TAXI XANH GSM - MỘT B&#192;I HỌC V&#202; Đ&#210;N BẨY T&#192;I CH&#205;NH D&#192;NH CHO STARTUP

Taxi Xanh GSM &#244;ng Vượng được th&#224;nh lập với mục đ&#237;ch l&#224; ti&#234;u thụ xe cho Vinfast. GSM đ&#227; nhận được rất nhiều lời c&#243; c&#225;nh từ giới truyền th&#244;ng v&#224; nhiều KOL t&#224;i ch&#237;nh như d&#249;ng GSM s&#225;ng tạo để b&#225;n h&#224;ng v&#224; thử nghiệm xe, cho kh&#225;ch trải nghiệm d&#249;ng thử v&#224; mua xe, ... Phải thừa nhận một điều, l&#224; dịch vụ của taxi xanh GSM kh&#225; tốt so với mặt bằng chung ng&#224;nh taxi cộng với xe mới n&#234;n thu h&#250;t được nhiều sự quan t&#226;m từ kh&#225;ch h&#224;ng. 

NHƯNG ... nếu đ&#226;y l&#224; c&#225;ch thức tốt như vậy th&#236; tại sao c&#225;c h&#227;ng xe kh&#225;c, đặc biệt l&#224; c&#225;c startup EV tr&#234;n thế giới lại kh&#244;ng l&#224;m như vậy?

Xin lưu &#253; l&#224; th&#244;ng tin từ The Leader VN n&#243;i rằng h&#227;ng taxi Yellow Cab từng được sở hữu bởi Checker Motor để l&#224;m v&#237; dụ cho tiền đề vừa l&#224;m xe vừa l&#224;m taxi của GSM v&#224; Vinfast l&#224; SAI. 

Yellow Cab th&#224;nh lập năm 1910, l&#250;c đ&#243; Yellow Cab đang ăn n&#234;n l&#224;m ra tốt v&#224; tăng trưởng mạnh. N&#234;n n&#243; đ&#227; ph&#225;t triển theo m&#244; h&#236;nh franchise qua c&#225;c th&#224;nh phố kh&#225;c. Do nhu cầu xe lớn, n&#234;n 10 năm sau đ&#243;, 1920, &#244;ng chủ của Yellow Cab l&#250;c đ&#243; l&#224; Hertz th&#224;nh lập Yellow Cab Manufacturing Company để tự sản xuất xe cho Yellow Cab, rồi sau đ&#243; &#244;ng th&#224;nh lập c&#244;ng ty sx xe bus Yellow Cab v&#224; c&#225;c loại xe kh&#225;c. Chứ kh&#244;ng phải Yellow Cab ban đầu sản xuất xe rồi đem ra l&#224;m Taxi. Nhưng hiện nay, Yellow Cab cũng đ&#227; bỏ sản xuất xe m&#224; đặt xe từ đối t&#225;c rồi. 

C&#242;n Checker Taxi l&#224; đối thủ cạnh tranh của Yellow Cab. Checker Taxi cũng kh&#244;ng tự sản xuất xe m&#224; đặt h&#224;ng từ Commonweath Motor. Sau CM tr&#234;n bờ vực ph&#225; sản n&#234;n Checker Taxi mua lại v&#224; th&#224;nh lập Checker Motors Corporation v&#224; tiếp tục sản xuất xe taxi cho Checker Taxi cho đến khi Checker Taxi ph&#225; sản v&#224;o năm 2022.
CHO N&#202;N, Vinfast l&#224; C&#212;NG TY ĐẦU TI&#202;N V&#192; DUY NHẤT TR&#202;N THẾ GIỚI sản xuất xe xong mở rộng sang mảng taxi như GSM. 

L&#192;M H&#195;NG TAXI KH&#212;NG KH&#193;C G&#204; LẤY S&#218;NG TỰ BẮN CH&#194;N M&#204;NH. 

Kh&#244;ng thể phủ nhận xe điện GSM gi&#250;p người ti&#234;u d&#249;ng c&#243; cảm nhận tốt hơn về xe điện v&#224; cũng nhận nhiều phản hồi t&#237;ch cực v&#224; h&#224;i l&#242;ng. Nhưng tại sao c&#225;c h&#227;ng xe kh&#225;c lại kh&#244;ng l&#224;m như vậy ? 

Để c&#243; tiền ti&#234;u thụ xe cho Vinfast, GSM phải vay ng&#226;n h&#224;ng để mua xe v&#224; thế chấp bằng ch&#237;nh chiếc xe đ&#243;. VD như bảng gi&#225; vay mua xe của VF với BIDV dưới đ&#226;y th&#236; GSM phải thế chấp chiếc VF e34 c&#243; gi&#225; trị hơn 668.700.000 cho BIDV. VF c&#243; thể cho GSM thu&#234; pin để giảm khoản vay v&#224; đẩy chi ph&#237; pin về doanh thu chạy xe của GSM. V&#224; đ&#243; lại cũng l&#224; một b&#224;i to&#225;n dại kh&#225;c. 

V&#224; c&#226;u chuyện bắt đầu từ đ&#226;y. Do GSM phải thế chấp xe VF cho ng&#226;n h&#224;ng n&#234;n trong tương lai h&#227;ng xe Vinfast KH&#212;NG THỂ GIẢM GI&#193; XE nếu gặp phải sự cạnh tranh từ c&#225;c h&#227;ng xe kh&#225;c kể cả xe xăng. 

L&#237; do l&#224; v&#236; khi gi&#225; trị t&#224;i sản thế chấp l&#224; xe VF chạy taxi bị giảm do Vinfast giảm gi&#225; xe th&#236; GSM sẽ bị HẠ MỨC T&#205;N DỤNG v&#224; kh&#244;ng thể vay mua th&#234;m xe nếu mức doanh thu kh&#244;ng đủ b&#249; cho chi ph&#237; trả l&#227;i vay. Trừ khi &#244;ng Vượng tự bơm tiền cho GSM gồng trả l&#227;i.

Một v&#237; dụ nh&#227;n tiền l&#224; Autonomy, h&#227;ng cho thu&#234; xe m&#224; trước đ&#226;y VF từng k&#234;u l&#224; h&#227;ng cho thu&#234; xe điện h&#224;ng đầu nước Mỹ v&#224; đặt mua 2000 xe VF8. Autonomy vừa rồi đ&#227; x&#233;m ph&#225; sản do Tesla giảm gi&#225; b&#225;n xe. Đội xe của Autonomy cũng chủ yếu l&#224; Tesla v&#224; Chevrolet Bolt EV. 

Scott Painter, CEO của Autonomy đ&#227; n&#243;i thế n&#224;y sau khi Tesla giảm gi&#225; : &quot;&quot;Thay v&#236; c&#243; một đội xe trị gi&#225; 85 triệu đ&#244; la, ch&#250;ng t&#244;i đột nhi&#234;n c&#243; một đội xe từ 56 triệu đến 57 triệu đ&#244; la trong một ng&#224;y&quot;. V&#224; để ứng ph&#243; với ho&#224;n cảnh n&#224;y &#244;ng đ&#227; phải huy động th&#234;m 12 triệu USD v&#224; cắt giảm chi ph&#237; bằng c&#225;ch giảm lao động từ 120 xuống c&#242;n 45 nh&#226;n vi&#234;n. 

Painter v&#224; Autonomy ban đầu dự định đặt h&#224;ng 23.000 chiếc xe điện từ 17 nh&#224; sản xuất kh&#225;c nhau, nhưng c&#225;c mục ti&#234;u được c&#244;ng bố v&#224;o năm ngo&#225;i đ&#227; bị dẹp sang một b&#234;n do đội xe của họ bị khấu hao. Painter cho biết Autonomy hiện c&#243; 1.300 chiếc &#244; t&#244; v&#224; sẽ cần th&#234;m khoảng 1.700 chiếc nữa để h&#242;a vốn. Điều n&#224;y sẽ cần th&#234;m 20 triệu đ&#244; la t&#224;i trợ, điều n&#224;y c&#243; thể sẽ giải ph&#243;ng được khả năng vay 100 triệu đ&#244; la.

T&#243;m tắt cho ai chưa hiểu l&#224; do Tesla giảm gi&#225; n&#234;n gi&#225; trị đội xe của Autonomy đang d&#249;ng để thế chấp ng&#226;n h&#224;ng giảm từ 85 triệu USD rớt xuống c&#242;n 56 triệu USD v&#224; bị hết hạn mức t&#237;n dụng để vay th&#234;m v&#224; nguy cơ thanh l&#253;. Để cứu v&#227;n t&#236;nh h&#236;nh, Autonomy phải huy động th&#234;m 12 triệu USD v&#224; cắt giảm lao động xuống c&#242;n 1/3 để giảm chi ph&#237; hoạt động. Đồng thời với t&#236;nh h&#236;nh hiện nay Autonomy cần th&#234;m 20 triệu USD để n&#226;ng hạn mức t&#237;n dụng l&#234;n v&#224; vay được 100 triệu USD để mua th&#234;m 1.700 chiếc xe nữa mới c&#243; khả năng h&#242;a vốn.   

Nếu mọi người để &#253; th&#236; từ khi th&#224;nh lập GSM th&#236; xe Vinfast phải đưa về gi&#225; b&#225;n thực v&#224; c&#243; rất &#237;t khuyến m&#227;i như hồi đầu hay l&#224;m xe xăng. V&#224; tốc độ b&#225;n xe cũng giảm đi đ&#225;ng kể. N&#234;n việc &#244;ng Vượng l&#224;m taxi xanh GSM n&#243; giống như một c&#225;i bẫy t&#237;n dụng l&#224;m giảm khả năng cạnh tranh của &#244;ng VF tr&#234;n thị trường m&#224; th&#244;i. 

BẪY THỨ HAI - THỊ TRƯỜNG TAXI TẠI VIỆT NAM QU&#193; B&#201;. 
B&#225;o c&#225;o của VinFast được nộp v&#224;o ng&#224;y 12/9 v&#224; t&#237;nh đến ng&#224;y lập bản c&#225;o bạch, VinFast đ&#227; b&#225;n 7.612 xe điện cho GSM. Q3 VF kh&#244;ng c&#244;ng bố số liệu cụ thể b&#225;n cho GSM bao nhi&#234;u nhưng b&#224; Thuỷ n&#243;i chiếm 60% th&#236; cũng ước lượng l&#224; th&#234;m khoảng 6000 xe nữa. T&#237;nh 3 qu&#253; khoảng 13.600 xe VF b&#225;n cho GSM. 

C&#244;ng ty dự kiến sẽ b&#224;n giao tiếp 18.250 xe điện v&#224;o năm 2024 với tổng gi&#225; trị ước t&#237;nh (đ&#227; bao gồm thuế) l&#224; 17.652 tỷ đồng (748 triệu USD). Nếu t&#237;nh ra th&#236; mỗi xe khoảng 23.000 USD ~ 667 triệu VND. 

Nhưng thị trường taxi VN chỉ c&#243; tổng doanh thu năm 2022 l&#224; gần 500 triệu USD v&#224; đến 2027 dự đo&#225;n l&#224; 790 triệu USD. Trong khi đ&#243;, như đ&#227; n&#243;i ở tr&#234;n th&#236; GSM hay &#244;ng Vượng đang đầu tư số tiền bằng tổng doanh thu to&#224;n ng&#224;nh trong 1 năm bằng tiền đi vay ng&#226;n h&#224;ng. N&#243;i đơn giản l&#224; &#244;ng Vượng đang cung cấp vượt qua nhu cầu thị trường bằng tiền đi vay v&#224; doanh thu to&#224;n ng&#224;nh c&#242;n kh&#244;ng đủ để trả nợ. 

BẪY THỨ BA - THU KH&#212;NG ĐỦ B&#217; CHI.

Vậy để đ&#225;p ứng v&#224; c&#243; lợi nhuận th&#236; GSM sẽ mở rộng thị trường l&#224; được m&#224;. C&#226;u chuyện đ&#226;u đơn giản như vậy. H&#227;y nh&#236;n v&#224;o b&#224;i to&#225;n d&#242;ng tiền ước t&#237;nh của GSM. 

GSM c&#243; thể vay ng&#226;n h&#224;ng để mua &#244; t&#244; v&#224; trả lại bằng việc chạy taxi. Vấn đề l&#224; GSM kh&#244;ng thể kiếm đủ tiền để trả nợ nếu xe kh&#244;ng đạt chỉ ti&#234;u chạy.

Quy m&#244; thị trường gọi xe chỉ nhiều n&#234;n khi GSM đưa ng&#224;y c&#224;ng nhiều xe ra đường th&#236; số chuyến đi tr&#234;n mỗi xe sẽ giảm v&#224; khi vượt qu&#225; c&#244;ng suất, một số xe sẽ kh&#244;ng được sử dụng. GSM hiện đ&#227; tiếp nhận 13.000 &#244; t&#244; v&#224; con số n&#224;y sẽ l&#224; 20.000 v&#224;o cuối Qu&#253; 4. N&#243; phải cạnh tranh với Grab v&#224; Be tại Việt Nam, những đơn vị kh&#244;ng c&#243; g&#225;nh nặng sở hữu &#244; t&#244; (họ hợp t&#225;c với c&#225;c chủ xe). Với mỗi chiếc xe, GSM cũng sẽ phải trả lương cho t&#224;i xế v&#224; phải chịu th&#234;m chi ph&#237; cố định. D&#249; vậy, Grab v&#224; Be vẫn lỗ nặng, n&#234;n GSM, với đội xe ri&#234;ng, chắc chắn c&#242;n lỗ nặng hơn.

Ch&#250;ng ta c&#243; thể ước t&#237;nh hoạt động của GSM như sau:
V&#224;o cuối th&#225;ng 9, GSM đ&#227; th&#244;ng b&#225;o rằng họ đ&#227; phục vụ 6 triệu kh&#225;ch h&#224;ng v&#224; 35 triệu km. Giả sử h&#224;o ph&#243;ng 1 kh&#225;ch/chuyến v&#224; 35 triệu km đều l&#224; xe Vinfast chạy tr&#234;n đường chở kh&#225;ch, chưa t&#237;nh km kh&#244;ng c&#243; kh&#225;ch, sử dụng gi&#225; mở cửa 21.000đ v&#224; 15.500đ/km ch&#250;ng ta c&#243; doanh thu xấp xỉ trong 6 th&#225;ng: 6 triệu x 21.000 + 35 triệu x 15.500 = 668 tỷ đồng = 28,3 triệu USD trong 6 th&#225;ng.
GSM giữ 70% = 19,8 triệu USD / 6 th&#225;ng hoặc chỉ 3 triệu USD / th&#225;ng v&#224; phải trả lương, tiếp thị, văn ph&#242;ng, phần mềm, nh&#226;n vi&#234;n, v.v... giả sử họ c&#243; thể sử dụng 10.000 t&#224;i xế, với mức lương cố định 5 triệu / th&#225;ng, số tiền đ&#243; tương đương với mức lương t&#224;i xế 50B = 2,1 triệu USD / th&#225;ng. Như vậy chỉ c&#242;n lại 900K cho c&#225;c chi ph&#237; hoạt động kh&#225;c: lương nh&#226;n vi&#234;n, chi ph&#237; tiếp thị, ph&#225;t triển phần mềm, văn ph&#242;ng, mở rộng ra nước ngo&#224;i, v.v… v&#224; kh&#244;ng kh&#243; để nhận ra rằng GSM đang thua lỗ, c&#243; thể v&#224;o khoảng 2-3 triệu USD / th&#225;ng.

Giờ đ&#226;y, GSM tiếp nhận khoảng 7.000 &#244; t&#244; với tổng trị gi&#225; khoảng 249 triệu USD. Đ&#226;y l&#224; khoản nợ tr&#234;n sổ GSM, l&#227;i suất 8-10%/năm = 24 triệu USD/năm. Phải mất th&#234;m 6000 trong qu&#253; 3 v&#224; th&#234;m 7000 trong qu&#253; 4. V&#224;o cuối Q4, l&#227;i suất sẽ tăng l&#234;n khoảng 75 triệu USD/năm.

Như vậy, GSM rất c&#243; thể đang hoạt động thua lỗ với tỷ lệ khoảng 60-80 triệu USD/năm. Sự mất m&#225;t sẽ c&#224;ng lớn khi GSM mở rộng quy m&#244; v&#224; tiếp nhận nhiều &#244; t&#244; hơn. Như vậy, c&#224;ng nhiều xe c&#224;ng tạo ra g&#225;nh nặng v&#236; chi ph&#237; cố định v&#224; l&#227;i vay rất lớn, xe kh&#244;ng bị khai th&#225;c vượt qu&#225; c&#244;ng suất v&#224; ph&#237; kh&#244;ng theo kịp.

LIỆU &#212;NG VƯỢNG C&#211; ĐANG CỐ BƠM GSM ĐỂ HUY ĐỘNG VỐN NHƯ KIỂU GRAB, GOJEK ?

Dạo gần đ&#226;y c&#243; vẻ GSM đang được truyền th&#244;ng kh&#225; nhiều. N&#224;o l&#224; t&#224;i xế được suất con học Vinschool, l&#225;i taxi được nhiều tiền. C&#243; vẻ như &#244;ng Vượng đang cố bơm GSM, một l&#224; hy vọng chiếm thị phần v&#224; hai l&#224; c&#243; d&#242;ng tiền để bớt b&#249; lỗ v&#224; trả l&#227;i vay. Nhưng c&#243; một số &#253; kiến l&#224; &#244;ng Vượng đang cố bơm GSM để t&#236;m c&#225;ch huy động vốn tương tự như Grab (đ&#227; ni&#234;m yết bằng SPAC ở Mỹ) hay Gojek, bản th&#226;n hiện nay GSM cũng đang hợp t&#225;c với Be. Nhưng nếu quả thật thế th&#236; lại c&#224;ng chết v&#224; sa lầy. 

Đầu ti&#234;n, Grab hay Gojek họ kh&#244;ng sở hữu xe n&#234;n kh&#244;ng cần khấu hao. Họ chỉ l&#224; một nền tảng dịch vụ n&#234;n việc scale up thị trường l&#224; việc dễ d&#224;ng với chi ph&#237; v&#224; rủi ro t&#224;i ch&#237;nh thấp. Chưa kể, Grab hay Gojek chưa bao giờ lời với chỉ gọi xe m&#224; họ phải mở rộng sang c&#225;c mảng dịch vụ kh&#225;c như gọi đồ ăn, đi chợ, giao h&#224;ng last mile logistics, .... N&#234;n nhớ, Uber, Grab,... l&#224; xếp v&#224;o những c&#244;ng ty nh&#243;m tech với investors l&#250;c n&#224;o cũng kỳ vọng c&#225;c c&#244;ng ty tech sẽ c&#243; những dự &#225;n đột ph&#225; trong tuong lai, chứ ko phải t&#236;nh h&#236;nh kinh doanh hiện tại. 

C&#242;n ri&#234;ng GSM vừa phải g&#225;nh nặng về sở hữu xe, khấu hao t&#224;i sản, ... N&#234;n khi nếu kể cả GSM c&#243; mở rộng dịch vụ như Grab v&#224; Gojek th&#236; sẽ c&#242;n phải đốt tiền nhiều hơn nữa. Đồng thời, m&#244; h&#236;nh của GSM lại thi&#234;n về dịch vụ taxi nhiều hơn chắc chắn rằng sẽ kh&#244;ng thu h&#250;t được c&#225;c nh&#224; đầu tư mạo hiểm hay tổ chức, tương tự như Vinfast hiện nay. 

Đ&#243; l&#224; chưa kể, khi số lượng xe ở GSM được khai th&#225;c c&#224;ng nhiều th&#236; chi ph&#237; tu sửa, b&#227;o dưỡng cho Vinfast sẽ c&#224;ng cao. 

Theo BCTC Q2 2023 chưa kiểm to&#225;n của VF, Chi ph&#237; quản l&#253; l&#224; 1.457.018 triệu đồng (61,2 triệu USD), tăng 148,3% so với qu&#253; 2 năm 2022 v&#224; tăng 32,0% so với qu&#253; 1 năm 2023. Mức tăng so với qu&#253; 2 năm 2022 v&#224; qu&#253; 1 năm 2022. Năm 2023 chủ yếu l&#224; do chi ph&#237; lao động v&#224; ph&#237; tổn thất tăng li&#234;n quan đến hoạt động cho thu&#234; pin của ch&#250;ng t&#244;i trong ph&#226;n kh&#250;c &#244; t&#244;, nơi gi&#225; trị c&#242;n lại của một số t&#224;i sản tồn tại l&#226;u d&#224;i c&#243; thể kh&#244;ng được thu hồi từ việc kiểm tra suy giảm gi&#225; trị, cũng như sự gia tăng khấu hao v&#224;  chi ph&#237; khấu hao v&#224; c&#225;c chi ph&#237; kh&#225;c.

Q1 chi ph&#237; quản l&#253; l&#224; 46,8 triệu USD. Như vậy ước t&#237;nh ra ri&#234;ng về pin v&#224; cho thu&#234; pin th&#236; mỗi qu&#253; VF đ&#227; ti&#234;u mất 20 triệu USD. M&#224; đ&#226;y l&#224; Q2 khi GSM mới bắt đầu hoạt động v&#224;o th&#225;ng 4 v&#224; về sau sẽ c&#242;n tăng cao v&#236; xe điện khấu hao rất lớn v&#224;o pin. Chắc hẳn c&#225;c bạn vẫn c&#242;n nhớ c&#226;u chuyện chủ xe Tesla d&#249;ng l&#224;m chạy taxi bị hỏng pin sau 15 th&#225;ng v&#224; tốn 9.000 USD thay pin kh&#244;ng ? 

B&#192;I HỌC CHO STARTUP TỪ GSM V&#192; VINFAST

CUỐI C&#217;NG, th&#244;ng qua b&#224;i viết n&#224;y t&#244;i chỉ mong muốn cung cấp một g&#243;c nh&#236;n đa chiều hơn về rủi ro t&#224;i ch&#237;nh trong b&#224;i to&#225;n của GSM v&#224; Vinfast. Nhất l&#224; đối với c&#225;c startup khi chắc chắn kh&#244;ng c&#243; tiền như Vingroup. Nhưng ch&#250;ng ta khi đi pitch dự &#225;n th&#236; cần đưa ra vision một c&#225;ch hợp l&#253; v&#224; ph&#249; hợp với m&#244; h&#236;nh v&#224; thị trường để định hướng đ&#250;ng. Đồng thời phải lu&#244;n cẩn trọng với b&#224;i to&#225;n đ&#242;n bẩy t&#224;i ch&#237;nh khi scale up. Bản th&#226;n m&#236;nh cũng đ&#227; c&#243; một b&#224;i học rất đau về vấn đề n&#224;y trước đ&#226;y d&#249; n&#243; đến từ nguy&#234;n nh&#226;n kh&#225;ch quan nhiều hơn. 

TAXI XANH GSM - MỘT BÀI HỌC VÊ ĐÒN BẨY TÀI CHÍNH DÀNH CHO STARTUP

Taxi Xanh GSM ông Vượng được thành lập với mục đích là tiêu thụ xe cho Vinfast. GSM đã nhận được rất nhiều lời có cánh từ giới truyền thông và nhiều KOL tài chính như dùng GSM sáng tạo để bán hàng và thử nghiệm xe, cho khách trải nghiệm dùng thử và mua xe, ... Phải thừa nhận một điều, là dịch vụ của taxi xanh GSM khá tốt so với mặt bằng chung ngành taxi cộng với xe mới nên thu hút được nhiều sự quan tâm từ khách hàng. 

NHƯNG ... nếu đây là cách thức tốt như vậy thì tại sao các hãng xe khác, đặc biệt là các startup EV trên thế giới lại không làm như vậy?

Xin lưu ý là thông tin từ The Leader VN nói rằng hãng taxi Yellow Cab từng được sở hữu bởi Checker Motor để làm ví dụ cho tiền đề vừa làm xe vừa làm taxi của GSM và Vinfast là SAI. 

Yellow Cab thành lập năm 1910, lúc đó Yellow Cab đang ăn nên làm ra tốt và tăng trưởng mạnh. Nên nó đã phát triển theo mô hình franchise qua các thành phố khác. Do nhu cầu xe lớn, nên 10 năm sau đó, 1920, ông chủ của Yellow Cab lúc đó là Hertz thành lập Yellow Cab Manufacturing Company để tự sản xuất xe cho Yellow Cab, rồi sau đó ông thành lập công ty sx xe bus Yellow Cab và các loại xe khác. Chứ không phải Yellow Cab ban đầu sản xuất xe rồi đem ra làm Taxi. Nhưng hiện nay, Yellow Cab cũng đã bỏ sản xuất xe mà đặt xe từ đối tác rồi. 

Còn Checker Taxi là đối thủ cạnh tranh của Yellow Cab. Checker Taxi cũng không tự sản xuất xe mà đặt hàng từ Commonweath Motor. Sau CM trên bờ vực phá sản nên Checker Taxi mua lại và thành lập Checker Motors Corporation và tiếp tục sản xuất xe taxi cho Checker Taxi cho đến khi Checker Taxi phá sản vào năm 2022.
CHO NÊN, Vinfast là CÔNG TY ĐẦU TIÊN VÀ DUY NHẤT TRÊN THẾ GIỚI sản xuất xe xong mở rộng sang mảng taxi như GSM. 

LÀM HÃNG TAXI KHÔNG KHÁC GÌ LẤY SÚNG TỰ BẮN CHÂN MÌNH. 

Không thể phủ nhận xe điện GSM giúp người tiêu dùng có cảm nhận tốt hơn về xe điện và cũng nhận nhiều phản hồi tích cực và hài lòng. Nhưng tại sao các hãng xe khác lại không làm như vậy ? 

Để có tiền tiêu thụ xe cho Vinfast, GSM phải vay ngân hàng để mua xe và thế chấp bằng chính chiếc xe đó. VD như bảng giá vay mua xe của VF với BIDV dưới đây thì GSM phải thế chấp chiếc VF e34 có giá trị hơn 668.700.000 cho BIDV. VF có thể cho GSM thuê pin để giảm khoản vay và đẩy chi phí pin về doanh thu chạy xe của GSM. Và đó lại cũng là một bài toán dại khác. 

Và câu chuyện bắt đầu từ đây. Do GSM phải thế chấp xe VF cho ngân hàng nên trong tương lai hãng xe Vinfast KHÔNG THỂ GIẢM GIÁ XE nếu gặp phải sự cạnh tranh từ các hãng xe khác kể cả xe xăng. 

Lí do là vì khi giá trị tài sản thế chấp là xe VF chạy taxi bị giảm do Vinfast giảm giá xe thì GSM sẽ bị HẠ MỨC TÍN DỤNG và không thể vay mua thêm xe nếu mức doanh thu không đủ bù cho chi phí trả lãi vay. Trừ khi ông Vượng tự bơm tiền cho GSM gồng trả lãi.

Một ví dụ nhãn tiền là Autonomy, hãng cho thuê xe mà trước đây VF từng kêu là hãng cho thuê xe điện hàng đầu nước Mỹ và đặt mua 2000 xe VF8. Autonomy vừa rồi đã xém phá sản do Tesla giảm giá bán xe. Đội xe của Autonomy cũng chủ yếu là Tesla và Chevrolet Bolt EV. 

Scott Painter, CEO của Autonomy đã nói thế này sau khi Tesla giảm giá : ""Thay vì có một đội xe trị giá 85 triệu đô la, chúng tôi đột nhiên có một đội xe từ 56 triệu đến 57 triệu đô la trong một ngày". Và để ứng phó với hoàn cảnh này ông đã phải huy động thêm 12 triệu USD và cắt giảm chi phí bằng cách giảm lao động từ 120 xuống còn 45 nhân viên. 

Painter và Autonomy ban đầu dự định đặt hàng 23.000 chiếc xe điện từ 17 nhà sản xuất khác nhau, nhưng các mục tiêu được công bố vào năm ngoái đã bị dẹp sang một bên do đội xe của họ bị khấu hao. Painter cho biết Autonomy hiện có 1.300 chiếc ô tô và sẽ cần thêm khoảng 1.700 chiếc nữa để hòa vốn. Điều này sẽ cần thêm 20 triệu đô la tài trợ, điều này có thể sẽ giải phóng được khả năng vay 100 triệu đô la.

Tóm tắt cho ai chưa hiểu là do Tesla giảm giá nên giá trị đội xe của Autonomy đang dùng để thế chấp ngân hàng giảm từ 85 triệu USD rớt xuống còn 56 triệu USD và bị hết hạn mức tín dụng để vay thêm và nguy cơ thanh lý. Để cứu vãn tình hình, Autonomy phải huy động thêm 12 triệu USD và cắt giảm lao động xuống còn 1/3 để giảm chi phí hoạt động. Đồng thời với tình hình hiện nay Autonomy cần thêm 20 triệu USD để nâng hạn mức tín dụng lên và vay được 100 triệu USD để mua thêm 1.700 chiếc xe nữa mới có khả năng hòa vốn.   

Nếu mọi người để ý thì từ khi thành lập GSM thì xe Vinfast phải đưa về giá bán thực và có rất ít khuyến mãi như hồi đầu hay làm xe xăng. Và tốc độ bán xe cũng giảm đi đáng kể. Nên việc ông Vượng làm taxi xanh GSM nó giống như một cái bẫy tín dụng làm giảm khả năng cạnh tranh của ông VF trên thị trường mà thôi. 

BẪY THỨ HAI - THỊ TRƯỜNG TAXI TẠI VIỆT NAM QUÁ BÉ. 
Báo cáo của VinFast được nộp vào ngày 12/9 và tính đến ngày lập bản cáo bạch, VinFast đã bán 7.612 xe điện cho GSM. Q3 VF không công bố số liệu cụ thể bán cho GSM bao nhiêu nhưng bà Thuỷ nói chiếm 60% thì cũng ước lượng là thêm khoảng 6000 xe nữa. Tính 3 quý khoảng 13.600 xe VF bán cho GSM. 

Công ty dự kiến sẽ bàn giao tiếp 18.250 xe điện vào năm 2024 với tổng giá trị ước tính (đã bao gồm thuế) là 17.652 tỷ đồng (748 triệu USD). Nếu tính ra thì mỗi xe khoảng 23.000 USD ~ 667 triệu VND. 

Nhưng thị trường taxi VN chỉ có tổng doanh thu năm 2022 là gần 500 triệu USD và đến 2027 dự đoán là 790 triệu USD. Trong khi đó, như đã nói ở trên thì GSM hay ông Vượng đang đầu tư số tiền bằng tổng doanh thu toàn ngành trong 1 năm bằng tiền đi vay ngân hàng. Nói đơn giản là ông Vượng đang cung cấp vượt qua nhu cầu thị trường bằng tiền đi vay và doanh thu toàn ngành còn không đủ để trả nợ. 

BẪY THỨ BA - THU KHÔNG ĐỦ BÙ CHI.

Vậy để đáp ứng và có lợi nhuận thì GSM sẽ mở rộng thị trường là được mà. Câu chuyện đâu đơn giản như vậy. Hãy nhìn vào bài toán dòng tiền ước tính của GSM. 

GSM có thể vay ngân hàng để mua ô tô và trả lại bằng việc chạy taxi. Vấn đề là GSM không thể kiếm đủ tiền để trả nợ nếu xe không đạt chỉ tiêu chạy.

Quy mô thị trường gọi xe chỉ nhiều nên khi GSM đưa ngày càng nhiều xe ra đường thì số chuyến đi trên mỗi xe sẽ giảm và khi vượt quá công suất, một số xe sẽ không được sử dụng. GSM hiện đã tiếp nhận 13.000 ô tô và con số này sẽ là 20.000 vào cuối Quý 4. Nó phải cạnh tranh với Grab và Be tại Việt Nam, những đơn vị không có gánh nặng sở hữu ô tô (họ hợp tác với các chủ xe). Với mỗi chiếc xe, GSM cũng sẽ phải trả lương cho tài xế và phải chịu thêm chi phí cố định. Dù vậy, Grab và Be vẫn lỗ nặng, nên GSM, với đội xe riêng, chắc chắn còn lỗ nặng hơn.

Chúng ta có thể ước tính hoạt động của GSM như sau:
Vào cuối tháng 9, GSM đã thông báo rằng họ đã phục vụ 6 triệu khách hàng và 35 triệu km. Giả sử hào phóng 1 khách/chuyến và 35 triệu km đều là xe Vinfast chạy trên đường chở khách, chưa tính km không có khách, sử dụng giá mở cửa 21.000đ và 15.500đ/km chúng ta có doanh thu xấp xỉ trong 6 tháng: 6 triệu x 21.000 + 35 triệu x 15.500 = 668 tỷ đồng = 28,3 triệu USD trong 6 tháng.
GSM giữ 70% = 19,8 triệu USD / 6 tháng hoặc chỉ 3 triệu USD / tháng và phải trả lương, tiếp thị, văn phòng, phần mềm, nhân viên, v.v... giả sử họ có thể sử dụng 10.000 tài xế, với mức lương cố định 5 triệu / tháng, số tiền đó tương đương với mức lương tài xế 50B = 2,1 triệu USD / tháng. Như vậy chỉ còn lại 900K cho các chi phí hoạt động khác: lương nhân viên, chi phí tiếp thị, phát triển phần mềm, văn phòng, mở rộng ra nước ngoài, v.v… và không khó để nhận ra rằng GSM đang thua lỗ, có thể vào khoảng 2-3 triệu USD / tháng.

Giờ đây, GSM tiếp nhận khoảng 7.000 ô tô với tổng trị giá khoảng 249 triệu USD. Đây là khoản nợ trên sổ GSM, lãi suất 8-10%/năm = 24 triệu USD/năm. Phải mất thêm 6000 trong quý 3 và thêm 7000 trong quý 4. Vào cuối Q4, lãi suất sẽ tăng lên khoảng 75 triệu USD/năm.

Như vậy, GSM rất có thể đang hoạt động thua lỗ với tỷ lệ khoảng 60-80 triệu USD/năm. Sự mất mát sẽ càng lớn khi GSM mở rộng quy mô và tiếp nhận nhiều ô tô hơn. Như vậy, càng nhiều xe càng tạo ra gánh nặng vì chi phí cố định và lãi vay rất lớn, xe không bị khai thác vượt quá công suất và phí không theo kịp.

LIỆU ÔNG VƯỢNG CÓ ĐANG CỐ BƠM GSM ĐỂ HUY ĐỘNG VỐN NHƯ KIỂU GRAB, GOJEK ?

Dạo gần đây có vẻ GSM đang được truyền thông khá nhiều. Nào là tài xế được suất con học Vinschool, lái taxi được nhiều tiền. Có vẻ như ông Vượng đang cố bơm GSM, một là hy vọng chiếm thị phần và hai là có dòng tiền để bớt bù lỗ và trả lãi vay. Nhưng có một số ý kiến là ông Vượng đang cố bơm GSM để tìm cách huy động vốn tương tự như Grab (đã niêm yết bằng SPAC ở Mỹ) hay Gojek, bản thân hiện nay GSM cũng đang hợp tác với Be. Nhưng nếu quả thật thế thì lại càng chết và sa lầy. 

Đầu tiên, Grab hay Gojek họ không sở hữu xe nên không cần khấu hao. Họ chỉ là một nền tảng dịch vụ nên việc scale up thị trường là việc dễ dàng với chi phí và rủi ro tài chính thấp. Chưa kể, Grab hay Gojek chưa bao giờ lời với chỉ gọi xe mà họ phải mở rộng sang các mảng dịch vụ khác như gọi đồ ăn, đi chợ, giao hàng last mile logistics, .... Nên nhớ, Uber, Grab,... là xếp vào những công ty nhóm tech với investors lúc nào cũng kỳ vọng các công ty tech sẽ có những dự án đột phá trong tuong lai, chứ ko phải tình hình kinh doanh hiện tại. 

Còn riêng GSM vừa phải gánh nặng về sở hữu xe, khấu hao tài sản, ... Nên khi nếu kể cả GSM có mở rộng dịch vụ như Grab và Gojek thì sẽ còn phải đốt tiền nhiều hơn nữa. Đồng thời, mô hình của GSM lại thiên về dịch vụ taxi nhiều hơn chắc chắn rằng sẽ không thu hút được các nhà đầu tư mạo hiểm hay tổ chức, tương tự như Vinfast hiện nay. 

Đó là chưa kể, khi số lượng xe ở GSM được khai thác càng nhiều thì chi phí tu sửa, bão dưỡng cho Vinfast sẽ càng cao. 

Theo BCTC Q2 2023 chưa kiểm toán của VF, Chi phí quản lý là 1.457.018 triệu đồng (61,2 triệu USD), tăng 148,3% so với quý 2 năm 2022 và tăng 32,0% so với quý 1 năm 2023. Mức tăng so với quý 2 năm 2022 và quý 1 năm 2022. Năm 2023 chủ yếu là do chi phí lao động và phí tổn thất tăng liên quan đến hoạt động cho thuê pin của chúng tôi trong phân khúc ô tô, nơi giá trị còn lại của một số tài sản tồn tại lâu dài có thể không được thu hồi từ việc kiểm tra suy giảm giá trị, cũng như sự gia tăng khấu hao và  chi phí khấu hao và các chi phí khác.

Q1 chi phí quản lý là 46,8 triệu USD. Như vậy ước tính ra riêng về pin và cho thuê pin thì mỗi quý VF đã tiêu mất 20 triệu USD. Mà đây là Q2 khi GSM mới bắt đầu hoạt động vào tháng 4 và về sau sẽ còn tăng cao vì xe điện khấu hao rất lớn vào pin. Chắc hẳn các bạn vẫn còn nhớ câu chuyện chủ xe Tesla dùng làm chạy taxi bị hỏng pin sau 15 tháng và tốn 9.000 USD thay pin không ? 

BÀI HỌC CHO STARTUP TỪ GSM VÀ VINFAST

CUỐI CÙNG, thông qua bài viết này tôi chỉ mong muốn cung cấp một góc nhìn đa chiều hơn về rủi ro tài chính trong bài toán của GSM và Vinfast. Nhất là đối với các startup khi chắc chắn không có tiền như Vingroup. Nhưng chúng ta khi đi pitch dự án thì cần đưa ra vision một cách hợp lý và phù hợp với mô hình và thị trường để định hướng đúng. Đồng thời phải luôn cẩn trọng với bài toán đòn bẩy tài chính khi scale up. Bản thân mình cũng đã có một bài học rất đau về vấn đề này trước đây dù nó đến từ nguyên nhân khách quan nhiều hơn. 

Sherlock Holmes

VUI CƯỜI LÊN

Anhmanhbeo1102

Anh Bui