
Nếu kh&#244;ng nghi&#234;m, những &#39;Trịnh Văn Quyết&#39; mới sẽ xuất hiện với những &#39;v&#225;n cờ&#39; t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n nguy hiểm hơn
Chỉ 134 trong hơn 63.000 người mua cổ phiếu ROS được c&#244;ng nhận l&#224; “bị hại”, một con số g&#226;y tranh c&#227;i trong đại &#225;n Trịnh Văn Quyết. C&#226;u hỏi đặt ra: phải chăng mất tiền thật vẫn kh&#244;ng đủ để được ph&#225;p luật bảo vệ, nếu kh&#244;ng mua đ&#250;ng “tay đầu ti&#234;n”? V&#224; liệu c&#244;ng l&#253; c&#243; thể được định đoạt chỉ bằng kỹ thuật khớp lệnh?

Một giới hạn ph&#225;p l&#253; hay sự bất c&#244;ng?

Theo bản &#225;n sơ thẩm, chỉ c&#243; 134 nh&#224; đầu tư được c&#244;ng nhận l&#224; “bị hại” v&#224; c&#243; quyền được bồi thường, d&#249; c&#243; tới hơn 63.000 người từng sở hữu cổ phiếu ROS.

L&#253; do l&#224; phần lớn số nh&#224; đầu tư n&#224;y đ&#227; mua cổ phiếu qua thị trường thứ cấp, kh&#244;ng phải trực tiếp từ đợt ph&#225;t h&#224;nh đầu ti&#234;n do nh&#243;m &#244;ng Trịnh Văn Quyết thao t&#250;ng. Những người c&#242;n lại d&#249; thiệt hại thật, mất tiền thật chỉ được x&#225;c định l&#224; “người c&#243; quyền lợi, nghĩa vụ li&#234;n quan”.

Đằng sau con số 134 ấy l&#224; một nghịch l&#253; ph&#225;p l&#253; đ&#225;ng lo ngại. ROS l&#224; một cổ phiếu được ni&#234;m yết v&#224; giao dịch c&#244;ng khai tr&#234;n HOSE, c&#243; b&#225;o c&#225;o t&#224;i ch&#237;nh được c&#244;ng bố ch&#237;nh thức bởi C&#244;ng ty CP X&#226;y dựng FLC Faros v&#224; được gi&#225;m s&#225;t bởi Ủy ban Chứng kho&#225;n Nh&#224; nước. Thế nhưng h&#224;ng chục ngh&#236;n người đ&#227; tin tưởng v&#224; bỏ tiền thật đầu tư lại bị loại khỏi tư c&#225;ch “nạn nh&#226;n” chỉ v&#236;… mua kh&#244;ng đ&#250;ng thời điểm.


Theo hồ sơ vụ &#225;n, nh&#243;m &#244;ng Quyết đ&#227; n&#226;ng khống vốn điều lệ của Faros từ v&#224;i trăm tỷ l&#234;n tới 4.300 tỷ đồng, một con số ho&#224;n to&#224;n kh&#244;ng c&#243; thực, chỉ tồn tại tr&#234;n giấy tờ.

Dựa v&#224;o đ&#243;, 430 triệu cổ phiếu ROS đ&#227; được ph&#225;t h&#224;nh với mệnh gi&#225; 10.000 đồng/cổ phiếu. Tuy nhi&#234;n, c&#243; tới 72,15% gi&#225; trị mỗi cổ phiếu, tức hơn 7.215 đồng  l&#224; &quot;gi&#225; trị ảo&quot;. Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; khoản thiệt hại m&#224; t&#242;a sơ thẩm y&#234;u cầu bị c&#225;o phải bồi thường cho nh&#243;m 134 nh&#224; đầu tư được c&#244;ng nhận l&#224; bị hại.

Nếu kh&#244;ng nghi&#234;m những Trịnh Văn Quyết” mới sẽ xuất hiện với những v&#225;n cờ t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n nguy hiểm hơn
S&#225;ng 19-6, TAND cấp cao tại H&#224; Nội tiếp tục x&#233;t xử ph&#250;c thẩm cựu Chủ tịch Tập đo&#224;n FLC Trịnh Văn Quyết v&#224; đồng phạm.
Vấn đề mấu chốt nằm ở c&#225;ch x&#225;c định &quot;bị hại&quot;. V&#236; cổ phiếu được giao dịch qua s&#224;n với cơ chế khớp lệnh tự động, kh&#244;ng thể lần ra được chuỗi chuyển nhượng cụ thể n&#234;n t&#242;a chỉ c&#244;ng nhận những người c&#242;n nắm giữ cổ phiếu từ đợt ph&#225;t h&#224;nh đầu ti&#234;n. Số n&#224;y chiếm chưa đến 0,2% trong tổng số nh&#224; đầu tư ROS một tỷ lệ qu&#225; nhỏ để phản &#225;nh đ&#250;ng bản chất thiệt hại của vụ &#225;n.

N&#243;i về vấn đề n&#224;y, Luật sư Diệp Năng B&#236;nh, Trưởng Văn ph&#242;ng Luật sư Tinh Th&#244;ng Luật cho rằng: Nếu nh&#224; đầu tư nhỏ lẻ thực sự bị thiệt hại nhưng kh&#244;ng được c&#244;ng nhận tư c&#225;ch &quot;bị hại&quot;, nguy&#234;n nh&#226;n c&#243; thể đến từ hai ph&#237;a. Một l&#224; bản th&#226;n c&#225;c nh&#224; đầu tư kh&#244;ng cung cấp đủ t&#224;i liệu chứng minh thiệt hại, hoặc chủ động kh&#244;ng tham gia vụ &#225;n v&#236; e ngại ảnh hưởng c&#225; nh&#226;n. Hai l&#224; c&#225;c cơ quan tiến h&#224;nh tố tụng chưa đ&#225;nh gi&#225; đầy đủ hồ sơ, hoặc bỏ s&#243;t đương sự do thiếu chứng cứ. Nếu rơi v&#224;o trường hợp thứ hai, nh&#224; đầu tư ho&#224;n to&#224;n c&#243; quyền nộp đơn kh&#225;ng nghị gi&#225;m đốc thẩm để y&#234;u cầu xem x&#233;t lại bản &#225;n đ&#227; c&#243; hiệu lực.

“Đ&#226;y kh&#244;ng phải l&#224; một “khoảng trống ph&#225;p l&#253;”, bởi ph&#225;p luật hiện h&#224;nh, cả h&#236;nh sự v&#224; d&#226;n sự đều c&#243; quy định r&#245; r&#224;ng về quyền khởi kiện, x&#225;c định tư c&#225;ch bị hại v&#224; tr&#225;ch nhiệm bồi thường. Vấn đề ở đ&#226;y l&#224; sự thiếu đầy đủ trong thực tiễn &#225;p dụng, cả từ ph&#237;a cơ quan tố tụng lẫn từ người bị hại”, Luật sư B&#236;nh nhấn mạnh.

Nhiều người c&#242;n b&#224;y tỏ sự thắc mắc, khi Việt Nam chưa c&#243; m&#244; h&#236;nh kiện tập thể hay cơ chế bồi thường t&#224;i ch&#237;nh gi&#225;n tiếp, liệu nh&#224; đầu tư nhỏ lẻ c&#243; c&#225;ch n&#224;o để bảo vệ m&#236;nh? Luật sư Diệp Năng B&#236;nh khẳng định: “Ho&#224;n to&#224;n c&#243;. Bộ luật Tố tụng D&#226;n sự 2015 kh&#244;ng cấm khởi kiện đ&#244;ng người. C&#225;c nh&#224; đầu tư c&#243; thể nộp đơn khởi kiện d&#226;n sự y&#234;u cầu bồi thường thiệt hại, hoặc đề nghị gi&#225;m đốc thẩm, t&#225;i thẩm nếu bị bỏ s&#243;t. Luật ph&#225;p kh&#244;ng đứng về ph&#237;a ai miễn l&#224; người d&#226;n c&#243; đủ chứng cứ v&#224; biết sử dụng c&#244;ng cụ ph&#225;p l&#253; sẵn c&#243;”.

Họ kh&#244;ng phải l&#224; nạn nh&#226;n của &quot;thời điểm&quot;, m&#224; l&#224; nạn nh&#226;n của một hệ thống đ&#225;ng l&#253; phải bảo vệ họ. Tin v&#224;o b&#225;o c&#225;o t&#224;i ch&#237;nh Faros, tin v&#224;o quy định ni&#234;m yết, tin v&#224;o sự gi&#225;m s&#225;t của thị trường chứng kho&#225;n, h&#224;ng vạn người đ&#227; trở th&#224;nh “con tốt” trong một b&#224;n cờ lừa đảo. Rồi khi b&#224;n cờ sụp đổ, chỉ những ai c&#242;n giữ “qu&#226;n b&#224;i gốc” mới được t&#237;nh l&#224; thiệt hại, c&#242;n lại d&#249; trắng tay cũng bị gạt ra ngo&#224;i cuộc chơi ph&#225;p l&#253;.

Luật Sư Diệp Năng B&#236;nh n&#243;i th&#234;m: “Đ&#226;y l&#224; l&#250;c nh&#224; đầu tư nhỏ lẻ cần đứng l&#234;n, c&#249;ng h&#224;nh động để bảo vệ quyền lợi ch&#237;nh đ&#225;ng của m&#236;nh. C&#244;ng l&#253; kh&#244;ng thể bị giới hạn bởi một d&#242;ng lệnh điện tử. C&#224;ng kh&#244;ng thể bị kh&#243;a lại v&#236; sự im lặng mang t&#234;n “kỹ thuật””.

Tr&#225;ch nhiệm gi&#225;m s&#225;t ở đ&#226;u v&#224; b&#224;i kiểm tra d&#224;nh cho thể chế

Gia đ&#236;nh &#244;ng Trịnh Văn Quyết đ&#227; tự nguyện nộp hơn 1.884 tỷ đồng, cộng th&#234;m 24,5 tỷ đồng bổ sung, một con số vượt cả mức thiệt hại vật chất m&#224; t&#242;a sơ thẩm x&#225;c định.

Tuy nhi&#234;n, theo luật sư Diệp Năng B&#236;nh cho rằng, việc khắc phục hậu quả kh&#244;ng thể xem l&#224; “tấm v&#233; tho&#225;t tội”. Đ&#243; chỉ l&#224; một t&#236;nh tiết giảm nhẹ theo Điều 51 Bộ luật H&#236;nh sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), chứ kh&#244;ng thể thay thế bản &#225;n th&#237;ch đ&#225;ng.

Đặc biệt, với tội &quot;Lừa đảo chiếm đoạt t&#224;i sản&quot;, ph&#225;p luật kh&#244;ng cho ph&#233;p chuyển từ phạt t&#249; sang phạt tiền, d&#249; hậu quả đ&#227; được khắc phục. Với tội &quot;Thao t&#250;ng thị trường chứng kho&#225;n&quot;, luật c&#243; quy định cho ph&#233;p phạt tiền nếu h&#224;nh vi phạm tội kh&#244;ng đặc biệt nghi&#234;m trọng v&#224; c&#243; nhiều t&#236;nh tiết giảm nhẹ.

Nhưng theo luật sư Diệp Năng B&#236;nh, trong bối cảnh vụ &#225;n FLC g&#226;y thiệt hại h&#224;ng ngh&#236;n tỷ đồng, l&#224;m sụp đổ niềm tin thị trường v&#224; đẩy h&#224;ng vạn nh&#224; đầu tư v&#224;o cảnh trắng tay, nếu chỉ &#225;p dụng h&#236;nh phạt t&#224;i ch&#237;nh th&#236; kh&#244;ng đủ sức răn đe v&#224; c&#224;ng kh&#244;ng đủ sức củng cố uy t&#237;n của hệ thống ph&#225;p l&#253;.

V&#236; vậy, phi&#234;n ph&#250;c thẩm kh&#244;ng chỉ l&#224; nơi x&#233;t xử bị c&#225;o Trịnh Văn Quyết, m&#224; c&#242;n l&#224; ph&#233;p thử c&#244;ng khai đối với sự nghi&#234;m minh v&#224; c&#244;ng bằng của c&#244;ng l&#253;. Như luật sư B&#236;nh cảnh b&#225;o: nếu chỉ v&#236; bị c&#225;o c&#243; tiền khắc phục m&#224; được giảm nhẹ đ&#225;ng kể h&#236;nh phạt, điều đ&#243; sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm rằng người gi&#224;u c&#243; thể “thương lượng” với ph&#225;p luật, trong khi người ngh&#232;o lại g&#225;nh chịu hậu quả nặng nề hơn cho những vi phạm nhỏ hơn.

Một bản &#225;n đ&#250;ng kh&#244;ng chỉ cần đ&#250;ng luật m&#224; c&#242;n phải đ&#250;ng với kỳ vọng x&#227; hội, đ&#250;ng với nguy&#234;n tắc b&#236;nh đẳng ph&#225;p l&#253;. Trong đ&#243;, một điểm rất cần l&#224;m r&#245; l&#224;: nguồn tiền d&#249;ng để khắc phục thiệt hại c&#243; phải được h&#236;nh th&#224;nh từ h&#224;nh vi phạm tội hay kh&#244;ng? Nếu c&#243;, khoản tiền đ&#243; phải bị tịch thu theo luật, chứ kh&#244;ng được t&#237;nh v&#224;o thiện ch&#237; t&#224;i ch&#237;nh.

Nếu kh&#244;ng nghi&#234;m những Trịnh Văn Quyết” mới sẽ xuất hiện với những v&#225;n cờ t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n nguy hiểm hơn
Nếu thể chế kh&#244;ng đủ mạnh, ph&#225;p luật kh&#244;ng đủ nghi&#234;m v&#224; gi&#225;m s&#225;t kh&#244;ng đủ chặt, th&#236; những “Trịnh Văn Quyết” kh&#225;c ho&#224;n to&#224;n c&#243; thể xuất hiện với những v&#225;n cờ t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n phức tạp v&#224; nguy hiểm hơn nhiều.
C&#226;u hỏi lớn hơn v&#224; cấp b&#225;ch hơn l&#224;: ai gi&#225;m s&#225;t những “tr&#242; ảo thuật” t&#224;i ch&#237;nh như vậy trong suốt nhiều năm?

Luật sư Diệp Năng B&#236;nh nhấn mạnh: kh&#244;ng thể c&#243; một vụ “ph&#249; ph&#233;p” tăng vốn, ch&#224;o b&#225;n v&#224; ni&#234;m yết h&#224;ng trăm triệu cổ phiếu trong thời gian d&#224;i, nếu kh&#244;ng c&#243; sự bu&#244;ng lỏng, thậm ch&#237; tiếp tay từ ph&#237;a c&#225;c cơ quan c&#243; tr&#225;ch nhiệm như Sở Giao dịch Chứng kho&#225;n TP.HCM (HOSE) v&#224; Ủy ban Chứng kho&#225;n Nh&#224; nước.

Theo Điều lệ tổ chức của HOSE ban h&#224;nh k&#232;m Quyết định 2399/QĐ-BTC, HOSE c&#243; tr&#225;ch nhiệm tổ chức v&#224; gi&#225;m s&#225;t hoạt động giao dịch, đấu gi&#225; chứng kho&#225;n. C&#242;n theo Điều 9 Luật Chứng kho&#225;n 2019, Ủy ban Chứng kho&#225;n Nh&#224; nước c&#243; chức năng quản l&#253; v&#224; gi&#225;m s&#225;t to&#224;n bộ hoạt động thị trường. Nếu c&#225;c cơ quan n&#224;y bu&#244;ng lỏng tr&#225;ch nhiệm, l&#224;m ngơ trước sai phạm, hoặc thậm ch&#237; tiếp tay, th&#236; theo luật sư B&#236;nh, họ phải chịu tr&#225;ch nhiệm li&#234;n đới theo quy định ph&#225;p luật.

T&#249;y t&#237;nh chất v&#224; mức độ vi phạm, c&#225; nh&#226;n v&#224; tổ chức li&#234;n quan c&#243; thể bị xử phạt h&#224;nh ch&#237;nh theo Nghị định 156/2020/NĐ-CP, hoặc bị truy cứu tr&#225;ch nhiệm h&#236;nh sự. Với vai tr&#242; đồng phạm, họ c&#243; thể bị xử l&#253; về c&#225;c tội danh như: thao t&#250;ng thị trường chứng kho&#225;n, l&#224;m giả hồ sơ ni&#234;m yết… Trường hợp c&#225;n bộ, nh&#226;n vi&#234;n thực hiện nhiệm vụ c&#244;ng vụ m&#224; “thiếu tr&#225;ch nhiệm g&#226;y hậu quả nghi&#234;m trọng” th&#236; c&#243; thể bị xử l&#253; theo Điều 360 Bộ luật H&#236;nh sự 2015.

Theo luật sư B&#236;nh, vụ &#225;n Trịnh Văn Quyết kh&#244;ng đơn thuần l&#224; một vụ thao t&#250;ng cổ phiếu, m&#224; l&#224; bản kiểm điểm sống động về lỗ hổng trong cơ chế gi&#225;m s&#225;t thị trường v&#224; t&#226;m l&#253; dễ tha thứ với những người gi&#224;u c&#243;, quyền lực. Nếu c&#244;ng l&#253; bị chi phối bởi tiền bạc, th&#236; hậu quả kh&#244;ng chỉ l&#224; sụp đổ niềm tin ở s&#224;n chứng kho&#225;n, m&#224; c&#242;n l&#224; sự đổ vỡ uy t&#237;n của cả hệ thống ph&#225;p l&#253;.

Về giải ph&#225;p cải tổ gi&#225;m s&#225;t thị trường t&#224;i ch&#237;nh, theo luật sư Diệp Năng B&#236;nh, cần tập trung v&#224;o ba điểm cốt l&#245;i: Thanh tra thường xuy&#234;n, kh&#244;ng b&#225;o trước để ph&#225;t hiện sai phạm sớm, tr&#225;nh t&#236;nh trạng “gi&#225;m s&#225;t h&#236;nh thức”. Tuyển chọn c&#225;n bộ c&#243; năng lực, li&#234;m ch&#237;nh v&#224; thường xuy&#234;n lu&#226;n chuyển vị tr&#237; để tr&#225;nh “kết nối lợi &#237;ch”. Đồng thời Cải tiến hệ thống c&#244;ng nghệ gi&#225;m s&#225;t, tr&#225;nh lệ thuộc v&#224;o quy tr&#236;nh thủ c&#244;ng, đồng thời tăng tr&#225;ch nhiệm giải tr&#236;nh của c&#225;c cơ quan quản l&#253; thị trường.

Vụ &#225;n FLC l&#224; một lời cảnh tỉnh nghi&#234;m khắc. Nếu thể chế kh&#244;ng đủ mạnh, ph&#225;p luật kh&#244;ng đủ nghi&#234;m v&#224; gi&#225;m s&#225;t kh&#244;ng đủ chặt, th&#236; những “Trịnh Văn Quyết” kh&#225;c ho&#224;n to&#224;n c&#243; thể xuất hiện với những v&#225;n cờ t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n phức tạp v&#224; nguy hiểm hơn nhiều.




Nếu không nghiêm, những 'Trịnh Văn Quyết' mới sẽ xuất hiện với những 'ván cờ' tài chính còn nguy hiểm hơn
Chỉ 134 trong hơn 63.000 người mua cổ phiếu ROS được công nhận là “bị hại”, một con số gây tranh cãi trong đại án Trịnh Văn Quyết. Câu hỏi đặt ra: phải chăng mất tiền thật vẫn không đủ để được pháp luật bảo vệ, nếu không mua đúng “tay đầu tiên”? Và liệu công lý có thể được định đoạt chỉ bằng kỹ thuật khớp lệnh?

Một giới hạn pháp lý hay sự bất công?

Theo bản án sơ thẩm, chỉ có 134 nhà đầu tư được công nhận là “bị hại” và có quyền được bồi thường, dù có tới hơn 63.000 người từng sở hữu cổ phiếu ROS.

Lý do là phần lớn số nhà đầu tư này đã mua cổ phiếu qua thị trường thứ cấp, không phải trực tiếp từ đợt phát hành đầu tiên do nhóm ông Trịnh Văn Quyết thao túng. Những người còn lại dù thiệt hại thật, mất tiền thật chỉ được xác định là “người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan”.

Đằng sau con số 134 ấy là một nghịch lý pháp lý đáng lo ngại. ROS là một cổ phiếu được niêm yết và giao dịch công khai trên HOSE, có báo cáo tài chính được công bố chính thức bởi Công ty CP Xây dựng FLC Faros và được giám sát bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Thế nhưng hàng chục nghìn người đã tin tưởng và bỏ tiền thật đầu tư lại bị loại khỏi tư cách “nạn nhân” chỉ vì… mua không đúng thời điểm.


Theo hồ sơ vụ án, nhóm ông Quyết đã nâng khống vốn điều lệ của Faros từ vài trăm tỷ lên tới 4.300 tỷ đồng, một con số hoàn toàn không có thực, chỉ tồn tại trên giấy tờ.

Dựa vào đó, 430 triệu cổ phiếu ROS đã được phát hành với mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, có tới 72,15% giá trị mỗi cổ phiếu, tức hơn 7.215 đồng  là "giá trị ảo". Đây chính là khoản thiệt hại mà tòa sơ thẩm yêu cầu bị cáo phải bồi thường cho nhóm 134 nhà đầu tư được công nhận là bị hại.

Nếu không nghiêm những Trịnh Văn Quyết” mới sẽ xuất hiện với những ván cờ tài chính còn nguy hiểm hơn
Sáng 19-6, TAND cấp cao tại Hà Nội tiếp tục xét xử phúc thẩm cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC Trịnh Văn Quyết và đồng phạm.
Vấn đề mấu chốt nằm ở cách xác định "bị hại". Vì cổ phiếu được giao dịch qua sàn với cơ chế khớp lệnh tự động, không thể lần ra được chuỗi chuyển nhượng cụ thể nên tòa chỉ công nhận những người còn nắm giữ cổ phiếu từ đợt phát hành đầu tiên. Số này chiếm chưa đến 0,2% trong tổng số nhà đầu tư ROS một tỷ lệ quá nhỏ để phản ánh đúng bản chất thiệt hại của vụ án.

Nói về vấn đề này, Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho rằng: Nếu nhà đầu tư nhỏ lẻ thực sự bị thiệt hại nhưng không được công nhận tư cách "bị hại", nguyên nhân có thể đến từ hai phía. Một là bản thân các nhà đầu tư không cung cấp đủ tài liệu chứng minh thiệt hại, hoặc chủ động không tham gia vụ án vì e ngại ảnh hưởng cá nhân. Hai là các cơ quan tiến hành tố tụng chưa đánh giá đầy đủ hồ sơ, hoặc bỏ sót đương sự do thiếu chứng cứ. Nếu rơi vào trường hợp thứ hai, nhà đầu tư hoàn toàn có quyền nộp đơn kháng nghị giám đốc thẩm để yêu cầu xem xét lại bản án đã có hiệu lực.

“Đây không phải là một “khoảng trống pháp lý”, bởi pháp luật hiện hành, cả hình sự và dân sự đều có quy định rõ ràng về quyền khởi kiện, xác định tư cách bị hại và trách nhiệm bồi thường. Vấn đề ở đây là sự thiếu đầy đủ trong thực tiễn áp dụng, cả từ phía cơ quan tố tụng lẫn từ người bị hại”, Luật sư Bình nhấn mạnh.

Nhiều người còn bày tỏ sự thắc mắc, khi Việt Nam chưa có mô hình kiện tập thể hay cơ chế bồi thường tài chính gián tiếp, liệu nhà đầu tư nhỏ lẻ có cách nào để bảo vệ mình? Luật sư Diệp Năng Bình khẳng định: “Hoàn toàn có. Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 không cấm khởi kiện đông người. Các nhà đầu tư có thể nộp đơn khởi kiện dân sự yêu cầu bồi thường thiệt hại, hoặc đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm nếu bị bỏ sót. Luật pháp không đứng về phía ai miễn là người dân có đủ chứng cứ và biết sử dụng công cụ pháp lý sẵn có”.

Họ không phải là nạn nhân của "thời điểm", mà là nạn nhân của một hệ thống đáng lý phải bảo vệ họ. Tin vào báo cáo tài chính Faros, tin vào quy định niêm yết, tin vào sự giám sát của thị trường chứng khoán, hàng vạn người đã trở thành “con tốt” trong một bàn cờ lừa đảo. Rồi khi bàn cờ sụp đổ, chỉ những ai còn giữ “quân bài gốc” mới được tính là thiệt hại, còn lại dù trắng tay cũng bị gạt ra ngoài cuộc chơi pháp lý.

Luật Sư Diệp Năng Bình nói thêm: “Đây là lúc nhà đầu tư nhỏ lẻ cần đứng lên, cùng hành động để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Công lý không thể bị giới hạn bởi một dòng lệnh điện tử. Càng không thể bị khóa lại vì sự im lặng mang tên “kỹ thuật””.

Trách nhiệm giám sát ở đâu và bài kiểm tra dành cho thể chế

Gia đình ông Trịnh Văn Quyết đã tự nguyện nộp hơn 1.884 tỷ đồng, cộng thêm 24,5 tỷ đồng bổ sung, một con số vượt cả mức thiệt hại vật chất mà tòa sơ thẩm xác định.

Tuy nhiên, theo luật sư Diệp Năng Bình cho rằng, việc khắc phục hậu quả không thể xem là “tấm vé thoát tội”. Đó chỉ là một tình tiết giảm nhẹ theo Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), chứ không thể thay thế bản án thích đáng.

Đặc biệt, với tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản", pháp luật không cho phép chuyển từ phạt tù sang phạt tiền, dù hậu quả đã được khắc phục. Với tội "Thao túng thị trường chứng khoán", luật có quy định cho phép phạt tiền nếu hành vi phạm tội không đặc biệt nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ.

Nhưng theo luật sư Diệp Năng Bình, trong bối cảnh vụ án FLC gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng, làm sụp đổ niềm tin thị trường và đẩy hàng vạn nhà đầu tư vào cảnh trắng tay, nếu chỉ áp dụng hình phạt tài chính thì không đủ sức răn đe và càng không đủ sức củng cố uy tín của hệ thống pháp lý.

Vì vậy, phiên phúc thẩm không chỉ là nơi xét xử bị cáo Trịnh Văn Quyết, mà còn là phép thử công khai đối với sự nghiêm minh và công bằng của công lý. Như luật sư Bình cảnh báo: nếu chỉ vì bị cáo có tiền khắc phục mà được giảm nhẹ đáng kể hình phạt, điều đó sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm rằng người giàu có thể “thương lượng” với pháp luật, trong khi người nghèo lại gánh chịu hậu quả nặng nề hơn cho những vi phạm nhỏ hơn.

Một bản án đúng không chỉ cần đúng luật mà còn phải đúng với kỳ vọng xã hội, đúng với nguyên tắc bình đẳng pháp lý. Trong đó, một điểm rất cần làm rõ là: nguồn tiền dùng để khắc phục thiệt hại có phải được hình thành từ hành vi phạm tội hay không? Nếu có, khoản tiền đó phải bị tịch thu theo luật, chứ không được tính vào thiện chí tài chính.

Nếu không nghiêm những Trịnh Văn Quyết” mới sẽ xuất hiện với những ván cờ tài chính còn nguy hiểm hơn
Nếu thể chế không đủ mạnh, pháp luật không đủ nghiêm và giám sát không đủ chặt, thì những “Trịnh Văn Quyết” khác hoàn toàn có thể xuất hiện với những ván cờ tài chính còn phức tạp và nguy hiểm hơn nhiều.
Câu hỏi lớn hơn và cấp bách hơn là: ai giám sát những “trò ảo thuật” tài chính như vậy trong suốt nhiều năm?

Luật sư Diệp Năng Bình nhấn mạnh: không thể có một vụ “phù phép” tăng vốn, chào bán và niêm yết hàng trăm triệu cổ phiếu trong thời gian dài, nếu không có sự buông lỏng, thậm chí tiếp tay từ phía các cơ quan có trách nhiệm như Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Theo Điều lệ tổ chức của HOSE ban hành kèm Quyết định 2399/QĐ-BTC, HOSE có trách nhiệm tổ chức và giám sát hoạt động giao dịch, đấu giá chứng khoán. Còn theo Điều 9 Luật Chứng khoán 2019, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có chức năng quản lý và giám sát toàn bộ hoạt động thị trường. Nếu các cơ quan này buông lỏng trách nhiệm, làm ngơ trước sai phạm, hoặc thậm chí tiếp tay, thì theo luật sư Bình, họ phải chịu trách nhiệm liên đới theo quy định pháp luật.

Tùy tính chất và mức độ vi phạm, cá nhân và tổ chức liên quan có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 156/2020/NĐ-CP, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Với vai trò đồng phạm, họ có thể bị xử lý về các tội danh như: thao túng thị trường chứng khoán, làm giả hồ sơ niêm yết… Trường hợp cán bộ, nhân viên thực hiện nhiệm vụ công vụ mà “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” thì có thể bị xử lý theo Điều 360 Bộ luật Hình sự 2015.

Theo luật sư Bình, vụ án Trịnh Văn Quyết không đơn thuần là một vụ thao túng cổ phiếu, mà là bản kiểm điểm sống động về lỗ hổng trong cơ chế giám sát thị trường và tâm lý dễ tha thứ với những người giàu có, quyền lực. Nếu công lý bị chi phối bởi tiền bạc, thì hậu quả không chỉ là sụp đổ niềm tin ở sàn chứng khoán, mà còn là sự đổ vỡ uy tín của cả hệ thống pháp lý.

Về giải pháp cải tổ giám sát thị trường tài chính, theo luật sư Diệp Năng Bình, cần tập trung vào ba điểm cốt lõi: Thanh tra thường xuyên, không báo trước để phát hiện sai phạm sớm, tránh tình trạng “giám sát hình thức”. Tuyển chọn cán bộ có năng lực, liêm chính và thường xuyên luân chuyển vị trí để tránh “kết nối lợi ích”. Đồng thời Cải tiến hệ thống công nghệ giám sát, tránh lệ thuộc vào quy trình thủ công, đồng thời tăng trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý thị trường.

Vụ án FLC là một lời cảnh tỉnh nghiêm khắc. Nếu thể chế không đủ mạnh, pháp luật không đủ nghiêm và giám sát không đủ chặt, thì những “Trịnh Văn Quyết” khác hoàn toàn có thể xuất hiện với những ván cờ tài chính còn phức tạp và nguy hiểm hơn nhiều.

