâm rằng nó hoạt động. Để giải quyết sự phân mảnh, chúng ta cần các giao diện thống nhất, không chỉ là cầu nối.” LCX đang giải quyết vấn đề này bằng cách xây dựng một “cổng trung tâm hóa trừu tượng hóa sự phức tạp và cung cấp cho người dùng một lần đăng nhập, một số dư, một trải nghiệm—bất kể điều gì đang diễn ra bên dưới.” Cách tiếp cận này đại diện cho một quan điểm đối lập với tầm nhìn hoàn toàn phi tập trung, lập luận rằng một cổng trung tâm hóa, an toàn có thể cung cấp trải nghiệm người dùng tốt nhất.

Tương tự, Kevin Lee phác thảo cách tiếp cận của Gate, tập trung vào việc tạo ra “cơ sở hạ tầng vô hình.” Ông giải thích tầm nhìn của họ là một nơi mà “di chuyển giữa các mạng như Ethereum, Arbitrum, Solana, hoặc Cosmos cảm thấy dễ dàng như sử dụng thẻ thanh toán toàn cầu.” Điều này đang được thực hiện thông qua một giao diện thống nhất, cầu nối tự động, và định tuyến thông minh để tìm tốc độ và chi phí tốt nhất cho mỗi giao dịch. Đây không chỉ là một tầm nhìn; nó đang được xây dựng tích cực bởi các sàn giao dịch và nhà cung cấp ví. Họ là những người giải quyết các điểm đau của hoán đổi xuyên chuỗi, quản lý tài sản, và xử lý phí gas, để người dùng cuối không phải lo lắng.

Eowyn Chen của Trust Wallet đồng tình với quan điểm này, coi đó là việc làm cho “ví và giao thức… trở nên vô hình.” Trạng thái lý tưởng là nơi người dùng không bao giờ phải cân nhắc giao dịch của họ đang ở trên chuỗi nào, chỉ cần biết rằng nó “nhanh chóng, an toàn, và hợp lý.” Cô ấy bổ sung rằng mục tiêu cuối cùng không chỉ là xây dựng cầu nối tốt hơn hay rollup nhanh hơn, mà là tạo ra một hệ sinh thái gắn kết, che giấu sự phức tạp nền tảng khỏi người dùng cuối. Đây là một sự chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy tập trung vào nhà phát triển sang tập trung vào người dùng. Đó là sự khác biệt giữa giao diện dòng lệnh và ứng dụng điện thoại thông minh hiện đại.

Kết luận

Kỷ nguyên của Layer 2s và các giải pháp xuyên chuỗi không chỉ là câu chuyện về tiến bộ công nghệ, mà còn là câu chuyện về một ngành công nghiệp đang đối mặt với sự phức tạp của chính mình. Thời kỳ đầu, phi tập trung như miền tây hoang dã đang nhường chỗ cho một hệ sinh thái trưởng thành hơn, nơi các nhà cung cấp cơ sở hạ tầng, sàn giao dịch và ví đang gánh vác sự phức tạp. Họ đang xây dựng các đường dẫn và các con đường liên mạng sẽ biến một cảnh quan phân mảnh, chỉ dành cho chuyên gia thành một thực tế liền mạch, dễ tiếp cận cho mọi người. Cuộc cách mạng sẽ không được truyền hình, nó sẽ được trừu tượng hóa, diễn ra âm thầm phía sau hậu trường. Cơ sở hạ tầng “vô hình” này là chìa khóa để mở khóa tiềm năng thực sự của Web3, làm cho nó không chỉ mạnh mẽ mà còn dễ sử dụng cho tất cả mọi người.