Hiện nay, nhiều nh&#224; m&#225;y nhiệt điện ở miền Bắc như PPC (Pha Lại), QTP (Quảng Ninh) v&#224; HND (Hải Ph&#242;ng) đang gặp t&#236;nh trạng lợi nhuận giảm dần, d&#249; đ&#227; trả xong nợ vay v&#224; giảm mạnh chi ph&#237; khấu hao. Th&#244;ng thường, khi nh&#224; m&#225;y trả hết nợ v&#224; khấu hao &#237;t hơn, th&#236; lợi nhuận sẽ tăng. Nhưng thực tế lại ngược lại — nguy&#234;n nh&#226;n đến từ cơ chế mua b&#225;n điện v&#224; ch&#237;nh s&#225;ch gi&#225; của ng&#224;nh điện Việt Nam.

Nguy&#234;n nh&#226;n ch&#237;nh khiến lợi nhuận giảm
1.	Gi&#225; b&#225;n điện bị “&#233;p thấp”
C&#225;c nh&#224; m&#225;y điện đều phải b&#225;n điện cho EVN (Tập đo&#224;n Điện lực Việt Nam) theo hợp đồng mua b&#225;n điện – PPA (Power Purchase Agreement). Trong hợp đồng n&#224;y, gi&#225; b&#225;n được t&#237;nh theo chi ph&#237; hợp l&#253; v&#224; lợi nhuận giới hạn (gọi l&#224; IRR – tỉ lệ sinh lời tối đa). Khi nh&#224; m&#225;y giảm được chi ph&#237; như khấu hao hay l&#227;i vay, th&#236; phần “gi&#225; cố định” trong hợp đồng cũng giảm theo, l&#224;m doanh thu giảm. N&#243;i c&#225;ch kh&#225;c, nếu chi ph&#237; giảm th&#236; EVN sẽ trả &#237;t tiền hơn, khiến lợi nhuận kh&#244;ng tăng m&#224; c&#242;n giảm.
2.	Gi&#225; điện tr&#234;n thị trường giảm
Hiện nay, Việt Nam đang c&#243; thừa c&#244;ng suất điện, n&#234;n gi&#225; điện tr&#234;n thị trường cạnh tranh (chợ điện) bị k&#233;o xuống thấp. Trong khi đ&#243;, chi ph&#237; vận h&#224;nh vẫn cao, l&#224;m bi&#234;n lợi nhuận (ch&#234;nh lệch giữa gi&#225; b&#225;n v&#224; gi&#225; vốn) bị thu hẹp.
3.	Ch&#237;nh s&#225;ch giữ gi&#225; điện ổn định
EVN đang chịu &#225;p lực lớn v&#236; nhiều năm lỗ n&#234;n kh&#244;ng được ph&#233;p tăng gi&#225; b&#225;n lẻ điện nhanh. Khi gi&#225; điện b&#225;n cho người d&#226;n bị “đ&#243;ng khung”, EVN phải &#233;p gi&#225; mua điện đầu v&#224;o thấp, khiến c&#225;c nh&#224; m&#225;y kh&#243; c&#243; l&#227;i.
4.	Chi ph&#237; m&#244;i trường v&#224; cải tạo c&#244;ng nghệ
Sau nhiều năm vận h&#224;nh, c&#225;c nh&#224; m&#225;y nhiệt điện phải đầu tư th&#234;m v&#224;o hệ thống lọc bụi, xử l&#253; kh&#237; thải, v&#224; bảo vệ m&#244;i trường. Đ&#226;y l&#224; những khoản chi kh&#244;ng nhỏ, nhưng lại kh&#244;ng được t&#237;nh đầy đủ v&#224;o gi&#225; điện, n&#234;n cũng l&#224;m lợi nhuận giảm.


V&#236; sao điều n&#224;y g&#226;y hại cho ng&#224;nh điện?
•	Khi c&#225;c doanh nghiệp như PPC, QTP, HND l&#224;m ăn k&#233;m l&#227;i, cổ đ&#244;ng v&#224; nh&#224; đầu tư mất niềm tin.
•	Những dự &#225;n mới, đặc biệt l&#224; nh&#224; m&#225;y điện kh&#237; LNG – vốn cần vốn đầu tư rất lớn – sẽ kh&#243; thu h&#250;t nh&#224; đầu tư, v&#236; họ sợ kh&#244;ng c&#243; l&#227;i ổn định.
•	Nếu kh&#244;ng c&#243; ch&#237;nh s&#225;ch r&#245; r&#224;ng v&#224; linh hoạt, nguồn vốn tư nh&#226;n trong lĩnh vực điện sẽ r&#250;t lui, dẫn đến nguy cơ thiếu điện trong tương lai, khi nhu cầu tăng m&#224; kh&#244;ng c&#243; ai muốn đầu tư.
Hướng giải quyết v&#224; khuyến nghị
1.	Sửa cơ chế PPA: Nh&#224; nước cần cho ph&#233;p c&#225;c nh&#224; m&#225;y được điều chỉnh gi&#225; điện linh hoạt hơn theo biến động nhi&#234;n liệu v&#224; lạm ph&#225;t, chứ kh&#244;ng “đ&#243;ng khung” cứng nhắc.
2.	Bảo đảm lợi nhuận hợp l&#253;: Giữ mức IRR đủ hấp dẫn (10–12%) để nh&#224; đầu tư y&#234;n t&#226;m bỏ vốn.
3.	Chia sẻ rủi ro với EVN: Nếu EVN bị lỗ do biến động thị trường, c&#243; thể &#225;p dụng cơ chế “chia sẻ chi ph&#237;” thay v&#236; bắt to&#224;n bộ rủi ro đ&#232; l&#234;n nh&#224; m&#225;y ph&#225;t điện.
4.	Khuyến kh&#237;ch năng lượng sạch nhưng thực tế: Điện LNG, điện gi&#243;, điện mặt trời đều cần ch&#237;nh s&#225;ch gi&#225; mua đủ cao để nh&#224; đầu tư c&#243; thể ho&#224;n vốn trong thời gian hợp l&#253;.


Việc c&#225;c nh&#224; m&#225;y nhiệt điện lớn như PPC, QTP, HND lợi nhuận giảm kh&#244;ng phải v&#236; quản l&#253; yếu k&#233;m, m&#224; do cơ chế gi&#225; v&#224; ch&#237;nh s&#225;ch ng&#224;nh điện đang b&#243; chặt lợi nhuận. Khi l&#227;i vay v&#224; khấu hao giảm, gi&#225; b&#225;n điện cũng bị giảm tương ứng, n&#234;n nh&#224; m&#225;y kh&#244;ng thể c&#243; lợi nhuận cao hơn. Nếu tiếp tục ch&#237;nh s&#225;ch sai lầm n&#224;y , sẽ rất kh&#243; để c&#225;c nh&#224; đầu tư t&#226;m huyết r&#243;t vốn đầu tư. Đặc biệt bối cảnh nhu cầu điện ng&#224;y c&#224;ng tăng.
Muốn thu h&#250;t đầu tư v&#224; đảm bảo an ninh năng lượng, Việt Nam cần cải c&#225;ch mạnh cơ chế gi&#225; điện, minh bạch trong hợp đồng PPA, v&#224; tạo m&#244;i trường ổn định cho doanh nghiệp c&#243; l&#227;i hợp l&#253;. Chỉ khi đ&#243;, ng&#224;nh điện mới c&#243; thể ph&#225;t triển bền vững, đ&#225;p ứng nhu cầu kinh tế đang tăng nhanh m&#224; kh&#244;ng phụ thuộc v&#224;o nguồn vốn nh&#224; nước.



Hiện nay, nhiều nhà máy nhiệt điện ở miền Bắc như PPC (Pha Lại), QTP (Quảng Ninh) và HND (Hải Phòng) đang gặp tình trạng lợi nhuận giảm dần, dù đã trả xong nợ vay và giảm mạnh chi phí khấu hao. Thông thường, khi nhà máy trả hết nợ và khấu hao ít hơn, thì lợi nhuận sẽ tăng. Nhưng thực tế lại ngược lại — nguyên nhân đến từ cơ chế mua bán điện và chính sách giá của ngành điện Việt Nam.

Nguyên nhân chính khiến lợi nhuận giảm
1.	Giá bán điện bị “ép thấp”
Các nhà máy điện đều phải bán điện cho EVN (Tập đoàn Điện lực Việt Nam) theo hợp đồng mua bán điện – PPA (Power Purchase Agreement). Trong hợp đồng này, giá bán được tính theo chi phí hợp lý và lợi nhuận giới hạn (gọi là IRR – tỉ lệ sinh lời tối đa). Khi nhà máy giảm được chi phí như khấu hao hay lãi vay, thì phần “giá cố định” trong hợp đồng cũng giảm theo, làm doanh thu giảm. Nói cách khác, nếu chi phí giảm thì EVN sẽ trả ít tiền hơn, khiến lợi nhuận không tăng mà còn giảm.
2.	Giá điện trên thị trường giảm
Hiện nay, Việt Nam đang có thừa công suất điện, nên giá điện trên thị trường cạnh tranh (chợ điện) bị kéo xuống thấp. Trong khi đó, chi phí vận hành vẫn cao, làm biên lợi nhuận (chênh lệch giữa giá bán và giá vốn) bị thu hẹp.
3.	Chính sách giữ giá điện ổn định
EVN đang chịu áp lực lớn vì nhiều năm lỗ nên không được phép tăng giá bán lẻ điện nhanh. Khi giá điện bán cho người dân bị “đóng khung”, EVN phải ép giá mua điện đầu vào thấp, khiến các nhà máy khó có lãi.
4.	Chi phí môi trường và cải tạo công nghệ
Sau nhiều năm vận hành, các nhà máy nhiệt điện phải đầu tư thêm vào hệ thống lọc bụi, xử lý khí thải, và bảo vệ môi trường. Đây là những khoản chi không nhỏ, nhưng lại không được tính đầy đủ vào giá điện, nên cũng làm lợi nhuận giảm.


Vì sao điều này gây hại cho ngành điện?
•	Khi các doanh nghiệp như PPC, QTP, HND làm ăn kém lãi, cổ đông và nhà đầu tư mất niềm tin.
•	Những dự án mới, đặc biệt là nhà máy điện khí LNG – vốn cần vốn đầu tư rất lớn – sẽ khó thu hút nhà đầu tư, vì họ sợ không có lãi ổn định.
•	Nếu không có chính sách rõ ràng và linh hoạt, nguồn vốn tư nhân trong lĩnh vực điện sẽ rút lui, dẫn đến nguy cơ thiếu điện trong tương lai, khi nhu cầu tăng mà không có ai muốn đầu tư.
Hướng giải quyết và khuyến nghị
1.	Sửa cơ chế PPA: Nhà nước cần cho phép các nhà máy được điều chỉnh giá điện linh hoạt hơn theo biến động nhiên liệu và lạm phát, chứ không “đóng khung” cứng nhắc.
2.	Bảo đảm lợi nhuận hợp lý: Giữ mức IRR đủ hấp dẫn (10–12%) để nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn.
3.	Chia sẻ rủi ro với EVN: Nếu EVN bị lỗ do biến động thị trường, có thể áp dụng cơ chế “chia sẻ chi phí” thay vì bắt toàn bộ rủi ro đè lên nhà máy phát điện.
4.	Khuyến khích năng lượng sạch nhưng thực tế: Điện LNG, điện gió, điện mặt trời đều cần chính sách giá mua đủ cao để nhà đầu tư có thể hoàn vốn trong thời gian hợp lý.


Việc các nhà máy nhiệt điện lớn như PPC, QTP, HND lợi nhuận giảm không phải vì quản lý yếu kém, mà do cơ chế giá và chính sách ngành điện đang bó chặt lợi nhuận. Khi lãi vay và khấu hao giảm, giá bán điện cũng bị giảm tương ứng, nên nhà máy không thể có lợi nhuận cao hơn. Nếu tiếp tục chính sách sai lầm này , sẽ rất khó để các nhà đầu tư tâm huyết rót vốn đầu tư. Đặc biệt bối cảnh nhu cầu điện ngày càng tăng.
Muốn thu hút đầu tư và đảm bảo an ninh năng lượng, Việt Nam cần cải cách mạnh cơ chế giá điện, minh bạch trong hợp đồng PPA, và tạo môi trường ổn định cho doanh nghiệp có lãi hợp lý. Chỉ khi đó, ngành điện mới có thể phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu kinh tế đang tăng nhanh mà không phụ thuộc vào nguồn vốn nhà nước.

