Robert Shiller v&#224; Eugene Fama l&#224; hai nh&#224; nghi&#234;n cứu t&#224;i ch&#237;nh, kinh tế nỗi lạc v&#224; đều đạt giải NoBen. Tuy l&#253; thuyết hai &#244;ng đưa ra l&#224; ho&#224;n to&#224;n tr&#225;i ngược nhau nhưng n&#243; đều dẫn đến một kết quả đ&#250;ng. Robert Shiller cho rằng: T&#226;m l&#253; quyết định sự l&#234;n xuống của thị trường t&#224;i ch&#237;nh c&#242;n Eugene Fama lại cho rằng: Thị trường t&#224;i ch&#237;nh l&#234;n hay xuống phụ thuộc v&#224;o th&#244;ng tin. Phần lớn mọi người đều th&#237;ch nghe những thứ m&#224; bản th&#226;n m&#236;nh tin l&#224; đ&#250;ng. 
Theo Robert Shiller t&#226;m l&#253;, cảm x&#250;c con người quyết định h&#224;nh vi v&#224; h&#224;nh động của họ: Khi họ thấy thị trường đi l&#234;n họ sẽ tin l&#224; n&#243; c&#242;n l&#234;n nữa v&#224; h&#224;nh vi sợ bỏ lỡ cơ hội sẽ dẫn đến h&#224;nh động mua v&#224;o bất chấp. C&#242;n khi thị trường đi xuống họ tin l&#224; n&#243; sẽ c&#242;n xuống s&#226;u hơn nữa v&#224; h&#224;nh động l&#224; b&#225;n bất chấp, dẫm đạp l&#234;n nhau để cố gắng tho&#225;t. Điều đ&#243; đẩy thị trường đi theo hướng l&#234;n nhanh hơn hoặc xuống nhanh hơn.
C&#242;n theo Eugene Fama th&#236; th&#244;ng tin mới l&#224; thứ dẫn đến những h&#224;nh vi trong thị trường t&#224;i ch&#237;nh. Chỉ cần cho đ&#225;m đ&#244;ng những th&#244;ng tin tốt thứ m&#224; họ tin l&#224; đ&#250;ng, họ sẵn s&#224;ng sống chết với doanh nghiệp. Ngược lại cho họ những th&#244;ng tin ti&#234;u cực m&#224; họ tin l&#224; đ&#250;ng họ sẽ ruồng bỏ bằng được. 
L&#253; thuyết m&#224; hai &#244;ng đưa ra n&#243; đang xảy ra song song v&#224; đồng thời. 
Nh&#224; tạo lập l&#224; người c&#243; nhiều tiền, c&#243; sức ảnh hưởng đến đ&#225;m đ&#244;ng, họ dễ r&#224;ng dẫn dụ v&#224; điều khiển t&#226;m l&#253; h&#224;nh vi của đ&#225;m đ&#244;ng th&#244;ng qua tin tức v&#224; h&#224;nh động tr&#234;n bảng điện. V&#236; vậy chiến thắng thường kh&#244;ng thuộc về số đ&#244;ng những người dễ bị điều khiển, dẫn dụ v&#224; cả thao t&#250;ng h&#224;nh vi.
Elon Muck l&#224; một v&#237; dụ điển h&#236;nh, chỉ cần một d&#242;ng trạng th&#225;i của &#244;ng ấy sẽ khiến cả thị trường biến động. Bạn đang ph&#226;n v&#226;n chẳng biết &#244;ng ấy n&#243;i đ&#250;ng hay sai nhưng đ&#225;m đ&#244;ng đ&#227; quyết định hộ bạn v&#224; bạn dễ d&#224;ng tin v&#224;o điều đ&#243;.
Trong thị trường n&#224;y cả bạn v&#224; t&#244;i đều đ&#227; v&#224; sẽ l&#224; những phần tử của đ&#225;m đ&#244;ng đ&#243;. Muốn đứng ngo&#224;i đ&#225;m đ&#244;ng th&#236; bạn v&#224; t&#244;i hay &#237;t đọc th&#244;ng tin kh&#244;ng quan trọng, th&#244;ng tin r&#225;c v&#224; &#237;t xem bảng điện lại. D&#224;nh nhiều thời gian cho việc n&#226;ng cao kiến thức về t&#224;i ch&#237;nh hơn bạn sẽ thấy c&#243; sự thay đổi v&#224; kh&#225;c biệt v&#244; c&#249;ng lớn. V&#224; quan trọng l&#224; bạn kh&#244;ng bị người kh&#225;c thao t&#250;ng h&#224;nh vi.

Ch&#250;c c&#225;c bạn đầu tư hiệu quả.


Robert Shiller và Eugene Fama là hai nhà nghiên cứu tài chính, kinh tế nỗi lạc và đều đạt giải NoBen. Tuy lý thuyết hai ông đưa ra là hoàn toàn trái ngược nhau nhưng nó đều dẫn đến một kết quả đúng. Robert Shiller cho rằng: Tâm lý quyết định sự lên xuống của thị trường tài chính còn Eugene Fama lại cho rằng: Thị trường tài chính lên hay xuống phụ thuộc vào thông tin. Phần lớn mọi người đều thích nghe những thứ mà bản thân mình tin là đúng. 
Theo Robert Shiller tâm lý, cảm xúc con người quyết định hành vi và hành động của họ: Khi họ thấy thị trường đi lên họ sẽ tin là nó còn lên nữa và hành vi sợ bỏ lỡ cơ hội sẽ dẫn đến hành động mua vào bất chấp. Còn khi thị trường đi xuống họ tin là nó sẽ còn xuống sâu hơn nữa và hành động là bán bất chấp, dẫm đạp lên nhau để cố gắng thoát. Điều đó đẩy thị trường đi theo hướng lên nhanh hơn hoặc xuống nhanh hơn.
Còn theo Eugene Fama thì thông tin mới là thứ dẫn đến những hành vi trong thị trường tài chính. Chỉ cần cho đám đông những thông tin tốt thứ mà họ tin là đúng, họ sẵn sàng sống chết với doanh nghiệp. Ngược lại cho họ những thông tin tiêu cực mà họ tin là đúng họ sẽ ruồng bỏ bằng được. 
Lý thuyết mà hai ông đưa ra nó đang xảy ra song song và đồng thời. 
Nhà tạo lập là người có nhiều tiền, có sức ảnh hưởng đến đám đông, họ dễ ràng dẫn dụ và điều khiển tâm lý hành vi của đám đông thông qua tin tức và hành động trên bảng điện. Vì vậy chiến thắng thường không thuộc về số đông những người dễ bị điều khiển, dẫn dụ và cả thao túng hành vi.
Elon Muck là một ví dụ điển hình, chỉ cần một dòng trạng thái của ông ấy sẽ khiến cả thị trường biến động. Bạn đang phân vân chẳng biết ông ấy nói đúng hay sai nhưng đám đông đã quyết định hộ bạn và bạn dễ dàng tin vào điều đó.
Trong thị trường này cả bạn và tôi đều đã và sẽ là những phần tử của đám đông đó. Muốn đứng ngoài đám đông thì bạn và tôi hay ít đọc thông tin không quan trọng, thông tin rác và ít xem bảng điện lại. Dành nhiều thời gian cho việc nâng cao kiến thức về tài chính hơn bạn sẽ thấy có sự thay đổi và khác biệt vô cùng lớn. Và quan trọng là bạn không bị người khác thao túng hành vi.

Chúc các bạn đầu tư hiệu quả.
