Học Thuyết Người Đi&#234;n V&#224; H&#224;nh Xử Của Donald Trump Tr&#234;n Trường Quốc Tế

1. &#221; nghĩa của học thuyết Người Đi&#234;n
      Học thuyết Người Đi&#234;n (Madman Theory) l&#224; một chiến lược ch&#237;nh trị v&#224; ngoại giao, trong đ&#243; một nh&#224; l&#227;nh đạo cố &#253; x&#226;y dựng h&#236;nh ảnh m&#236;nh l&#224; người kh&#243; lường, thậm ch&#237; &quot;đi&#234;n rồ&quot;, để khiến đối thủ e ngại v&#224; nhượng bộ trong c&#225;c cuộc đ&#224;m ph&#225;n hoặc xung đột. Chiến lược n&#224;y được Tổng thống Mỹ Richard Nixon &#225;p dụng trong Chiến tranh Việt Nam, với &#253; định khiến Bắc Việt tin rằng &#244;ng sẵn s&#224;ng l&#224;m bất cứ điều g&#236;, kể cả sử dụng vũ kh&#237; hạt nh&#226;n, để đạt được mục ti&#234;u. &#221; nghĩa cốt l&#245;i của học thuyết nằm ở việc tạo ra sự bất an t&#226;m l&#253; cho đối phương, khiến họ phải c&#226;n nhắc lại h&#224;nh động của m&#236;nh trước một đối thủ dường như kh&#244;ng bị r&#224;ng buộc bởi logic th&#244;ng thường.
Học thuyết n&#224;y dựa tr&#234;n hai yếu tố ch&#237;nh: 
- Sự kh&#243; đo&#225;n: H&#224;nh động kh&#244;ng theo quy tắc th&#244;ng thường khiến đối thủ kh&#243; dự đo&#225;n bước đi tiếp theo.
- Đe dọa vượt giới hạn: Gửi t&#237;n hiệu rằng nh&#224; l&#227;nh đạo sẵn s&#224;ng vượt qua c&#225;c ranh giới đạo đức hoặc chiến lược m&#224; người kh&#225;c kh&#244;ng d&#225;m.

2. V&#237; dụ thực tế của học thuyết Người Đi&#234;n
    Nixon sử dụng học thuyết n&#224;y trong những năm 1969-1972. &#212;ng ra lệnh cho qu&#226;n đội Mỹ thực hiện c&#225;c cuộc tuần tra hạt nh&#226;n gần bi&#234;n giới Li&#234;n X&#244; v&#224; Bắc Việt, đồng thời để r&#242; rỉ th&#244;ng tin rằng &#244;ng đang c&#226;n nhắc c&#225;c biện ph&#225;p cực đoan. Mục ti&#234;u l&#224; khiến đối thủ tin rằng &#244;ng c&#243; thể h&#224;nh động &quot;đi&#234;n rồ&quot; nếu bị dồn &#233;p, từ đ&#243; th&#250;c đẩy họ ngồi v&#224;o b&#224;n đ&#224;m ph&#225;n. D&#249; kh&#244;ng ho&#224;n to&#224;n th&#224;nh c&#244;ng như kỳ vọng (Bắc Việt vẫn tiếp tục chiến đấu), chiến lược n&#224;y đ&#227; tạo &#225;p lực đ&#225;ng kể v&#224; phần n&#224;o định h&#236;nh c&#225;ch đối thủ nh&#236;n nhận Nixon.
   Một v&#237; dụ kh&#225;c l&#224; c&#225;ch nh&#224; l&#227;nh đạo Triều Ti&#234;n Kim Jong Un đ&#244;i khi sử dụng c&#225;c ph&#225;t ng&#244;n v&#224; h&#224;nh động g&#226;y sốc (như ph&#243;ng t&#234;n lửa qua Nhật Bản) để củng cố h&#236;nh ảnh kh&#243; lường, khiến c&#225;c nước l&#225;ng giềng v&#224; phương T&#226;y phải thận trọng trong c&#225;ch đối ph&#243;.

3. Li&#234;n hệ với trường hợp của Donald Trump
   Donald Trump, trong cả nhiệm kỳ đầu (2017-2021) v&#224; những dấu hiệu ban đầu của nhiệm kỳ thứ hai (t&#237;nh đến th&#225;ng 4/2025), c&#243; nhiều h&#224;nh xử tr&#234;n ch&#237;nh trường quốc tế mang n&#233;t tương đồng với học thuyết Người Đi&#234;n. D&#249; kh&#244;ng c&#244;ng khai thừa nhận &#225;p dụng chiến lược n&#224;y, phong c&#225;ch l&#227;nh đạo của &#244;ng – từ lời n&#243;i đến h&#224;nh động – cho thấy &#244;ng c&#243; thể đang v&#244; t&#236;nh hoặc hữu &#253; sử dụng c&#225;c yếu tố của học thuyết.
Sự giống nhau giữa học thuyết Người Đi&#234;n v&#224; h&#224;nh xử của Trump:
  - Sự kh&#243; đo&#225;n: Trump thường xuy&#234;n thay đổi lập trường bất ngờ. V&#237; dụ, trong nhiệm kỳ đầu, &#244;ng đe dọa Triều Ti&#234;n bằng &quot;lửa v&#224; thịnh nộ&quot; v&#224;o năm 2017, nhưng sau đ&#243; lại tổ chức cuộc gặp lịch sử với Kim Jong Un v&#224;o năm 2018. Sự chuyển đổi từ đe dọa sang h&#242;a giải n&#224;y khiến đối thủ kh&#243; x&#226;y dựng chiến lược d&#224;i hạn.
  - Ng&#244;n từ v&#224; h&#224;nh động g&#226;y sốc: Trump sử dụng ng&#244;n ngữ mạnh mẽ v&#224; đ&#244;i khi vượt ngo&#224;i quy tắc ngoại giao th&#244;ng thường. Chẳng hạn, &#244;ng từng gọi Kim Jong Un l&#224; &quot;người đ&#224;n &#244;ng t&#234;n lửa&quot; hay đe dọa &#225;p thuế quan 60% l&#234;n h&#224;ng h&#243;a Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử 2024. Những ph&#225;t ng&#244;n n&#224;y tạo cảm gi&#225;c &#244;ng sẵn s&#224;ng h&#224;nh động ngo&#224;i khu&#244;n khổ.
  - T&#226;m l&#253; &#225;p đảo: C&#225;c quyết định như vụ &#225;m s&#225;t tướng Iran Qasem Soleimani (2020) hay đề xuất mua Greenland (2019 v&#224; t&#225;i nhắc lại năm 2025) gửi th&#244;ng điệp rằng Trump kh&#244;ng ngần ngại vượt qua giới hạn th&#244;ng thường, tương tự c&#225;ch học thuyết Người Đi&#234;n sử dụng đe dọa để g&#226;y &#225;p lực.

4. Trump c&#243; đang &#225;p dụng học thuyết Người Đi&#234;n kh&#244;ng?
  C&#243; thể n&#243;i Trump kh&#244;ng &#225;p dụng học thuyết n&#224;y một c&#225;ch c&#243; hệ thống như Nixon, m&#224; n&#243; xuất ph&#225;t từ t&#237;nh c&#225;ch c&#225; nh&#226;n v&#224; phong c&#225;ch l&#227;nh đạo bốc đồng, th&#237;ch g&#226;y ch&#250; &#253; của &#244;ng. 

Một số bằng chứng cụ thể:
  - Nhiệm kỳ đầu: C&#225;ch Trump xử l&#253; vấn đề Triều Ti&#234;n – đe dọa qu&#226;n sự mạnh mẽ rồi bất ngờ chuyển sang đ&#224;m ph&#225;n – gợi nhớ đến chiến lược &quot;đi&#234;n rồ&quot; của Nixon. Điều n&#224;y khiến Kim Jong Un phải c&#226;n nhắc nghi&#234;m t&#250;c khả năng đối đầu qu&#226;n sự với Mỹ.
  - Nhiệm kỳ thứ hai (t&#237;nh đến 4/2025): Việc Trump đe dọa &#225;p thuế quan 25% l&#234;n Canada v&#224; Mexico, hay t&#225;i khẳng định &#253; định kiểm so&#225;t k&#234;nh đ&#224;o Panama v&#224; Greenland, hay gần đ&#226;y nhất l&#224; &#225;p mức thuế đối ứng “th&#226;n thiện” với c&#225;c nước kh&#225;c v&#224; l&#234;n đến 46% ở Việt Nam, cho thấy &#244;ng tiếp tục duy tr&#236; h&#236;nh ảnh kh&#243; lường. Những động th&#225;i n&#224;y kh&#244;ng chỉ nhằm đạt mục ti&#234;u kinh tế m&#224; c&#242;n tạo &#225;p lực t&#226;m l&#253; l&#234;n c&#225;c quốc gia kh&#225;c.
  - Hạn chế: Tuy nhi&#234;n, hiệu quả của &quot;sự đi&#234;n rồ&quot; n&#224;y kh&#244;ng đồng đều. Với c&#225;c đồng minh như NATO, sự kh&#243; đo&#225;n của Trump khiến họ lo lắng v&#224; điều chỉnh h&#224;nh vi (tăng chi ti&#234;u quốc ph&#242;ng), nhưng với đối thủ như Trung Quốc hay Nga, &#244;ng &#237;t th&#224;nh c&#244;ng hơn do họ kh&#244;ng dễ bị khuất phục bởi đe dọa. D&#249; Trung Quốc đ&#227; ra th&#244;ng b&#225;o sẵn s&#224;ng đ&#224;m ph&#225;n.
Trump dường như &#225;p dụng một phi&#234;n bản “n&#226;ng cấp” của học thuyết Người Đi&#234;n, kết hợp giữa t&#237;nh c&#225;ch c&#225; nh&#226;n (bốc đồng, th&#237;ch g&#226;y sốc) v&#224; tư duy kinh doanh (đe dọa để thương lượng). Tuy nhi&#234;n, kh&#225;c với Nixon – người c&#243; kế hoạch r&#245; r&#224;ng, Trump dường như h&#224;nh động theo bản năng hơn l&#224; chiến lược được t&#237;nh to&#225;n kỹ lưỡng. Điều n&#224;y mang lại một số th&#224;nh c&#244;ng ngắn hạn (như Hiệp định Abraham), nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro l&#224;m tổn hại quan hệ quốc tế l&#226;u d&#224;i nếu đối thủ kh&#244;ng c&#242;n sợ h&#227;i hoặc phản ứng th&#225;i qu&#225;.
T&#243;m lại, h&#224;nh xử của Trump tr&#234;n ch&#237;nh trường quốc tế c&#243; nhiều điểm tương đồng với học thuyết Người Đi&#234;n, đặc biệt ở sự kh&#243; đo&#225;n v&#224; đe dọa vượt giới hạn. D&#249; kh&#244;ng chắc &#244;ng chủ &#253; &#225;p dụng học thuyết n&#224;y, phong c&#225;ch của &#244;ng đ&#227; tạo ra một h&#236;nh ảnh &quot;g&#227; đi&#234;n&quot; trong mắt cả đồng minh lẫn đối thủ, vừa l&#224; lợi thế vừa l&#224; th&#225;ch thức cho vị tr&#237; l&#227;nh đạo nước Mỹ.


Học Thuyết Người Điên Và Hành Xử Của Donald Trump Trên Trường Quốc Tế

1. Ý nghĩa của học thuyết Người Điên
      Học thuyết Người Điên (Madman Theory) là một chiến lược chính trị và ngoại giao, trong đó một nhà lãnh đạo cố ý xây dựng hình ảnh mình là người khó lường, thậm chí "điên rồ", để khiến đối thủ e ngại và nhượng bộ trong các cuộc đàm phán hoặc xung đột. Chiến lược này được Tổng thống Mỹ Richard Nixon áp dụng trong Chiến tranh Việt Nam, với ý định khiến Bắc Việt tin rằng ông sẵn sàng làm bất cứ điều gì, kể cả sử dụng vũ khí hạt nhân, để đạt được mục tiêu. Ý nghĩa cốt lõi của học thuyết nằm ở việc tạo ra sự bất an tâm lý cho đối phương, khiến họ phải cân nhắc lại hành động của mình trước một đối thủ dường như không bị ràng buộc bởi logic thông thường.
Học thuyết này dựa trên hai yếu tố chính: 
- Sự khó đoán: Hành động không theo quy tắc thông thường khiến đối thủ khó dự đoán bước đi tiếp theo.
- Đe dọa vượt giới hạn: Gửi tín hiệu rằng nhà lãnh đạo sẵn sàng vượt qua các ranh giới đạo đức hoặc chiến lược mà người khác không dám.

2. Ví dụ thực tế của học thuyết Người Điên
    Nixon sử dụng học thuyết này trong những năm 1969-1972. Ông ra lệnh cho quân đội Mỹ thực hiện các cuộc tuần tra hạt nhân gần biên giới Liên Xô và Bắc Việt, đồng thời để rò rỉ thông tin rằng ông đang cân nhắc các biện pháp cực đoan. Mục tiêu là khiến đối thủ tin rằng ông có thể hành động "điên rồ" nếu bị dồn ép, từ đó thúc đẩy họ ngồi vào bàn đàm phán. Dù không hoàn toàn thành công như kỳ vọng (Bắc Việt vẫn tiếp tục chiến đấu), chiến lược này đã tạo áp lực đáng kể và phần nào định hình cách đối thủ nhìn nhận Nixon.
   Một ví dụ khác là cách nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un đôi khi sử dụng các phát ngôn và hành động gây sốc (như phóng tên lửa qua Nhật Bản) để củng cố hình ảnh khó lường, khiến các nước láng giềng và phương Tây phải thận trọng trong cách đối phó.

3. Liên hệ với trường hợp của Donald Trump
   Donald Trump, trong cả nhiệm kỳ đầu (2017-2021) và những dấu hiệu ban đầu của nhiệm kỳ thứ hai (tính đến tháng 4/2025), có nhiều hành xử trên chính trường quốc tế mang nét tương đồng với học thuyết Người Điên. Dù không công khai thừa nhận áp dụng chiến lược này, phong cách lãnh đạo của ông – từ lời nói đến hành động – cho thấy ông có thể đang vô tình hoặc hữu ý sử dụng các yếu tố của học thuyết.
Sự giống nhau giữa học thuyết Người Điên và hành xử của Trump:
  - Sự khó đoán: Trump thường xuyên thay đổi lập trường bất ngờ. Ví dụ, trong nhiệm kỳ đầu, ông đe dọa Triều Tiên bằng "lửa và thịnh nộ" vào năm 2017, nhưng sau đó lại tổ chức cuộc gặp lịch sử với Kim Jong Un vào năm 2018. Sự chuyển đổi từ đe dọa sang hòa giải này khiến đối thủ khó xây dựng chiến lược dài hạn.
  - Ngôn từ và hành động gây sốc: Trump sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ và đôi khi vượt ngoài quy tắc ngoại giao thông thường. Chẳng hạn, ông từng gọi Kim Jong Un là "người đàn ông tên lửa" hay đe dọa áp thuế quan 60% lên hàng hóa Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử 2024. Những phát ngôn này tạo cảm giác ông sẵn sàng hành động ngoài khuôn khổ.
  - Tâm lý áp đảo: Các quyết định như vụ ám sát tướng Iran Qasem Soleimani (2020) hay đề xuất mua Greenland (2019 và tái nhắc lại năm 2025) gửi thông điệp rằng Trump không ngần ngại vượt qua giới hạn thông thường, tương tự cách học thuyết Người Điên sử dụng đe dọa để gây áp lực.

4. Trump có đang áp dụng học thuyết Người Điên không?
  Có thể nói Trump không áp dụng học thuyết này một cách có hệ thống như Nixon, mà nó xuất phát từ tính cách cá nhân và phong cách lãnh đạo bốc đồng, thích gây chú ý của ông. 

Một số bằng chứng cụ thể:
  - Nhiệm kỳ đầu: Cách Trump xử lý vấn đề Triều Tiên – đe dọa quân sự mạnh mẽ rồi bất ngờ chuyển sang đàm phán – gợi nhớ đến chiến lược "điên rồ" của Nixon. Điều này khiến Kim Jong Un phải cân nhắc nghiêm túc khả năng đối đầu quân sự với Mỹ.
  - Nhiệm kỳ thứ hai (tính đến 4/2025): Việc Trump đe dọa áp thuế quan 25% lên Canada và Mexico, hay tái khẳng định ý định kiểm soát kênh đào Panama và Greenland, hay gần đây nhất là áp mức thuế đối ứng “thân thiện” với các nước khác và lên đến 46% ở Việt Nam, cho thấy ông tiếp tục duy trì hình ảnh khó lường. Những động thái này không chỉ nhằm đạt mục tiêu kinh tế mà còn tạo áp lực tâm lý lên các quốc gia khác.
  - Hạn chế: Tuy nhiên, hiệu quả của "sự điên rồ" này không đồng đều. Với các đồng minh như NATO, sự khó đoán của Trump khiến họ lo lắng và điều chỉnh hành vi (tăng chi tiêu quốc phòng), nhưng với đối thủ như Trung Quốc hay Nga, ông ít thành công hơn do họ không dễ bị khuất phục bởi đe dọa. Dù Trung Quốc đã ra thông báo sẵn sàng đàm phán.
Trump dường như áp dụng một phiên bản “nâng cấp” của học thuyết Người Điên, kết hợp giữa tính cách cá nhân (bốc đồng, thích gây sốc) và tư duy kinh doanh (đe dọa để thương lượng). Tuy nhiên, khác với Nixon – người có kế hoạch rõ ràng, Trump dường như hành động theo bản năng hơn là chiến lược được tính toán kỹ lưỡng. Điều này mang lại một số thành công ngắn hạn (như Hiệp định Abraham), nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro làm tổn hại quan hệ quốc tế lâu dài nếu đối thủ không còn sợ hãi hoặc phản ứng thái quá.
Tóm lại, hành xử của Trump trên chính trường quốc tế có nhiều điểm tương đồng với học thuyết Người Điên, đặc biệt ở sự khó đoán và đe dọa vượt giới hạn. Dù không chắc ông chủ ý áp dụng học thuyết này, phong cách của ông đã tạo ra một hình ảnh "gã điên" trong mắt cả đồng minh lẫn đối thủ, vừa là lợi thế vừa là thách thức cho vị trí lãnh đạo nước Mỹ.
