[Series chia sẻ tâm huyết các chủ đề trọng tâm trong đầu tư chứng khoán]

Phần 1: TÂM LÝ TRONG THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
Note: Hiểu và kiếm lợi nhuận dựa trên phân tích tâm lý.

Thị trường chứng khoán bản chất là thị trường tâm lý của nhà đầu tư. Tâm lý được hình thành trong mỗi nđt rất phức tạp, nó phụ thuộc vào kiến thức, trải nghiệm và bản chất của mỗi người. Chúng ta rèn được tâm lý vững vàng trong đầu tư là cả một hành trình gian nan và đầy thử thách. Có những người dừng lại, có những người sống sót nhưng lay lắt nhưng cũng có những người trở thành những con sói thực thụ trên thị trường.
Kiến thức và trải nghiệm là những cái mà người mới không có được, hầu hết họ vào thị trường để ăn xổi, không chịu học hỏi, trau dồi sách vở. Thực tế không có ai không có những bước chân bỡ ngỡ, ai cũng phải là F0 rồi mới tới F1, F2 nhưng tại sao có người ra đi, có người ở lại và có người phát triển. Bài viết này sẽ cố gắng phân tích cô đọng nhất điều đó.

Mọi người thường hay nhắc đến tâm lý đám đông như một kim chỉ nam của đầu tư, điển hình như mua khi đám đông sợ hãi. Tuy nhiên, khi nào mới là thời cơ chín muồi của sự sợ hãi thì không ai nói cho bạn biết. Thường những người "mua khi đám đông sợ hãi" đều mua vào "nhịp rơi đầu tiên" tức là vùng sau đỉnh. Vùng đỉnh thị trường không đáng sơ, thậm chí vẫn kiếm được lợi nhuận nếu có kiến thức. Nhưng mua sau đỉnh thì thực sự đáng sợ, chính khẩu quyết "mua trong hoảng loạn" lại giết chết nhiều nhà đầu tư nhất trên thị trường này.

Chủ thể trên thị trường chứng khoán tôi tạm chia thành 3 thành phần chính là:
+ Tạo lập thị trường: NHNN, công ty chứng khoán (tự doanh), quỹ đầu tư lớn, thậm chí là khối ngoại (P-note)
+ Bigboys: bao gồm tay to, nhà đầu tư lớn, chủ doanh nghiệp, quỹ của doanh nghiệp, đội lái cổ phiếu
+ Nhỏ lẻ: Broker, nhà đầu tư cá nhân

Sau đây tôi sẽ phân tích từng tâm lý của từng chủ thể để các bạn hiểu và kiếm tiền trên việc phân tích tâm lý.

1. TÂM LÝ CỦA BROKER?
 
Tại sao tôi đưa broker lên đầu, thực ra phần lớn nhỏ lẻ đang bị các công ty chứng khoán chi phối tâm lý bằng hệ thống broker. Mỗi broker quản lý hàng trăm, nghìn tài khoản. Một công ty môi giới có hàng nghìn nhân sự cả chính thức và liên kết, thực sự họ đang nắm thông tin và quản lý một mạng lưới nhà đầu tư khổng lồ.

Có những broker đã rời bỏ thị trường từ sau những lần cho room trung bình vùng 1400, 1300 và 1200 của chu kỳ trước. Nổi sợ trách nhiệm khiến họ không thể khuyến nghị thêm được nữa, chỉ đành chờ cho lứa nhà đầu tư cũ rời bỏ  khỏi thị trường, họ sẽ bắt đầu lại với thế hệ mới, mọi thứ lại đẹp như ngày đầu.
Tại sao tôi nhấn mạnh vào "tâm lý của broker", vì tâm lý đó sẽ lây lan đến các bạn (nđt nhỏ lẻ). Hầu hết các bạn vào thị trường với mong muốn kiếm lợi nhuận nhanh chóng, không chịu tự học hỏi mà bấu víu vào những broker (người "giàu kinh nghiệm" trên thị trường với những profile siêu khủng, sau một vài năm vào thị trường với vị trí trưởng phòng, giám đốc. Có một số ít broker giỏi và có tâm nhưng phần lớn còn lại đều tận dụng những "danh hão" được sinh ra do chiến lược kinh doanh của các công ty tài chính (chứng khoán, bảo hiểm, dịch vụ,..) để tạo uy và sự tin tưởng với những "khách hàng" gà mới.
Năm 2023, có 3 đợt mà các broker, các đội nhóm hô hào bán mạnh nhất là vùng 1030 (tháng 4), vùng 1020 (tháng 10) và sau phiên FTD 1075. Và các bạn đều thấy, thị trường đều tạo đáy và tăng mạnh sau đó. Hãy phân tích xem tạo lập và bigboys sử dụng "tâm lý của broker" những vùng đó thế nào?

Thứ nhất, tâm lý của broker thời vụ. Ngắn gọn thì phần lớn broker là thời vụ, ngắn hạn, không gắn bó và thiếu kiến thức. Họ vào CTCK được gắn cái "danh hão" và đi copy các ý tưởng, phân tích của 3 nhóm chính: tự doanh, nhà đầu tư lớn và "đội lái". Như vậy, cái mà các bạn đang đọc và làm theo thực chất là cái mà bigboys muốn các bạn biết. Kèm theo đó sẽ là MEDIA ra hợp lý như một sự "chứng thực" cho thông tin broker truyền đạt. Không còn nghi ngờ gì, nhỏ lẻ hành động và rơi vào bẫy của bigboys. Sự hưng phấn và sợ hãi của đám đông xem như được bigboys đo lường thông qua broker.

Thứ hai, tâm lý của broker lâu năm tự tin khi đúng nhưng tự ti khi sai. Đây là một dạng dẫn dắt nđt chết nặng nhất trên thị trường. Khi vào sóng tăng, mọi khuyến nghị rất dễ đúng và tất cả cùng kiếm được lợi nhuận. Vui vẻ và hưng phấn. Tuy nhiên, ở những vùng nhạy cảm như đỉnh và đáy, cần kiến thức và sự kiên định thì những broker này lại không có. Khi họ khuyến nghị sai, không muốn nhận cái sai về mình, họ chọn cách thoái lui trách nhiệm và đổ lỗi cho thị trường, cho tạo lập, cho đội lái hay thậm chí là cho nhà đầu tư hoảng loạn, hưng phấn vô căn cứ. Rất nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ hi sinh vì nghe theo những broker này. Điển hình nhất là các cổ phiếu CEO, L14, DIG,...Các bạn nghĩ rằng những "bigboys thực sự" lèo lái cổ phiếu này thua lỗ. Không, người thua lỗ chính là các nhóm của broker hùa theo mà không đủ kiến thức để kịp thoát hàng. Sau khi đu đỉnh, các nhóm này thường trung bình giá và kỳ vọng vĩ mô ủng hộ. Tới khi tất cả xuống vực thì nhóm thậm chí giải tán, người thiệt hại nhất chính là nhỏ lẻ mà thôi.

Những điều tôi vừa phân tích ở trên có thể rất xa lạ với những bạn mới vào thị trường, nhưng những bạn đã trải qua sóng 2020-2022 thì đều hiểu rất rõ. Cái mà các bạn cho là tâm lý đám đông, một phần rất lớn đến từ tâm lý của broker, những người đang dẫn dắt các bạn vào con đường trading mà không hiểu rõ giá trị của cổ phiếu và đường đi của giá.

Điển hình gần đây, hầu hết các room lớn nhỏ đều hô bán ngân hàng (T10-T12) và cho rằng thị trường sẽ về 900 hoặc sâu hơn. Điều đó là sự thật và các bạn chắc chắn đã có những trải nghiệm tồi tệ khi vừa được khuyến nghị bán hết ngân hàng thì nó lại tăng rất mạnh. Các broker hiện tại vẫn rất nhiều bạn view thị trường tiêu cực và giữ tiền mặt sau những lần cutloss đau đớn. Hơn nữa, một tháng báo room cắt 2 lần vùng 1125 thì sao dám vào hàng khi thị trường vượt 1125 không dứt khoát ở nhịp này. Cái này nó là tâm lý cố hữu ở mỗi con người, bạn luôn sợ mua lại giá cao, sợ lại một lần nữa đu đỉnh.

KIẾM LỢI NHUẬN THẾ NÀO?

Ví dụ trên đã cho bạn thấy mặt trái của các broker thời vụ và broker lâu năm nhưng thiếu quyết đoán. Hai dạng này rất phổ biến trên thị trường và ưu tiên hoạt động trên diễn đàn. Đây được xem như chỉ báo đám đông hiệu quả và được bigboys và tạo lập tận dụng triệt để. Chúng ta nên suy nghĩ như tạo lập và bigboys vẫn làm. Khi tất cả hoảng sợ, khi tất cả bán thì đó là thời điểm cân nhắc mua vào. Khi tất cả có lãi, hưng phấn, nơi nào cũng là broker tài ba, thần chứng thì lúc đó là thời điểm cân nhắc bán ra. Bạn nên tham gia vài diễn đàn chứng khoán, hầu hết các lần tạo đáy đỉnh đều giống nhau ở tâm lý của broker, họ view về những vùng rất thấp, phân tích đủ loại kỹ thuật, vĩ mô mà không quan tâm đến giá cổ phiếu đã quá rẻ so với giá trị nội tại của nó. Trong phương pháp VSA có cao trào mua trước khi tạo đỉnh và cao trào bán trước khi tạo đáy. Những cao trào này có một cách rất đồng bộ và cùng lúc, không thể thiếu bóng khuyến nghị của hệ thống broker. Các bạn có trải nghiệm một vài năm trên thị trường nhìn lại, ngẫm một chút sẽ hiểu. Vùng 900 (T11/2022) và 1030 (T4/2023) và 1020 (T11/2023) khi nắm bắt được điều này, tôi đã tiến hành mua vào các cổ phiếu giá trị như ngân hàng.

2. TÂM LÝ CỦA TAY TO VÀ CHỦ DOANH NGHIỆP (nằm trong chủ thể Bigboys)

Tay to là cách tôi gọi những nhà đầu tư lớn trên thị trường, họ có thể là cá nhân hoặc quỹ nội bộ, có sức ảnh hưởng nhất định trong giới đầu tư. Chủ doanh nghiệp thì các bạn đều đã hiểu.
Tâm lý chung của dạng này là muốn thịt nhưng vẫn phải giữ tiếng, vì giữ tiếng thì mới dễ thịt được những lần tiếp theo. Đối tượng thịt sẽ là những F0, F1 mới vào thị trường, đang kinh doanh các lĩnh vực khác nhảy vào chứng khoán. Có thể nói, đây là những con gà béo nhất vì họ có tiền nhưng chưa đủ giàu, muốn nhanh chóng đạt được tự do tài chính.
Các bạn không còn lạ gì với những tay to kỳ cựu trên TTCK Việt nam. Điển hình ở nhiều cổ phiếu BĐS năm 2021-2022, một số cổ phiếu có chủ doanh nghiệp như họ FLC, BII và nhiều cổ phiếu đơn lẻ khác. Tôi nhận định công tâm thì họ là những người có kiến thức, đầu tư lâu năm và có thành công nhất định trên thị trường. Họ rất biết cách tận dụng media để làm đẹp bản thân và tạo lòng tin đến cộng đồng nđt. Các cổ phiếu được họ nhắc đến có thể trần vài phiên, thậm chí tăng bằng lần sau một giai đoạn "chỉ nói tốt" về cổ phiếu đó. 
Việc hô hào kéo giá cổ phiếu thường rất nhanh và mạnh mẽ, gây sự chú ý của cả thị trường. Họ tận dụng tối đa nguồn lực của nhóm, cộng đồng riêng để kéo giá cổ phiếu.  
Khi hội tụ đủ 3 yếu tố: (1) giá cổ phiếu đạt kỳ vọng của họ, (2) cộng đồng thêm rất nhiều thành viên mới sẵn sàng tin mua, (3) cổ phiếu nổi tiếng trên sàn hút nhỏ lẻ. Họ và nhóm thân cận sẽ hô hào những lần "cao trào" và thoát được hàng. Sau đó họ sẽ phân tích cổ phiếu với lý do bán rất "ngộ nghĩnh", xa vời và mơ hồ với NĐT như không đạt kỳ vọng lợi nhuận, vĩ mô không ủng hộ... đó là những cái vô thưởng vô phạt. Trong khi, những cái mà họ đã view với tầm nhìn "dài hạn" và "rất chiến lược" vài năm bổng nhiên xấu tới mức phải bán trong 1 ngày, 1 tuần. Mức giá target họ đưa ra đã từng "rất rẻ, kiểu gì cũng đạt được" trong suốt quá trình làm giá ngày nào trở nên "đắt đỏ". Những bạn mắc phải những cổ phiếu này thường đu đỉnh 3-5 năm, có những mã sẽ biến mất trên thị trường chứng khoán. Đương nhiên họ có thể báo úp mở về việc ở vùng đỉnh nhưng bạn thì chắc chắn sẽ không bán được ở vùng đó vì cổ phiếu sẽ rơi rất mạnh, thậm chí sàn liên tục. Đấy là cái cách mà họ giữ lại cái tiếng cho một chiến dịch thịt gà, họ sẽ bảo với bạn rằng: Tôi đã báo bán, vì các bạn không giữ nguyên tắc, hoặc các bạn tham nên phải chịu.
Công bằng mà nói, việc các bạn mua bất chấp theo họ mà không có kiến thức phân tích là lỗi của các bạn. Thị trường là vậy, và họ là một phần tất yếu của thị trường. Quan trọng là các bạn làm thế nào để kiếm tiền an toàn từ họ chứ không nên suy nghĩ quá tiêu cực. Câu nói "Cổ không lái như gái không chồng" tôi thấy nó không sai.

KIẾM LỢI NHUẬN THẾ NÀO?

Cổ không lái như gái không chồng. Bigboys không thể thiếu trên thị trường, con tàu muốn đi đúng hướng phải có thuyền trưởng. Bigboys họ có thời gian, có rất nhiều tiền và kiến thức rất giỏi. Nhưng cái khó của họ là việc ẩn mình, ẩn đi dòng tiền của chính họ. Họ có thể dùng thời gian dài thu gom trước khi kéo giá, nhưng mọi kháng cự, hỗ trợ đều là cản tâm lý của đám đông, và khi đó dòng tiền sẽ lộ ra. Chúng ta mua vào khi có sự tích lũy  và dòng tiền lớn tham gia (theo volume), bán đi khi dòng tiền lớn thoát ra. Việc tìm hiểu kiến thức một cách nghiêm túc và bài bản sẽ giúp các bạn có thể nhận biết được điều đó.
Cổ phiếu SHS khi xuất hiện dấu chân của bigboys (10/4) tôi đã mua vào và có lợi nhuận. Hay một ví dụ về tay to ở vài cổ phiếu L14, DIG, CEO cho dù các bạn không biết về PTKT nhưng khi các tay to lên sóng liên tục hô hào mua vào với định giá 500 là "rẻ rách" thì các bạn cần thấy rủi ro. Rõ ràng, không có bữa cơm ngon nào lại dành cho tất cả mọi người. Tiền trong thị trường chứng khoán được chuyển từ người này qua người khác, tay to được gì khi bạn mua giá thấp cùng họ, bán giá cao cùng họ. Do vậy, khi bạn không biết phân tích kỹ thuật, cơ bản thì ít nhất bạn cần sợ việc "cả làng giàu chung". Sau khi các cổ phiếu đó được phân phối xong và rơi mạnh, người ở lại là các bạn, còn tay to họ mất tích trước media. Tôi mong rằng, khi các bạn đọc đoạn này, các bạn sẽ hiểu dù bigboys lèo lái theo cách nào thì đều có dấu hiệu mua vào và bán ra dựa trên tâm lý của chính bigboys. Tuy nó không rõ ràng như việc phân tích kỹ thuật, nhưng nó giúp bạn kiếm lợi nhuận rất nhiều nếu biết khi nào cần thoát ra.

Việc phân tích về vấn đề nhạy cảm này, để tôi có thể truyền đạt hết ý và rành mạch là rất khó khăn, có thể chạm đến lợi ích của các chủ thể. Tôi chỉ đưa ra những quan điểm khách quan và  mong các bạn đọc một hiểu mười và có cho mình được một cách nhìn nhận đúng đắn về tâm lý thị trường, quan trọng nhất vẫn là kiếm cơ hội và lợi nhuận được từ việc phân tích tâm lý của họ.

Bài viết đã rất dài, tôi chưa có thời gian để phân tích về tạo lập và đi sâu vào các dạng bigboys khác cũng như nhỏ lẻ. Nếu các bạn thấy bài viết hữu ích hãy để lại mục bình luận đôi lời. Tôi sẽ ra các phần tiếp theo.

Các cổ phiếu đáng quan tâm đầu tư tôi tặng bạn ở mục bình luận của những bài viết gần đây. Cảm ơn và chúc các bạn đầu tư thành công! 

MH. Tris

Ninja Rua

Phương Nguyễn

Kpham

Minh Minh

Dung

Đầu Phải Lạnh

Luna

Hau Nguyen

Lê Minh Sơn

Ánh Phúc Đỗ

Laking

Le Thanh phong

Nghi Nguyen

Cá Con Ngược Dòng

MinhKhuyen Nguyen

PLinh2019

FN:N