R&#224;o cản cổ đ&#244;ng Nh&#224; nước khiến qu&#225; tr&#236;nh tăng vốn của Chứng kho&#225;n HSC bị k&#233;o d&#224;i hơn dự kiến, mất cơ hội kinh doanh. HFIC sẽ tho&#225;i to&#224;n bộ vốn tại Chứng kho&#225;n HSC cho đến 2025.



Cổ đ&#244;ng Nh&#224; nước c&#243; chủ trương tho&#225;i vốn khỏi Chứng kho&#225;n HSC. Ảnh minh họa: Trọng Hiếu.

C&#225;ch đ&#226;y 5 năm, Chứng kho&#225;n HSC (HSC - m&#227;: HCM) l&#224; doanh nghiệp đứng thứ 2 về thị phần m&#244;i giới cổ phiếu tại HoSE với tỷ lệ l&#234;n đến tr&#234;n 10%. Tuy nhi&#234;n, sau giai đoạn b&#249;ng l&#234;n mạnh mẽ của nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n, thị phần của c&#244;ng ty sụt giảm mạnh về 5,32% (năm 2023) v&#224; rớt xuống vị tr&#237; thứ 5. T&#236;nh h&#236;nh c&#243; cải thiện trong nửa đầu năm nay khi thị phần tăng l&#234;n 6,17%, vẫn ở vị tr&#237; thứ 5 nhưng thu hẹp đ&#225;ng kể so với đơn vị đứng thứ 4 (VNDirect - 6,24%).

Việc mất dần vị thế lu&#244;n l&#224; vấn đề quan trọng được cổ đ&#244;ng đề cập tại c&#225;c kỳ họp ĐHĐCĐ thường ni&#234;n của Chứng kho&#225;n HSC. Ban l&#227;nh đạo l&#253; giải b&#234;n cạnh những yếu tố về cơ cấu giao dịch thị trường thay đổi chuyển sang giao dịch ETF, cạnh tranh gay gắt khi nhiều c&#244;ng ty chứng kho&#225;n (CTCK) &#225;p dụng ph&#237; giao dịch bằng 0 th&#236; một nguy&#234;n nh&#226;n quan trọng l&#224; c&#244;ng ty bị hạn chế nguồn vốn.

Trong giai đoạn thị trường b&#249;ng nổ 2021 - 2022, h&#224;ng loạt CTCK tăng vốn gấp nhiều lần, ban l&#227;nh đạo HSC cũng nh&#236;n thấy được l&#224; phải tăng vốn nhưng qu&#225; tr&#236;nh kh&#225; gian nan do c&#243; cổ đ&#244;ng Nh&#224; nước - C&#244;ng ty Đầu tư T&#224;i ch&#237;nh Nh&#224; nước TP.HCM (HFIC).

2 năm cho một đợt tăng vốn của Chứng kho&#225;n HSC

V&#224;o th&#225;ng 12/2021, HSC cho biết đ&#227; ph&#225;t h&#224;nh th&#224;nh c&#244;ng 152,5 triệu cổ phiếu với gi&#225; 14.000 đồng/cp, gi&#225; trị thu về 2.135 tỷ đồng. Tuy nhi&#234;n, BCTC c&#225;c năm 2021 v&#224; 2022 cho thấy c&#243; đến gần 32,8 triệu cổ phiếu thuộc sở hữu của C&#244;ng ty Đầu tư T&#224;i ch&#237;nh Nh&#224; nước TP.HCM (HFIC) nằm trong diện hạn chế giao dịch.

Cụ thể, UBCKNN v&#224;o th&#225;ng 1/2022 c&#243; C&#244;ng văn số 376 y&#234;u cầu HSC chưa được sử dụng phần vốn g&#243;p của HFIC li&#234;n quan đợt ph&#225;t h&#224;nh n&#224;y (32,8 triệu cổ phiếu, tương đương gi&#225; trị l&#224; 459,2 tỷ đồng). UBCKNN cũng c&#243; C&#244;ng băn số 377 y&#234;u cầu Trung t&#226;m Lưu k&#253; Chứng kho&#225;n Việt Nam hạn chế giao dịch đối với l&#244; cổ phiếu ph&#226;n phối cho HFIC.

Trước đ&#243;, thực hiện kết luận của Chủ tịch UBND TP.HCM, HĐTV HFIC đ&#227; ban h&#224;nh Nghị quyết số 70 ng&#224;y 25/10/2021 về ph&#234; duyệt phương &#225;n chuyển nhượng hơn 72,9 triệu quyền mua cổ phiếu HSC theo phương thức b&#225;n đấu gi&#225; c&#244;ng khai. Tuy nhi&#234;n, do số lượng quyền mua lớn n&#234;n HFIC chỉ b&#225;n th&#224;nh c&#244;ng gần 7,4 triệu quyền mua. Số lượng quyền mua c&#242;n lại (kh&#244;ng b&#225;n hết) l&#224; gần 65,6 triệu quyền, tương đương số cổ phiếu HSC được quyền mua th&#234;m l&#224; gần 32,8 triệu cổ phiếu. Nhằm bảo vệ lợi &#237;ch cổ đ&#244;ng Nh&#224; nước, HFIC đ&#227; nộp hơn 459,1 tỷ đồng để thực hiện quyền mua.

Tuy vậy, theo quy định tại khoản 12 Điều 2 Nghị định số 140 ng&#224;y 30/11/2020 của Ch&#237;nh phủ, thầm quyền quyết định về việc g&#243;p vốn mua cổ phần trong lĩnh vực chứng kho&#225;n thuộc về Thủ tướng Ch&#237;nh phủ tr&#234;n cơ sở đề nghị của UBND TP.HCM. Điều n&#224;y đồng nghĩa trong thời gian chờ quyết định của Thủ tướng Ch&#237;nh phủ, HSC chưa được sử dụng phần vốn g&#243;p của HFIC li&#234;n quan đến đợt ph&#225;t h&#224;nh n&#224;y (tức số tiền hơn 459,1 tỷ đồng).

L&#227;nh đạo HSC cho biết trong năm 2021 đ&#227; phải tổ chức 52 cuộc họp HĐQT để giải quyết vấn đề. Đến năm 2022, c&#244;ng ty cũng trải qua 2 lần hủy họp ĐHĐCĐ thường ni&#234;n v&#224; tại cuộc họp ch&#237;nh thức diễn ra v&#224;o th&#225;ng 8 (muộn hơn so với quy định 2 th&#225;ng) vấn đề chưa được giải quyết.

Vướng mắc kể tr&#234;n tiếp tục ảnh hưởng đến kế hoạch tăng vốn của HSC. Theo đ&#243;, HSC trong năm 2022 tiếp tục xin &#253; kiến cổ đ&#244;ng với phương &#225;n ch&#224;o b&#225;n 228,7 triệu cổ phiếu cho cổ đ&#244;ng hiện hữu, gi&#225; 10.000 đồng/CP. Song, do đợt tăng vốn năm 2021 chưa ho&#224;n th&#224;nh, c&#244;ng ty đến đầu năm 2023 mới nộp hồ sơ l&#234;n UBCKNN. Lưu &#253; rằng, gần như c&#249;ng thời điểm n&#224;y, VSD c&#243; C&#244;ng văn số 100 về việc l&#244; cổ phiếu của HFIC được điều chỉnh sang chứng kho&#225;n tự do chuyển nhượng.

Cuối năm 2023, HSC mới c&#244;ng bố Nghị quyết HĐQT th&#244;ng qua ng&#224;y chốt danh s&#225;ch cổ đ&#244;ng thực hiện quyền mua cổ phiếu cho cổ đ&#244;ng hiện hữu. Trải qua nhiều lần gia hạn thời gian đăng k&#253; v&#224; nộp tiền, đầu th&#225;ng 4 vừa qua, đợt ch&#224;o b&#225;n được ho&#224;n th&#224;nh với 178 triệu cổ phiếu ph&#226;n phối th&#224;nh c&#244;ng v&#224; 50.426.740 cổ phiếu kh&#244;ng được thực hiện quyền. Nhiều khả năng l&#224; c&#225;c cổ đ&#244;ng Nh&#224; nước gồm HFIC, Ng&#226;n h&#224;ng Thương mại TNHH MTV X&#226;y dựng Việt Nam, Li&#234;n hiệp Hợp t&#225;c x&#227; thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) kh&#244;ng thực hiện quyền.

HFIC sẽ tho&#225;i hết vốn đến năm 2025

Hiện, HFIC sở hữu 121,6 triệu cổ phiếu HCM, tương đương 17,26% vốn Chứng kho&#225;n HSC – l&#224; cổ đ&#244;ng lớn thứ 2 sau Dragon Capital Markets Limited (32,18% vốn). Theo đại diện HFIC, đơn vị n&#224;y chắc chắn tho&#225;i vốn khỏi Chứng kho&#225;n HSC theo quy định ph&#225;p luật, phương &#225;n t&#225;i cơ cấu được tr&#236;nh UBNN TP.HCM ph&#234; duyệt trong năm 2024. Sau khi được ph&#234; duyệt, HFIC sẽ thực hiện tho&#225;i vốn to&#224;n bộ theo lộ tr&#236;nh nhưng chia th&#224;nh nhiều giai đoạn cho đến 2025 ph&#249; hợp t&#236;nh h&#236;nh thực tế, hiệu quả v&#224; đ&#250;ng quy định.

Kh&#244;ng chỉ vấn đề tăng vốn, việc chia cổ tức bằng cổ phiếu của c&#244;ng ty cũng vấp phải sự phản đối của cổ đ&#244;ng lớn. Trong thời điểm phương &#225;n tăng vốn bằng ch&#224;o b&#225;n cho cổ đ&#244;ng gặp trắc trở, HĐQT Chứng kho&#225;n HSC đ&#227; đề xuất đổi h&#236;nh thức chia cổ tức đợt 2/2021 ho&#224;n to&#224;n bằng tiền mặt như c&#225;c năm trước th&#224;nh kết hợp 2 h&#236;nh thức gồm 2,5% tiền mặt v&#224; 15% cổ phiếu. Tuy nhi&#234;n, phương &#225;n chỉ được 66,6% phiếu đồng thuận v&#224; 32,74% kh&#244;ng t&#225;n th&#224;nh.

Li&#234;n tiếp 2 năm 2022 v&#224; 2023, c&#225;c tờ tr&#236;nh chi trả cổ tức, kế hoạch chi trả cổ tức do HĐQT đề xuất chỉ được th&#244;ng qua với tỷ lệ 62,21% v&#224; kh&#244;ng t&#225;n th&#224;nh 37,79%.

Đối với c&#225;c c&#244;ng ty chứng kho&#225;n, quy m&#244; vốn chủ sở hữu đ&#243;ng vai tr&#242; quan trọng trong x&#225;c định quy m&#244; cho vay (theo quy định dư nợ cho vay kh&#244;ng được vượt qu&#225; 200% vốn chủ sở hữu). L&#227;nh đạo HSC thời điểm đ&#243; chia sẻ việc chia hết lợi nhuận c&#242;n lại cho cổ đ&#244;ng chẳng kh&#225;c n&#224;o giảm vốn v&#224; trở th&#224;nh c&#244;ng ty chứng kho&#225;n nhỏ.

T&#237;nh đến cuối qu&#253; II, c&#225;c khoản cho vay (margin) của c&#244;ng ty l&#224; 18.542 tỷ đồng, tăng th&#234;m khoảng 6.400 tỷ đồng so với đầu năm. Tỷ lệ cho vay tr&#234;n vốn chủ sở hữu tiệm cận mức trần với 1,73 lần. Đ&#226;y l&#224; tỷ lệ kh&#225; lớn so với nhiều CTCK lớn kh&#225;c tr&#234;n thị trường như Chứng kho&#225;n SSI (0,82 lần), VPBankS (0,55 lần), SHS (0,33 lần), Chứng kho&#225;n VPS (1,2 lần) hay Chứng kho&#225;n Techcombank (1 lần).

Rào cản cổ đông Nhà nước khiến quá trình tăng vốn của Chứng khoán HSC bị kéo dài hơn dự kiến, mất cơ hội kinh doanh. HFIC sẽ thoái toàn bộ vốn tại Chứng khoán HSC cho đến 2025.



Cổ đông Nhà nước có chủ trương thoái vốn khỏi Chứng khoán HSC. Ảnh minh họa: Trọng Hiếu.

Cách đây 5 năm, Chứng khoán HSC (HSC - mã: HCM) là doanh nghiệp đứng thứ 2 về thị phần môi giới cổ phiếu tại HoSE với tỷ lệ lên đến trên 10%. Tuy nhiên, sau giai đoạn bùng lên mạnh mẽ của nhà đầu tư cá nhân, thị phần của công ty sụt giảm mạnh về 5,32% (năm 2023) và rớt xuống vị trí thứ 5. Tình hình có cải thiện trong nửa đầu năm nay khi thị phần tăng lên 6,17%, vẫn ở vị trí thứ 5 nhưng thu hẹp đáng kể so với đơn vị đứng thứ 4 (VNDirect - 6,24%).

Việc mất dần vị thế luôn là vấn đề quan trọng được cổ đông đề cập tại các kỳ họp ĐHĐCĐ thường niên của Chứng khoán HSC. Ban lãnh đạo lý giải bên cạnh những yếu tố về cơ cấu giao dịch thị trường thay đổi chuyển sang giao dịch ETF, cạnh tranh gay gắt khi nhiều công ty chứng khoán (CTCK) áp dụng phí giao dịch bằng 0 thì một nguyên nhân quan trọng là công ty bị hạn chế nguồn vốn.

Trong giai đoạn thị trường bùng nổ 2021 - 2022, hàng loạt CTCK tăng vốn gấp nhiều lần, ban lãnh đạo HSC cũng nhìn thấy được là phải tăng vốn nhưng quá trình khá gian nan do có cổ đông Nhà nước - Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM (HFIC).

2 năm cho một đợt tăng vốn của Chứng khoán HSC

Vào tháng 12/2021, HSC cho biết đã phát hành thành công 152,5 triệu cổ phiếu với giá 14.000 đồng/cp, giá trị thu về 2.135 tỷ đồng. Tuy nhiên, BCTC các năm 2021 và 2022 cho thấy có đến gần 32,8 triệu cổ phiếu thuộc sở hữu của Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM (HFIC) nằm trong diện hạn chế giao dịch.

Cụ thể, UBCKNN vào tháng 1/2022 có Công văn số 376 yêu cầu HSC chưa được sử dụng phần vốn góp của HFIC liên quan đợt phát hành này (32,8 triệu cổ phiếu, tương đương giá trị là 459,2 tỷ đồng). UBCKNN cũng có Công băn số 377 yêu cầu Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam hạn chế giao dịch đối với lô cổ phiếu phân phối cho HFIC.

Trước đó, thực hiện kết luận của Chủ tịch UBND TP.HCM, HĐTV HFIC đã ban hành Nghị quyết số 70 ngày 25/10/2021 về phê duyệt phương án chuyển nhượng hơn 72,9 triệu quyền mua cổ phiếu HSC theo phương thức bán đấu giá công khai. Tuy nhiên, do số lượng quyền mua lớn nên HFIC chỉ bán thành công gần 7,4 triệu quyền mua. Số lượng quyền mua còn lại (không bán hết) là gần 65,6 triệu quyền, tương đương số cổ phiếu HSC được quyền mua thêm là gần 32,8 triệu cổ phiếu. Nhằm bảo vệ lợi ích cổ đông Nhà nước, HFIC đã nộp hơn 459,1 tỷ đồng để thực hiện quyền mua.

Tuy vậy, theo quy định tại khoản 12 Điều 2 Nghị định số 140 ngày 30/11/2020 của Chính phủ, thầm quyền quyết định về việc góp vốn mua cổ phần trong lĩnh vực chứng khoán thuộc về Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở đề nghị của UBND TP.HCM. Điều này đồng nghĩa trong thời gian chờ quyết định của Thủ tướng Chính phủ, HSC chưa được sử dụng phần vốn góp của HFIC liên quan đến đợt phát hành này (tức số tiền hơn 459,1 tỷ đồng).

Lãnh đạo HSC cho biết trong năm 2021 đã phải tổ chức 52 cuộc họp HĐQT để giải quyết vấn đề. Đến năm 2022, công ty cũng trải qua 2 lần hủy họp ĐHĐCĐ thường niên và tại cuộc họp chính thức diễn ra vào tháng 8 (muộn hơn so với quy định 2 tháng) vấn đề chưa được giải quyết.

Vướng mắc kể trên tiếp tục ảnh hưởng đến kế hoạch tăng vốn của HSC. Theo đó, HSC trong năm 2022 tiếp tục xin ý kiến cổ đông với phương án chào bán 228,7 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, giá 10.000 đồng/CP. Song, do đợt tăng vốn năm 2021 chưa hoàn thành, công ty đến đầu năm 2023 mới nộp hồ sơ lên UBCKNN. Lưu ý rằng, gần như cùng thời điểm này, VSD có Công văn số 100 về việc lô cổ phiếu của HFIC được điều chỉnh sang chứng khoán tự do chuyển nhượng.

Cuối năm 2023, HSC mới công bố Nghị quyết HĐQT thông qua ngày chốt danh sách cổ đông thực hiện quyền mua cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu. Trải qua nhiều lần gia hạn thời gian đăng ký và nộp tiền, đầu tháng 4 vừa qua, đợt chào bán được hoàn thành với 178 triệu cổ phiếu phân phối thành công và 50.426.740 cổ phiếu không được thực hiện quyền. Nhiều khả năng là các cổ đông Nhà nước gồm HFIC, Ngân hàng Thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam, Liên hiệp Hợp tác xã thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) không thực hiện quyền.

HFIC sẽ thoái hết vốn đến năm 2025

Hiện, HFIC sở hữu 121,6 triệu cổ phiếu HCM, tương đương 17,26% vốn Chứng khoán HSC – là cổ đông lớn thứ 2 sau Dragon Capital Markets Limited (32,18% vốn). Theo đại diện HFIC, đơn vị này chắc chắn thoái vốn khỏi Chứng khoán HSC theo quy định pháp luật, phương án tái cơ cấu được trình UBNN TP.HCM phê duyệt trong năm 2024. Sau khi được phê duyệt, HFIC sẽ thực hiện thoái vốn toàn bộ theo lộ trình nhưng chia thành nhiều giai đoạn cho đến 2025 phù hợp tình hình thực tế, hiệu quả và đúng quy định.

Không chỉ vấn đề tăng vốn, việc chia cổ tức bằng cổ phiếu của công ty cũng vấp phải sự phản đối của cổ đông lớn. Trong thời điểm phương án tăng vốn bằng chào bán cho cổ đông gặp trắc trở, HĐQT Chứng khoán HSC đã đề xuất đổi hình thức chia cổ tức đợt 2/2021 hoàn toàn bằng tiền mặt như các năm trước thành kết hợp 2 hình thức gồm 2,5% tiền mặt và 15% cổ phiếu. Tuy nhiên, phương án chỉ được 66,6% phiếu đồng thuận và 32,74% không tán thành.

Liên tiếp 2 năm 2022 và 2023, các tờ trình chi trả cổ tức, kế hoạch chi trả cổ tức do HĐQT đề xuất chỉ được thông qua với tỷ lệ 62,21% và không tán thành 37,79%.

Đối với các công ty chứng khoán, quy mô vốn chủ sở hữu đóng vai trò quan trọng trong xác định quy mô cho vay (theo quy định dư nợ cho vay không được vượt quá 200% vốn chủ sở hữu). Lãnh đạo HSC thời điểm đó chia sẻ việc chia hết lợi nhuận còn lại cho cổ đông chẳng khác nào giảm vốn và trở thành công ty chứng khoán nhỏ.

Tính đến cuối quý II, các khoản cho vay (margin) của công ty là 18.542 tỷ đồng, tăng thêm khoảng 6.400 tỷ đồng so với đầu năm. Tỷ lệ cho vay trên vốn chủ sở hữu tiệm cận mức trần với 1,73 lần. Đây là tỷ lệ khá lớn so với nhiều CTCK lớn khác trên thị trường như Chứng khoán SSI (0,82 lần), VPBankS (0,55 lần), SHS (0,33 lần), Chứng khoán VPS (1,2 lần) hay Chứng khoán Techcombank (1 lần).