Việt Nam hạn chế về số lượng nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i v&#224; quy định sở hữu nước ngo&#224;i (foreign ownership limits - FOL) v&#236; nhiều l&#253; do li&#234;n quan đến chiến lược kinh tế, ch&#237;nh trị, v&#224; quản l&#253; thị trường. Dưới đ&#226;y l&#224; một số l&#253; do ch&#237;nh:

1. Bảo vệ doanh nghiệp trong nước
Một trong những l&#253; do ch&#237;nh l&#224; bảo vệ c&#225;c doanh nghiệp nội địa khỏi sự kiểm so&#225;t qu&#225; mức của c&#225;c nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i. C&#225;c doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực trọng yếu, đặc biệt l&#224; ng&#224;nh t&#224;i ch&#237;nh, ng&#226;n h&#224;ng, v&#224; bất động sản, thường c&#243; những quy định khắt khe về tỷ lệ sở hữu của người nước ngo&#224;i để tr&#225;nh việc bị th&#226;u t&#243;m hoặc phụ thuộc qu&#225; mức v&#224;o vốn ngoại.
Ch&#237;nh phủ Việt Nam mong muốn duy tr&#236; sự ổn định v&#224; ph&#225;t triển bền vững cho c&#225;c doanh nghiệp trong nước, tr&#225;nh những biến động qu&#225; lớn về quyền sở hữu c&#243; thể g&#226;y ra sự mất kiểm so&#225;t trong việc quản l&#253; v&#224; điều h&#224;nh.
2. Bảo vệ c&#225;c ng&#224;nh chiến lược
Nhiều ng&#224;nh trong nền kinh tế Việt Nam được coi l&#224; c&#243; t&#237;nh chất chiến lược, như t&#224;i ch&#237;nh, năng lượng, viễn th&#244;ng, v&#224; h&#224;ng kh&#244;ng. Ch&#237;nh phủ &#225;p đặt c&#225;c quy định về giới hạn sở hữu nước ngo&#224;i để bảo vệ lợi &#237;ch quốc gia v&#224; đảm bảo rằng c&#225;c ng&#224;nh chiến lược n&#224;y kh&#244;ng rơi v&#224;o tay c&#225;c doanh nghiệp hay nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i.
Điều n&#224;y cũng nhằm duy tr&#236; khả năng kiểm so&#225;t c&#225;c nguồn lực quan trọng trong nền kinh tế v&#224; đảm bảo an ninh kinh tế.
3. Tr&#225;nh sự lệ thuộc v&#224;o vốn nước ngo&#224;i
Việt Nam muốn ph&#225;t triển thị trường chứng kho&#225;n một c&#225;ch bền vững, kh&#244;ng chỉ dựa v&#224;o d&#242;ng vốn nước ngo&#224;i m&#224; c&#242;n dựa v&#224;o nguồn lực trong nước. Nếu qu&#225; phụ thuộc v&#224;o vốn nước ngo&#224;i, nền kinh tế c&#243; thể đối mặt với rủi ro lớn khi d&#242;ng vốn n&#224;y r&#250;t ra trong c&#225;c giai đoạn bất ổn.
Giới hạn sở hữu nước ngo&#224;i gi&#250;p Việt Nam giảm thiểu rủi ro li&#234;n quan đến c&#225;c c&#250; sốc từ b&#234;n ngo&#224;i, chẳng hạn như khi nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i đột ngột b&#225;n th&#225;o cổ phiếu, g&#226;y ra biến động mạnh tr&#234;n thị trường.
4. Quản l&#253; v&#224; điều tiết thị trường
Một l&#253; do kh&#225;c l&#224; để quản l&#253; v&#224; điều tiết thị trường chứng kho&#225;n một c&#225;ch ổn định. Việt Nam vẫn l&#224; một thị trường mới nổi (emerging market), với hệ thống t&#224;i ch&#237;nh chưa ph&#225;t triển đầy đủ v&#224; cơ chế gi&#225;m s&#225;t, quản l&#253; c&#242;n nhiều th&#225;ch thức. Nếu kh&#244;ng c&#243; c&#225;c hạn chế về sở hữu nước ngo&#224;i, d&#242;ng vốn ngoại c&#243; thể g&#226;y ra c&#225;c biến động kh&#244;ng lường trước được.
V&#237; dụ, d&#242;ng tiền lớn từ nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i c&#243; thể đẩy gi&#225; cổ phiếu l&#234;n cao qu&#225; mức, tạo ra bong b&#243;ng t&#224;i sản, hoặc g&#226;y ra c&#225;c bất ổn khi vốn ngoại r&#250;t ra đột ngột.
5. Giảm &#225;p lực cạnh tranh cho c&#225;c doanh nghiệp trong nước
C&#225;c doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt l&#224; c&#225;c doanh nghiệp nhỏ v&#224; vừa, chưa ho&#224;n to&#224;n c&#243; khả năng cạnh tranh với c&#225;c tập đo&#224;n quốc tế lớn. Do đ&#243;, giới hạn sở hữu nước ngo&#224;i gi&#250;p tạo ra một m&#244;i trường kinh doanh c&#244;ng bằng hơn cho c&#225;c doanh nghiệp nội địa.
Nếu kh&#244;ng c&#243; giới hạn n&#224;y, nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i c&#243; thể dễ d&#224;ng kiểm so&#225;t c&#225;c c&#244;ng ty Việt Nam th&#244;ng qua việc mua cổ phần lớn, từ đ&#243; tạo &#225;p lực cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt trong c&#225;c ng&#224;nh c&#243; lợi thế cạnh tranh quốc tế.
6. Đảm bảo quyền kiểm so&#225;t của nh&#224; nước trong một số lĩnh vực
Đối với c&#225;c lĩnh vực quan trọng, chẳng hạn như ng&#226;n h&#224;ng v&#224; viễn th&#244;ng, nh&#224; nước Việt Nam muốn giữ quyền kiểm so&#225;t chiến lược. Do đ&#243;, việc hạn chế tỷ lệ sở hữu của nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i gi&#250;p ch&#237;nh phủ kiểm so&#225;t được c&#225;c lĩnh vực n&#224;y, đặc biệt trong c&#225;c quyết định mang t&#237;nh chiến lược về quản l&#253; v&#224; ph&#225;t triển kinh tế.
Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngo&#224;i gi&#250;p nh&#224; nước đảm bảo c&#225;c yếu tố về an ninh quốc gia, tr&#225;nh sự can thiệp qu&#225; mức của c&#225;c doanh nghiệp nước ngo&#224;i v&#224;o c&#225;c lĩnh vực nhạy cảm.
7. Tu&#226;n thủ c&#225;c ch&#237;nh s&#225;ch bảo hộ kinh tế
Việt Nam vẫn đang trong qu&#225; tr&#236;nh ho&#224;n thiện hệ thống ph&#225;p l&#253; v&#224; điều chỉnh c&#225;c quy định để ph&#249; hợp với qu&#225; tr&#236;nh hội nhập quốc tế. Tuy nhi&#234;n, hiện tại, c&#225;c quy định về giới hạn sở hữu nước ngo&#224;i c&#242;n tồn tại nhằm bảo hộ c&#225;c doanh nghiệp trong nước trước khi c&#243; thể cạnh tranh to&#224;n diện với c&#225;c doanh nghiệp quốc tế.
Ch&#237;nh phủ vẫn đang duy tr&#236; ch&#237;nh s&#225;ch n&#224;y trong một số lĩnh vực để bảo vệ nền kinh tế nội địa trong giai đoạn ph&#225;t triển.
8. Hỗ trợ sự ph&#225;t triển của nh&#224; đầu tư trong nước
Một trong những mục ti&#234;u của ch&#237;nh s&#225;ch n&#224;y l&#224; khuyến kh&#237;ch v&#224; ph&#225;t triển thị trường đầu tư trong nước, đặc biệt l&#224; nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n. Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngo&#224;i đảm bảo rằng c&#225;c nh&#224; đầu tư nội địa vẫn c&#243; cơ hội tiếp cận c&#225;c cổ phiếu tiềm năng v&#224; tham gia v&#224;o qu&#225; tr&#236;nh ph&#225;t triển của thị trường chứng kho&#225;n.
Việc duy tr&#236; một lượng lớn nh&#224; đầu tư trong nước gi&#250;p thị trường ổn định hơn v&#224; giảm thiểu sự phụ thuộc qu&#225; mức v&#224;o d&#242;ng vốn quốc tế.
Như vậy, việc &#225;p đặt giới hạn sở hữu nước ngo&#224;i tr&#234;n thị trường chứng kho&#225;n Việt Nam l&#224; một phần của chiến lược tổng thể nhằm bảo vệ doanh nghiệp nội địa, duy tr&#236; ổn định thị trường, v&#224; đảm bảo lợi &#237;ch quốc gia. Tuy nhi&#234;n, trong tương lai, khi nền kinh tế ph&#225;t triển mạnh mẽ v&#224; ổn định hơn, ch&#237;nh phủ c&#243; thể sẽ tiếp tục xem x&#233;t để nới lỏng c&#225;c quy định n&#224;y nhằm thu h&#250;t th&#234;m vốn đầu tư quốc tế.

Việt Nam hạn chế về số lượng nhà đầu tư nước ngoài và quy định sở hữu nước ngoài (foreign ownership limits - FOL) vì nhiều lý do liên quan đến chiến lược kinh tế, chính trị, và quản lý thị trường. Dưới đây là một số lý do chính:

1. Bảo vệ doanh nghiệp trong nước
Một trong những lý do chính là bảo vệ các doanh nghiệp nội địa khỏi sự kiểm soát quá mức của các nhà đầu tư nước ngoài. Các doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực trọng yếu, đặc biệt là ngành tài chính, ngân hàng, và bất động sản, thường có những quy định khắt khe về tỷ lệ sở hữu của người nước ngoài để tránh việc bị thâu tóm hoặc phụ thuộc quá mức vào vốn ngoại.
Chính phủ Việt Nam mong muốn duy trì sự ổn định và phát triển bền vững cho các doanh nghiệp trong nước, tránh những biến động quá lớn về quyền sở hữu có thể gây ra sự mất kiểm soát trong việc quản lý và điều hành.
2. Bảo vệ các ngành chiến lược
Nhiều ngành trong nền kinh tế Việt Nam được coi là có tính chất chiến lược, như tài chính, năng lượng, viễn thông, và hàng không. Chính phủ áp đặt các quy định về giới hạn sở hữu nước ngoài để bảo vệ lợi ích quốc gia và đảm bảo rằng các ngành chiến lược này không rơi vào tay các doanh nghiệp hay nhà đầu tư nước ngoài.
Điều này cũng nhằm duy trì khả năng kiểm soát các nguồn lực quan trọng trong nền kinh tế và đảm bảo an ninh kinh tế.
3. Tránh sự lệ thuộc vào vốn nước ngoài
Việt Nam muốn phát triển thị trường chứng khoán một cách bền vững, không chỉ dựa vào dòng vốn nước ngoài mà còn dựa vào nguồn lực trong nước. Nếu quá phụ thuộc vào vốn nước ngoài, nền kinh tế có thể đối mặt với rủi ro lớn khi dòng vốn này rút ra trong các giai đoạn bất ổn.
Giới hạn sở hữu nước ngoài giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro liên quan đến các cú sốc từ bên ngoài, chẳng hạn như khi nhà đầu tư nước ngoài đột ngột bán tháo cổ phiếu, gây ra biến động mạnh trên thị trường.
4. Quản lý và điều tiết thị trường
Một lý do khác là để quản lý và điều tiết thị trường chứng khoán một cách ổn định. Việt Nam vẫn là một thị trường mới nổi (emerging market), với hệ thống tài chính chưa phát triển đầy đủ và cơ chế giám sát, quản lý còn nhiều thách thức. Nếu không có các hạn chế về sở hữu nước ngoài, dòng vốn ngoại có thể gây ra các biến động không lường trước được.
Ví dụ, dòng tiền lớn từ nhà đầu tư nước ngoài có thể đẩy giá cổ phiếu lên cao quá mức, tạo ra bong bóng tài sản, hoặc gây ra các bất ổn khi vốn ngoại rút ra đột ngột.
5. Giảm áp lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước
Các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa hoàn toàn có khả năng cạnh tranh với các tập đoàn quốc tế lớn. Do đó, giới hạn sở hữu nước ngoài giúp tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng hơn cho các doanh nghiệp nội địa.
Nếu không có giới hạn này, nhà đầu tư nước ngoài có thể dễ dàng kiểm soát các công ty Việt Nam thông qua việc mua cổ phần lớn, từ đó tạo áp lực cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt trong các ngành có lợi thế cạnh tranh quốc tế.
6. Đảm bảo quyền kiểm soát của nhà nước trong một số lĩnh vực
Đối với các lĩnh vực quan trọng, chẳng hạn như ngân hàng và viễn thông, nhà nước Việt Nam muốn giữ quyền kiểm soát chiến lược. Do đó, việc hạn chế tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài giúp chính phủ kiểm soát được các lĩnh vực này, đặc biệt trong các quyết định mang tính chiến lược về quản lý và phát triển kinh tế.
Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài giúp nhà nước đảm bảo các yếu tố về an ninh quốc gia, tránh sự can thiệp quá mức của các doanh nghiệp nước ngoài vào các lĩnh vực nhạy cảm.
7. Tuân thủ các chính sách bảo hộ kinh tế
Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp lý và điều chỉnh các quy định để phù hợp với quá trình hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, hiện tại, các quy định về giới hạn sở hữu nước ngoài còn tồn tại nhằm bảo hộ các doanh nghiệp trong nước trước khi có thể cạnh tranh toàn diện với các doanh nghiệp quốc tế.
Chính phủ vẫn đang duy trì chính sách này trong một số lĩnh vực để bảo vệ nền kinh tế nội địa trong giai đoạn phát triển.
8. Hỗ trợ sự phát triển của nhà đầu tư trong nước
Một trong những mục tiêu của chính sách này là khuyến khích và phát triển thị trường đầu tư trong nước, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân. Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài đảm bảo rằng các nhà đầu tư nội địa vẫn có cơ hội tiếp cận các cổ phiếu tiềm năng và tham gia vào quá trình phát triển của thị trường chứng khoán.
Việc duy trì một lượng lớn nhà đầu tư trong nước giúp thị trường ổn định hơn và giảm thiểu sự phụ thuộc quá mức vào dòng vốn quốc tế.
Như vậy, việc áp đặt giới hạn sở hữu nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam là một phần của chiến lược tổng thể nhằm bảo vệ doanh nghiệp nội địa, duy trì ổn định thị trường, và đảm bảo lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, trong tương lai, khi nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và ổn định hơn, chính phủ có thể sẽ tiếp tục xem xét để nới lỏng các quy định này nhằm thu hút thêm vốn đầu tư quốc tế.

NGUYỄN QUỐC AN

Hưng Bùi