Mười năm trước, Sam Altman v&agrave; Elon Musk c&ugrave;ng xuất hiện như hai kiến tr&uacute;c sư của một dự &aacute;n mang m&agrave;u sắc l&yacute; tưởng: OpenAI, một ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm nghi&ecirc;n cứu tr&iacute; tuệ nh&acirc;n tạo hoạt động dưới m&ocirc; h&igrave;nh phi lợi nhuận, nhằm ph&aacute;t triển c&ocirc;ng nghệ c&oacute; sức ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ XXI theo c&aacute;ch an to&agrave;n v&agrave; v&igrave; lợi &iacute;ch chung của nh&acirc;n loại.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20251212/images/elon-openai.jpg" style="height:400px; width:600px" />

Từ anh em nương tựa tới địch thủ sống c&ograve;n

Tuy&ecirc;n ng&ocirc;n ban đầu của họ rất r&otilde; r&agrave;ng: kh&ocirc;ng chạy theo lợi nhuận, kh&ocirc;ng nằm trong v&ograve;ng kiểm so&aacute;t của bất kỳ tập đo&agrave;n c&ocirc;ng nghệ n&agrave;o, v&agrave; kh&ocirc;ng cho ph&eacute;p quyền lực AI rơi v&agrave;o tay một nh&oacute;m qu&aacute; nhỏ. Khi đ&oacute;, cả Musk, Altman v&agrave; những t&ecirc;n tuổi như Peter Thiel hay Reid Hoffman cam kết tới 1 tỷ USD để nu&ocirc;i dưỡng giấc mơ n&agrave;y.

Thế nhưng chỉ một thập kỷ sau, hai người s&aacute;ng lập lại đang đứng ở hai đầu chiến tuyến. OpenAI giờ l&agrave; c&ocirc;ng ty thương mại tăng trưởng nhanh nhất thế giới, được định gi&aacute; nửa ngh&igrave;n tỷ USD v&agrave; trở th&agrave;nh t&acirc;m điểm của cuộc đua AI to&agrave;n cầu. Trong khi đ&oacute;, Musk &ndash; người từng l&ecirc;n tiếng mạnh mẽ nhất chống lại sự thương mại h&oacute;a AI &ndash; lại l&agrave; người th&agrave;nh lập startup xAI v&agrave; biến n&oacute; th&agrave;nh một đối thủ đ&aacute;ng gờm, cũng với tham vọng dẫn dắt kỷ nguy&ecirc;n tr&iacute; tuệ nh&acirc;n tạo mới.

Nghịch l&yacute; ấy phản &aacute;nh ch&iacute;nh x&aacute;c biến động dữ dội của ng&agrave;nh AI: một lĩnh vực khởi đầu bằng l&yacute; tưởng &ldquo;nh&acirc;n đạo h&oacute;a c&ocirc;ng nghệ&rdquo; nhưng đang trở th&agrave;nh thị trường c&ocirc;ng nghệ c&oacute; tốc độ tăng trưởng v&agrave; mức đầu tư khủng khiếp nhất m&agrave; lịch sử từng chứng kiến.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20251212/images/openai-countersues-elon-musk-musk-and-altman-in-a-tug-of-war-credit-chatgpt-the-ai-track-768x402.jpg" style="height:314px; width:600px" />

Khi OpenAI mới ra đời, n&oacute; chỉ l&agrave; một nh&oacute;m nhỏ c&aacute;c nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu, l&agrave;m việc khi&ecirc;m tốn trong văn ph&ograve;ng ở San Francisco. Nhưng đến cuối năm 2022, sự xuất hiện của ChatGPT đ&atilde; mở ra bước ngoặt. Chỉ trong v&agrave;i tuần, chatbot n&agrave;y vượt qua mọi kỷ lục người d&ugrave;ng từng tồn tại trong giới c&ocirc;ng nghệ, trở th&agrave;nh sản phẩm lan tỏa nhanh nhất lịch sử internet hiện đại.

Thị trường b&ugrave;ng nổ, nh&agrave; đầu tư đổ x&ocirc; v&agrave;o, v&agrave; OpenAI biến th&agrave;nh trung t&acirc;m của cuộc c&aacute;ch mạng AI m&agrave; thế giới kh&ocirc;ng thể l&agrave;m ngơ. Định gi&aacute; tư nh&acirc;n của họ nhảy vọt l&ecirc;n 100 tỷ USD rồi tăng tiếp đến hơn 500 tỷ USD chỉ trong hai năm. Hơn 800 triệu người d&ugrave;ng truy cập ChatGPT mỗi tuần. Quy m&ocirc; của OpenAI vượt xa mọi dự đo&aacute;n ban đầu của ch&iacute;nh họ.

Nhưng ch&iacute;nh l&uacute;c đ&oacute;, những căng thẳng &acirc;m ỉ từ nhiều năm trước giữa Musk v&agrave; OpenAI được đ&agrave;o xới lại. Musk đ&atilde; rời hội đồng quản trị năm 2018, n&oacute;i rằng &ocirc;ng muốn tr&aacute;nh xung đột lợi &iacute;ch với Tesla khi h&atilde;ng xe của &ocirc;ng cũng mở rộng sang ph&aacute;t triển AI. Tuy nhi&ecirc;n, những trao đổi nội bộ cho thấy cuộc chia tay ấy kh&ocirc;ng hề &ecirc;m thắm.

Musk từng viết email cho c&aacute;c đồng s&aacute;ng lập v&agrave;o năm 2017, b&agrave;y tỏ sự bất m&atilde;n với việc OpenAI ng&agrave;y c&agrave;ng giống một c&ocirc;ng ty c&ocirc;ng nghệ hơn l&agrave; một tổ chức phi lợi nhuận. &Ocirc;ng cảnh b&aacute;o sẽ ngừng t&agrave;i trợ nếu tổ chức n&agrave;y đi chệch khỏi l&yacute; tưởng ban đầu. Altman đ&aacute;p lại với sự trấn an rằng &ocirc;ng vẫn tin tưởng v&agrave;o m&ocirc; h&igrave;nh phi lợi nhuận, nhưng d&ograve;ng ph&aacute;t triển của OpenAI &ndash; đặc biệt sau khi họ nhận đầu tư từ Microsoft &ndash; cho thấy con đường đ&atilde; được quyết định từ trước.

To&agrave;n bộ căng thẳng bị đẩy l&ecirc;n th&agrave;nh xung đột c&ocirc;ng khai khi Musk kiện OpenAI v&agrave; Altman v&agrave;o đầu năm 2024. &Ocirc;ng c&aacute;o buộc họ &ldquo;phản bội sứ mệnh v&igrave; nh&acirc;n loại&rdquo;, qu&aacute; phụ thuộc Microsoft, v&agrave; đi theo con đường thương mại h&oacute;a tuyệt đối. Kh&ocirc;ng chỉ vậy, Musk c&ograve;n t&igrave;m c&aacute;ch ngăn OpenAI trở th&agrave;nh c&ocirc;ng ty v&igrave; lợi nhuận v&agrave; thậm ch&iacute; đề nghị mua lại to&agrave;n bộ với gi&aacute; gần 100 tỷ USD. OpenAI đ&aacute;p trả bằng việc ho&agrave;n tất cấu tr&uacute;c t&aacute;i tổ chức, theo đ&oacute; cơ quan phi lợi nhuận ban đầu vẫn giữ quyền kiểm so&aacute;t đối với thực thể kinh doanh v&igrave; lợi &iacute;ch cộng đồng, gọi l&agrave; OpenAI Group PBC.

Chiến trường AI

Trong khi OpenAI trở th&agrave;nh trung t&acirc;m của thế giới AI, Musk x&acirc;y dựng đế chế ri&ecirc;ng với xAI. Chỉ sau một năm, xAI sắp đạt mức định gi&aacute; 230 tỷ USD, nhờ d&ograve;ng tiền từ nh&agrave; đầu tư v&agrave; chiến lược &ldquo;AI kh&ocirc;ng bị kiểm duyệt&rdquo; của Musk. Sản phẩm Grok của xAI trở th&agrave;nh đối trọng trực tiếp với ChatGPT. Cuộc cạnh tranh kh&ocirc;ng c&ograve;n chỉ l&agrave; c&ocirc;ng nghệ m&agrave; trở th&agrave;nh một trận chiến truyền th&ocirc;ng, ph&aacute;p l&yacute; v&agrave; tầm nh&igrave;n tương lai của AI.

Song song với cuộc đối đầu Altman &ndash; Musk, những rạn nứt nội bộ OpenAI cũng dẫn tới sự xuất hiện của một đối thủ thứ ba: Anthropic. Hai nh&acirc;n vật quan trọng từng giữ vai tr&ograve; l&atilde;nh đạo tại OpenAI &ndash; Dario v&agrave; Daniela Amodei &ndash; rời c&ocirc;ng ty để th&agrave;nh lập startup mới, mang theo triết l&yacute; thận trọng v&agrave; c&aacute;c phương ph&aacute;p tiếp cận kh&aacute;c biệt về an to&agrave;n AI. Chỉ sau v&agrave;i năm, Anthropic thu h&uacute;t đầu tư từ Amazon, Google, Microsoft v&agrave; Nvidia v&agrave; đang tiến s&aacute;t mức định gi&aacute; 350 tỷ USD. Sản phẩm Claude của họ trở th&agrave;nh đối thủ đ&aacute;ng gờm nhất của GPT, tạo th&agrave;nh thế tam m&atilde; hiếm thấy trong ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghệ.

<img alt="" src="https://static.fireant.vn/Upload/20251212/images/screen-shot-2025-01-23-at-121020-pm-1216.jpg" style="height:339px; width:600px" />

Cuộc đua AI kh&ocirc;ng chỉ đắt đỏ m&agrave; c&ograve;n vượt xa tất cả tiền lệ. OpenAI c&ocirc;ng bố kế hoạch đầu tư hạ tầng trị gi&aacute; hơn 1.400 tỷ USD, bao gồm trung t&acirc;m dữ liệu quy m&ocirc; khổng lồ v&agrave; c&aacute;c d&ograve;ng chip t&ugrave;y chỉnh. Đ&acirc;y l&agrave; khoản đầu tư chưa từng c&oacute; tiền lệ, vượt xa mọi dự &aacute;n c&ocirc;ng nghệ của Amazon, Google hay Meta trong một thập kỷ cộng lại. Ngược lại, Anthropic với th&aacute;i độ cẩn trọng hơn chỉ cam kết đầu tư khoảng 100 tỷ USD trong v&agrave;i năm tới, c&ograve;n xAI của Musk th&igrave; đang tăng tốc với nguồn t&agrave;i ch&iacute;nh mạnh mẽ từ thị trường.

&Aacute;p lực từ thị trường vẫn tiếp tục đ&egrave; nặng l&ecirc;n Altman. Sau khi Google tung ra Gemini 3 &ndash; m&ocirc; h&igrave;nh AI được đ&aacute;nh gi&aacute; c&oacute; tốc độ ph&aacute;t triển ngoạn mục &ndash; OpenAI k&iacute;ch hoạt chế độ &ldquo;b&aacute;o động đỏ&rdquo;, dồn mọi nguồn lực tập trung n&acirc;ng cấp tốc độ v&agrave; độ ổn định của ChatGPT, đồng thời tr&igrave; ho&atilde;n nhiều dự &aacute;n li&ecirc;n quan đến quảng c&aacute;o, y tế v&agrave; trợ l&yacute; c&aacute; nh&acirc;n. Đến th&aacute;ng 12, OpenAI tung ra ChatGPT-5.2 v&agrave; k&yacute; thỏa thuận trị gi&aacute; 1 tỷ USD trong ba năm với Disney, nhằm tăng tốc lĩnh vực video tạo bởi AI qua Sora. Altman tuy&ecirc;n bố Gemini kh&ocirc;ng t&aacute;c động lớn như họ từng lo ngại, v&agrave; &ocirc;ng tin c&ocirc;ng ty sẽ sớm tho&aacute;t khỏi t&igrave;nh trạng b&aacute;o động.

Cuối c&ugrave;ng, điều đọng lại sau mười năm kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; sự trỗi dậy của một ng&agrave;nh c&ocirc;ng nghiệp trị gi&aacute; h&agrave;ng ngh&igrave;n tỷ USD, m&agrave; l&agrave; sự thay đổi ho&agrave;n to&agrave;n của những người từng kiến tạo n&ecirc;n n&oacute;. Sam Altman &ndash; người ki&ecirc;n định với m&ocirc; h&igrave;nh phi lợi nhuận ng&agrave;y đầu &ndash; giờ l&agrave; l&atilde;nh đạo c&ocirc;ng ty AI thương mại mạnh nhất h&agrave;nh tinh. Elon Musk &ndash; người từng cảnh b&aacute;o về rủi ro thương mại h&oacute;a AI &ndash; giờ đứng đầu một trong những đế chế AI tăng trưởng nhanh nhất. C&aacute;c đồng s&aacute;ng lập v&agrave; nh&acirc;n sự cốt c&aacute;n của OpenAI th&igrave; chia th&agrave;nh nhiều nh&aacute;nh, tạo ra những c&ocirc;ng ty mới cũng trị gi&aacute; h&agrave;ng trăm tỷ USD.

Một thập kỷ trước, họ c&ugrave;ng nhau lập n&ecirc;n một dự &aacute;n để tr&aacute;nh cho AI rơi v&agrave;o tay c&aacute;c tập đo&agrave;n thương mại. Mười năm sau, họ đang cạnh tranh quyết liệt trong ch&iacute;nh thị trường m&agrave; họ từng muốn đứng ngo&agrave;i. V&agrave; đ&oacute; c&oacute; lẽ l&agrave; nghịch l&yacute; s&acirc;u sắc nhất của lịch sử c&ocirc;ng nghệ hiện đại.

<a href="https://markettimes.vn/10-nam-tu-loi-the-phi-loi-nhuan-dieu-gi-day-altman-va-musk-gio-thanh-doi-thu-khong-doi-troi-chung-trong-thi-truong-nghin-ty-usd-99996.html">Link gốc</a>

Mười năm trước, Sam Altman và Elon Musk cùng xuất hiện như hai kiến trúc sư của một dự án mang màu sắc lý tưởng: OpenAI, một phòng thí nghiệm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo hoạt động dưới mô hình phi lợi nhuận, nhằm phát triển công nghệ có sức ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ XXI theo cách an toàn và vì lợi ích chung của nhân loại.
