L&#253; do.... t&#244;i l&#224;m...như thế.
Bạn h&#227;y đọc 2 c&#226;u sau đ&#226;y xem c&#226;u n&#224;o hợp l&#253; hơn nh&#233;:
1. Cuộc sống của h&#244;n nh&#226;n của Jone rất hạnh ph&#250;c, anh ta đ&#227; giết vợ m&#236;nh.
2. Cuộc sống của h&#244;n nh&#226;n của Jone c&#243; vẻ rất hạnh ph&#250;c, anh ta đ&#227; giết vợ m&#236;nh v&#236; số tiền bảo hiểm.
Đọc sơ qua bạn sẽ thấy c&#226;u thứ 2 dễ d&#224;ng chấp nhận hơn v&#224; c&#226;u 1 phi logic hơn. Nhưng thật ra cả 2 c&#226;u cũng c&#243; m&#244; tả những vấn đề ch&#237;nh chỉ l&#224; c&#226;u 1 khiến ta kh&#243; chấp nhận do n&#243; kh&#244;ng diễn giải ra l&#253; do khiến ta thấy điều đ&#243; l&#224; hợp l&#253;.
Trong đầu tư, khi ch&#250;ng ta th&#224;nh c&#244;ng về quyết định của m&#236;nh, ch&#250;ng ta c&#243; thể dễ d&#224;ng khoe l&#234;n th&#224;nh t&#237;ch v&#224; khẳng định kết quả đ&#243; l&#224; do bản th&#226;n ph&#226;n t&#237;ch đ&#250;ng đắn. 
Nhưng khi thất bại th&#236; sao?
Rất kh&#243; để ch&#250;ng ta chấp nhận, như một bản năng tự vệ ch&#250;ng ta sẽ t&#236;m những l&#253; do hợp l&#253; biện hộ cho kết quả đ&#227; xảy ra như: t&#226;m l&#253; đ&#225;m đ&#244;ng qu&#225; đi&#234;n rồ, c&#244;ng ty chứng kho&#225;n ph&#226;n t&#237;ch kh&#244;ng đ&#250;ng... 
Ch&#250;ng ta cũng thường cố gắng dự đo&#225;n thị trường/ cổ phiếu sẽ l&#234;n hoặc xuống. Điều dễ thấy cũng lu&#244;n c&#243; 2 trường ph&#225;i dự đo&#225;n điều đ&#243; hằng ng&#224;y d&#249; c&#243; thể chỉ c&#243; c&#249;ng 1 nguồn dữ liệu về tin tức cũng sẽ được ph&#226;n t&#237;ch theo 2 hướng kh&#225;c nhau. V&#224; đ&#244;i khi ch&#250;ng ta dễ d&#224;ng chấp nhận theo những xu hướng m&#224; bản th&#226;n ch&#250;ng ta mong muốn. 
Những điều lang man t&#244;i tr&#236;nh b&#224;y ph&#237;a tr&#234;n kh&#244;ng phải mục đ&#237;ch l&#224;m bạn rối n&#227;o v&#224; thấy đầu tư cổ phiếu l&#224; một m&#244;n cờ bạc. M&#224; muốn n&#243;i với bạn rằng việc bạn dự đo&#225;n thị trường/cổ phiếu tăng giảm l&#224; việc b&#236;nh thường. Việc bạn đổ lỗi thua lỗ cũng l&#224; một bản năng ph&#242;ng vệ rất tự nhi&#234;n. Nhưng điều quan trọng l&#224; bạn phải biết m&#236;nh đang l&#224;m g&#236; v&#224; phải l&#224;m g&#236; khi t&#236;nh huống kh&#225;c dự đo&#225;n xảy ra ?
Ch&#250;ng ta thường bị d&#237;nh c&#225;c loại bẫy t&#226;m l&#253; l&#224; những l&#250;c bản th&#226;n rơi v&#224;o thế bị động, chỉ c&#243; thể nh&#236;n 100% cổ phiếu ch&#250;ng ta giảm, margin đang nặng nề chờ gọi. Khi ch&#250;ng ta kh&#244;ng thể l&#224;m g&#236; th&#234;m khiến ta hoảng hồn cắt lỗ, hoặc t&#236;m kiếm một lời khuy&#234;n từ một người n&#224;o đ&#243; v&#224; l&#224;m theo. 
Việc thị trường/cổ phiếu tăng giảm c&#243; rất nhiều l&#253; do. T&#244;i thấy rằng... kh&#243; m&#224; đo&#225;n được. Thứ m&#224; ch&#250;ng ta cần l&#224;m l&#224; đ&#225;nh gi&#225; mức độ rủi ro v&#224; lập kế hoạch đầu tư cho n&#243;. V&#224; lu&#244;n đặt c&#226;u hỏi giả định cho trường hợp ngược lại với dự đo&#225;n của ch&#250;ng ta. Khi ch&#250;ng ta c&#243; chuẩn bị đối với những dự đo&#225;n sai th&#236; ch&#250;ng ta sẽ c&#243; c&#225;ch xử l&#253; chủ động v&#224; tr&#225;nh được những quyết định phi logic, đầy cảm x&#250;c.


Lý do.... tôi làm...như thế.
Bạn hãy đọc 2 câu sau đây xem câu nào hợp lý hơn nhé:
1. Cuộc sống của hôn nhân của Jone rất hạnh phúc, anh ta đã giết vợ mình.
2. Cuộc sống của hôn nhân của Jone có vẻ rất hạnh phúc, anh ta đã giết vợ mình vì số tiền bảo hiểm.
Đọc sơ qua bạn sẽ thấy câu thứ 2 dễ dàng chấp nhận hơn và câu 1 phi logic hơn. Nhưng thật ra cả 2 câu cũng có mô tả những vấn đề chính chỉ là câu 1 khiến ta khó chấp nhận do nó không diễn giải ra lý do khiến ta thấy điều đó là hợp lý.
Trong đầu tư, khi chúng ta thành công về quyết định của mình, chúng ta có thể dễ dàng khoe lên thành tích và khẳng định kết quả đó là do bản thân phân tích đúng đắn. 
Nhưng khi thất bại thì sao?
Rất khó để chúng ta chấp nhận, như một bản năng tự vệ chúng ta sẽ tìm những lý do hợp lý biện hộ cho kết quả đã xảy ra như: tâm lý đám đông quá điên rồ, công ty chứng khoán phân tích không đúng... 
Chúng ta cũng thường cố gắng dự đoán thị trường/ cổ phiếu sẽ lên hoặc xuống. Điều dễ thấy cũng luôn có 2 trường phái dự đoán điều đó hằng ngày dù có thể chỉ có cùng 1 nguồn dữ liệu về tin tức cũng sẽ được phân tích theo 2 hướng khác nhau. Và đôi khi chúng ta dễ dàng chấp nhận theo những xu hướng mà bản thân chúng ta mong muốn. 
Những điều lang man tôi trình bày phía trên không phải mục đích làm bạn rối não và thấy đầu tư cổ phiếu là một môn cờ bạc. Mà muốn nói với bạn rằng việc bạn dự đoán thị trường/cổ phiếu tăng giảm là việc bình thường. Việc bạn đổ lỗi thua lỗ cũng là một bản năng phòng vệ rất tự nhiên. Nhưng điều quan trọng là bạn phải biết mình đang làm gì và phải làm gì khi tình huống khác dự đoán xảy ra ?
Chúng ta thường bị dính các loại bẫy tâm lý là những lúc bản thân rơi vào thế bị động, chỉ có thể nhìn 100% cổ phiếu chúng ta giảm, margin đang nặng nề chờ gọi. Khi chúng ta không thể làm gì thêm khiến ta hoảng hồn cắt lỗ, hoặc tìm kiếm một lời khuyên từ một người nào đó và làm theo. 
Việc thị trường/cổ phiếu tăng giảm có rất nhiều lý do. Tôi thấy rằng... khó mà đoán được. Thứ mà chúng ta cần làm là đánh giá mức độ rủi ro và lập kế hoạch đầu tư cho nó. Và luôn đặt câu hỏi giả định cho trường hợp ngược lại với dự đoán của chúng ta. Khi chúng ta có chuẩn bị đối với những dự đoán sai thì chúng ta sẽ có cách xử lý chủ động và tránh được những quyết định phi logic, đầy cảm xúc.


Trang Tấn Lực