&quot;Sở hữu nguồn t&#224;i nguy&#234;n đất hiếm dồi d&#224;o, Việt Nam c&#243; những lợi thế lớn để trở th&#224;nh một c&#244;ng xưởng của thế giới.&quot;

Với trữ lượng đất hiếm dồi d&#224;o, Việt Nam đang thu h&#250;t sự ch&#250; &#253; của c&#225;c nh&#224; l&#227;nh đạo nước ngo&#224;i. Hoạt động khai th&#225;c đất hiếm đang được Ch&#237;nh phủ Việt Nam gi&#225;m s&#225;t chặt chẽ.

Từ chỉ 400 tấn oxit đất hiếm được sản xuất v&#224;o năm 2021, sản lượng tại Việt Nam đ&#227; tăng l&#234;n 4.300 tấn v&#224;o năm 2022. Tuy nhi&#234;n, con số n&#224;y chỉ chiếm khoảng 1,4% nguồn cung to&#224;n cầu v&#224; c&#242;n k&#233;m xa so với ước t&#237;nh 210.000 tấn của Trung Quốc, theo Cơ quan Khảo s&#225;t Địa chất Hoa Kỳ (USGS). V&#224;o th&#225;ng 7, Ph&#243; Thủ tướng Trần Hồng H&#224; đ&#227; ph&#234; duyệt một kế hoạch th&#250;c đẩy nhanh việc chế biến l&#234;n tới 62.500 tấn kho&#225;ng sản đất hiếm v&#224;o năm 2030.

Trong chuyến c&#244;ng du ngoại giao tới Việt Nam v&#224;o th&#225;ng 9 năm 2023, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đ&#227; k&#253; một thỏa thuận với Việt Nam nhằm mở cửa cho c&#225;c khoản đầu tư nước ngo&#224;i v&#224;o lĩnh vực đất hiếm.

L&#224; một phần trong c&#225;c ch&#237;nh s&#225;ch nhằm tăng cường năng lực sản xuất, Việt Nam đ&#227; ban h&#224;nh c&#225;c ưu đ&#227;i thuế, đơn giản h&#243;a thủ tục cấp ph&#233;p, v&#224; th&#224;nh lập c&#225;c khu c&#244;ng nghiệp chuy&#234;n biệt. B&#234;n cạnh đ&#243;, cũng c&#243; c&#225;c hạn chế xuất khẩu v&#224; quy định giới hạn khối lượng quặng th&#244; được khai th&#225;c – y&#234;u cầu phải chế biến tại chỗ thay v&#236; xuất khẩu th&#244; ra nước ngo&#224;i.

Trữ lượng đất hiếm của Việt Nam xếp thứ hai thế giới

C&#244;ng ty khai kho&#225;ng Blackstone Minerals (trụ sở tại Perth, &#218;c) đ&#227; th&#244;ng b&#225;o rằng họ sẽ kh&#244;ng thay đổi kế hoạch tham gia đấu gi&#225; quyền khai th&#225;c đất hiếm tại Việt Nam, mặc d&#249; Chủ tịch của C&#244;ng ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (REVN) – đối t&#225;c của Blackstone – đ&#227; bị bắt giữ. “Việt Nam c&#243; tiềm năng trở th&#224;nh một mắt x&#237;ch quan trọng trong chuỗi cung ứng đất hiếm to&#224;n cầu v&#224; Blackstone vẫn cam kết hỗ trợ Việt Nam hiện thực h&#243;a tham vọng đ&#243;,” c&#244;ng ty cho biết trong c&#225;c t&#224;i liệu gửi l&#234;n Sở Giao dịch Chứng kho&#225;n &#218;c.

Gần đ&#226;y, H&#224;n Quốc đ&#227; k&#253; một bi&#234;n bản ghi nhớ nhằm thiết lập hệ thống cung ứng đất hiếm phục vụ cho c&#225;c doanh nghiệp H&#224;n Quốc trong lĩnh vực &#244; t&#244; v&#224; điện tử. Những thỏa thuận n&#224;y c&#243; vai tr&#242; then chốt đối với tương lai kinh tế của Việt Nam – thậm ch&#237; c&#242;n quan trọng hơn cả c&#225;c thỏa thuận li&#234;n quan đến khai kho&#225;ng v&#224; chế biến kho&#225;ng sản. Nhiều doanh nghiệp như Samsung Electro-Mechanics (H&#224;n Quốc), Infineon Technologies AG (Đức) v&#224; Renesas Electronics (Nhật Bản) đ&#227; hoạt động tại Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất b&#225;n dẫn. Đ&#225;ng ch&#250; &#253;, c&#225;c nh&#224; sản xuất nam ch&#226;m to&#224;n cầu cũng đang hướng về Việt Nam. Star Group Industrial Co. v&#224; Baotou INST Magnet sắp sửa theo bước Shin-Etsu Chemical Co. trong việc x&#226;y dựng nh&#224; m&#225;y tại Việt Nam.

D&#249; c&#225;c nh&#224; hoạch định ch&#237;nh s&#225;ch c&#243; thể dễ d&#224;ng tận dụng lao động gi&#225; rẻ v&#224; m&#244; h&#236;nh lắp r&#225;p đơn giản để tạo ra h&#224;ng ng&#224;n việc l&#224;m, nhưng Việt Nam đang đứng trước cơ hội ph&#225;t triển bền vững bằng c&#225;ch khai th&#225;c lợi thế t&#224;i nguy&#234;n dưới l&#242;ng đất. Trong qu&#225; tr&#236;nh biến đất hiếm th&#224;nh linh kiện điện tử, Việt Nam c&#243; thể ph&#225;t triển một nền kinh tế tri thức v&#224; c&#243; khả năng chống chọi tốt hơn với sự thay đổi của chi ph&#237; lao động.

Mặc d&#249; sản lượng hiện tại của Việt Nam mới chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong nguồn cung to&#224;n cầu, nhưng quốc gia n&#224;y đang nắm giữ khoảng 17% trữ lượng đất hiếm thế giới – chỉ đứng sau Trung Quốc. Sẽ cần th&#234;m thời gian v&#224; nguồn lực để Việt Nam ph&#225;t triển đủ năng lực khai th&#225;c v&#224; tinh luyện, biến c&#225;c nguy&#234;n liệu th&#244; n&#224;y th&#224;nh những sản phẩm c&#243; gi&#225; trị cao.

"Sở hữu nguồn tài nguyên đất hiếm dồi dào, Việt Nam có những lợi thế lớn để trở thành một công xưởng của thế giới."

Với trữ lượng đất hiếm dồi dào, Việt Nam đang thu hút sự chú ý của các nhà lãnh đạo nước ngoài. Hoạt động khai thác đất hiếm đang được Chính phủ Việt Nam giám sát chặt chẽ.

Từ chỉ 400 tấn oxit đất hiếm được sản xuất vào năm 2021, sản lượng tại Việt Nam đã tăng lên 4.300 tấn vào năm 2022. Tuy nhiên, con số này chỉ chiếm khoảng 1,4% nguồn cung toàn cầu và còn kém xa so với ước tính 210.000 tấn của Trung Quốc, theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS). Vào tháng 7, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã phê duyệt một kế hoạch thúc đẩy nhanh việc chế biến lên tới 62.500 tấn khoáng sản đất hiếm vào năm 2030.

Trong chuyến công du ngoại giao tới Việt Nam vào tháng 9 năm 2023, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã ký một thỏa thuận với Việt Nam nhằm mở cửa cho các khoản đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực đất hiếm.

Là một phần trong các chính sách nhằm tăng cường năng lực sản xuất, Việt Nam đã ban hành các ưu đãi thuế, đơn giản hóa thủ tục cấp phép, và thành lập các khu công nghiệp chuyên biệt. Bên cạnh đó, cũng có các hạn chế xuất khẩu và quy định giới hạn khối lượng quặng thô được khai thác – yêu cầu phải chế biến tại chỗ thay vì xuất khẩu thô ra nước ngoài.

Trữ lượng đất hiếm của Việt Nam xếp thứ hai thế giới

Công ty khai khoáng Blackstone Minerals (trụ sở tại Perth, Úc) đã thông báo rằng họ sẽ không thay đổi kế hoạch tham gia đấu giá quyền khai thác đất hiếm tại Việt Nam, mặc dù Chủ tịch của Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (REVN) – đối tác của Blackstone – đã bị bắt giữ. “Việt Nam có tiềm năng trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu và Blackstone vẫn cam kết hỗ trợ Việt Nam hiện thực hóa tham vọng đó,” công ty cho biết trong các tài liệu gửi lên Sở Giao dịch Chứng khoán Úc.

Gần đây, Hàn Quốc đã ký một biên bản ghi nhớ nhằm thiết lập hệ thống cung ứng đất hiếm phục vụ cho các doanh nghiệp Hàn Quốc trong lĩnh vực ô tô và điện tử. Những thỏa thuận này có vai trò then chốt đối với tương lai kinh tế của Việt Nam – thậm chí còn quan trọng hơn cả các thỏa thuận liên quan đến khai khoáng và chế biến khoáng sản. Nhiều doanh nghiệp như Samsung Electro-Mechanics (Hàn Quốc), Infineon Technologies AG (Đức) và Renesas Electronics (Nhật Bản) đã hoạt động tại Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất bán dẫn. Đáng chú ý, các nhà sản xuất nam châm toàn cầu cũng đang hướng về Việt Nam. Star Group Industrial Co. và Baotou INST Magnet sắp sửa theo bước Shin-Etsu Chemical Co. trong việc xây dựng nhà máy tại Việt Nam.

Dù các nhà hoạch định chính sách có thể dễ dàng tận dụng lao động giá rẻ và mô hình lắp ráp đơn giản để tạo ra hàng ngàn việc làm, nhưng Việt Nam đang đứng trước cơ hội phát triển bền vững bằng cách khai thác lợi thế tài nguyên dưới lòng đất. Trong quá trình biến đất hiếm thành linh kiện điện tử, Việt Nam có thể phát triển một nền kinh tế tri thức và có khả năng chống chọi tốt hơn với sự thay đổi của chi phí lao động.

Mặc dù sản lượng hiện tại của Việt Nam mới chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong nguồn cung toàn cầu, nhưng quốc gia này đang nắm giữ khoảng 17% trữ lượng đất hiếm thế giới – chỉ đứng sau Trung Quốc. Sẽ cần thêm thời gian và nguồn lực để Việt Nam phát triển đủ năng lực khai thác và tinh luyện, biến các nguyên liệu thô này thành những sản phẩm có giá trị cao.